Երեթշաբթի, 12 Հուլիսի 2022 13:31

Արմինֆո.Վրաստանի տեխնիկական համալսարանի պրոֆեսոր, միջազգային հարաբերությունների դոկտոր, կոնֆլիկտաբան Ամիրան Խեւցուրիանին ԱրմԻնֆո-ի հետ հարցազրույցում մեկնաբանում է ԵՄ-ին Վրաստանի անդամակցության հեռանկարները, ինչպես նաև Վրաստանի և Հայաստանի շուրջ վերջին աշխարհաքաղաքական ազդակները՝ Ուկրաինայի պատերազմի համատեքստում, Հայաստանի և Թուրքիայի միջև հարաբերությունների կարգավորման հեռանկարները։ Ներկայացնում է Հարավային Կովկասի ապագայի, Վրաստանի, Հայաստանի եւ Ադրբեջանի մասնակցությամբ ինտեգրացիոն նախագծերի սեփական տեսլականը:

 

- Վրաստանի վարչապետ Իրակլի Ղարիբաշվիլիի ասելով՝ Ուկրաինայում կառավարող "ժողովրդի ծառա" կուսակցության խմբակցության ղեկավար Դավիթ Արախամիան ԱՄՆ եւ Եվրոպա կատարած այցի ժամանակ պահանջել է, որպեսզի Վրաստանին Եվրամիության անդամության թեկնածուի կարգավիճակ չտրամադրեն, դա պայմանավորելով այն հանգամանքով, որ Թբիլիսին չի ցանկանում միանալ հակառուսական պատժամիջոցներին։ Ձեր կարծիքով, որո՞նք են Վրաստանի կառավարության նման դիրքորոշման իրական պատճառները:

 

- Վրաստանի կառավարությունը եւ նրա վարչապետը բարդ իրավիճակում են. նրանք չեն կատարել վրաց ժողովրդի կամքը եւ չեն կարողացել հասնել ԵՄ անդամության կարգավիճակի երկրի համար: Նման իրավիճակում Ղարիբաշվիլին, իհարկե, ամեն կերպ փորձում է սեփական անհաջողության համար մասնակիորեն մեղադրել ուրիշներին։ Ես, իհարկե, չգիտեմ, թե արդյոք պարոն Արախամիան եվրոպացիներից պահանջել է Վրաստանին կարգավիճակ չտրամադրել։ Սակայն, նույնիսկ, եթե դա այդպես է, ես կասկածում եմ, որ դա այդքան վճռորոշ ազդեցություն կունենար եվրոպացիների և ամերիկացիների դիրքորոշման վրա։ Որքան ինձ հայտնի է, Արախամիան Վրաստանի իշխանություններին մեղադրում է ռուսական շահերը պաշտպանելու համար եւ պատժամիջոցներ է պահանջում երկրի առաջին դեմքերի, այդ թվում ՝ Բիձինա Իվանիշվիլիի նկատմամբ: Այնուամենայնիվ, հարկ է նշել, որ չնայած բազմաթիվ խոստումներին, Պարոն Արախամիան մինչ օրս իր մեղադրանքների հաստատման համար որեւէ ապացույց չի ներկայացրել:

 

- Հուլիսի 3-ին Թբիլիսիում ի պաշտպանություն ԵՄ-ին Վրաստանի անմակացության "Տուն՝ դեպի Եվրոպա" կարգախոսով զանգվածային հանրահավաքի մասնակիցները պահանջել են Ղարիբաշվիլիի կառավարության հրաժարականը, պատճառաբանելով, որ այն տապալել է Եվրահանձնաժողովի առաջադրած 12 կետերը, եւ այդ պատճառով Վրաստանը չի ստացել ԵՄ անդամության թեկնածուի կարգավիճակ: Վրաստանի կառավարությունը չի կարող, թե՞, այնուամենայնիվ, չի ցանկանում կատարել այդ պայմանները։ Եվ որո՞նք են պատճառները։

 

- Ես չեմ ուզում ընկնել կոնսպիրոլոգիայի կամ դավադրության տեսության մեջ։ Դրա համար չեմ կարող պնդել այն, ինչում վստահ չեմ։ Սակայն, իրականությունը մեզ թելադրում է ճիշտ եզրակացություններ անել, եթե մենք անպայման ուզում ենք ապագայում գնալ ճիշտ ճանապարհով։ Փաստն այն է, որ Վրաստանը չի ստացել ցանկալի կարգավիճակ, ինչի համար կա նրա բնակչության բացարձակ մեծամասնության կամքը ։ Համապատասխանաբար, այդ պատմական գործընթացի ձախողման համար պատասխանատվությունն ընկնում է Վրաստանի իշխանությունների վրա, ինչն իրավաչափ է դարձնում կառավարության և նրա ղեկավարի հրաժարականի պահանջը։

 

- Որո՞նք են Հարավային Կովկասում աշխարհաքաղաքական իրավիճակի սկզբունքային փոփոխությունները՝ ՌԴ-ի Ուկրաինա ներխուժման մեկնարկից հետո: Որո՞նք են այսօր մեր տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի, ԵՄ-ի, ՌԴ-ի, Թուրքիայի եւ Իրանի հիմնական շահերը:

 

- Ես կարծում եմ, որ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանի աշխարհաքաղաքական նշանակությունը Արևմուտքում, հատկապես, եվրոպական մայրցամաքում, լիովին գիտակցված չէր նախկինում և գիտակցված չէ այսօր։ Ինչ չես ասի Ռուսաստանի, Թուրքիայի և Իրանի մասին, որոնք միշտ շատ լավ գիտեին մեր "գինը" և այդ պատճառով ջանք չեն խնայել տարածաշրջան ոտք դնելու և այստեղ հաստատվելու համար։ Հարավային Կովկասի փոքր աշխարհագրական չափերը հավասարակշռվում են նրա կարևոր աշխարհաքաղաքական դիրքով, որը մեր տարածաշրջանին տալիս է Արևելքը Արևմուտքի հետ կապող առանցքային միջանցքի գործառույթ։ Ես լիահույս եմ, որ այդ եզակի գործառույթը, ի վերջո, նրանց կողմից լիովին կվերաիմաստավորվի, ինչը կապահովի ոչ միայն Վրաստանի, այլեւ ողջ տարածաշրջանի ինտեգրումը Արեւմուտքի հետ: Ավելի կոնկրետ՝ Եվրամիության հետ։ Կարծում եմ, որ Ուկրաինայում Ռուսաստանի սպասվող պարտությունից հետո եվրոպական ուղղությամբ ինտեգրացիոն գործընթացներն առավելագույնս կարագանան։

 

- Հուլիսի 1-ին Վիեննայում Հայաստանի և Թուրքիայի հատուկ ներկայացուցիչներ Ռուբեն Ռուբինյանի և Սերդար Քըլըչի հանդիպումը առաջինն էր, որի ընթացքում կողմերը որոշակի պայմանավորվածություններ ձեռք բերեցին։ Հատուկ ներկայացուցիչները քննարկել են նաեւ այլ հնարավոր որոշակի քայլեր, որոնք կարող են ձեռնարկվել Երեւանի եւ Անկարայի միջեւ հարաբերությունների լիակատար կարգավորման վերջնական նպատակին հասնելու համար, կրկին ընդգծել են առանց նախապայմանների կարգավորման գործընթացը շարունակելու պայմանավորվածությունը: Արդյո՞ք ակնկալում եք այս ֆոնին հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման հաջող ավարտ:

 

- Ես բազմիցս հայտարարել եմ և մեկ անգամ ևս կրկնում եմ, որ Թուրքիայի հետ հարաբերությունների կարգավորումը Հայաստանի համար կենսական կարևորություն է: Վերջապես, հայ-ադրբեջանական հարաբերությունների կարգավորումը նույնպես կախված է այդ հարաբերությունների կարգավորումից։ Իհարկե, գործընթացը կլինի բարդ ու տեւական, բայց, միանշանակ, արդյունավետ կլինի։ Ասեմ ձեզ գլխավոր աքսիոման. Անկարան ոչ մի դեպքում չի նստի Երեւանի հետ բանակցությունների սեղանի շուրջ, եթե դա նրան անհրաժեշտ չլինի։ Եվ որքան ավելի ժողովրդավար լինի հայկական պետությունը, այնքան ավելի քիչ նա կախված կլինի Ռուսաստանից, և այնքան ավելի հետաքրքիր կլինի Արևմուտքի համար։ Իսկ Թուրքիան միշտ կառուցողական երկխոսության կարիք կունենա այնպիսի Հայաստանի հետ, որը հետաքրքիր է Արևմուտքի համար։

 

- Հարավային Կովկասում կայունության եւ հանգստության կարեւորության համատեքստում Վրաստանի խորհրդարանի արտաքին կապերի կոմիտեի նախագահ Նիկոլոզ Սամխարաձեն Վրաստանի պատրաստակամությունն է հայտնել կայունացնող դեր խաղալ տարածաշրջանում խաղաղության ապահովման գործում: Նրա խոսքով ՝ Վրաստանը պատրաստ է կազմակերպել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի խորհրդարանականների հանդիպում Թբիլիսիում՝ խաղաղ երկխոսությանն աջակցելու նպատակով: Առաջին հայացքից, այս հակամարտությունում միջնորդի դերը Վրաստանի համար բնական է եւ վաղուց է առաջացել։ Բայց, մինչ օրս դա տեղի չի ունեցել։ Որո՞նք են, Ձեր կարծիքով, պատճառները, եւ ինչպիսի՞ն է վրացական միջնորդության հեռանկարնը:

- Իհարկե, ես ամեն կերպ ողջունում եմ ցանկացած նման նախաձեռնություն։ Կարծում եմ ՝թե Երևանում, թե Բաքվում շատ լավ հասկանում են, որ եթե ինչ-որ մեկն անկեղծորեն շահագրգռված է հայ-ադրբեջանական հակամարտության ավարտով, ապա դա, առաջին հերթին, Վրաստանն է։ Աշխարհում ոչ ոք այնպես ծանր չի տանում, և ոչ ոք այնքան չի տուժում այդ հակամարտությունից, որքան Վրաստանն ու վրաց ժողովուրդը։ Արդյունքում՝ հենց այդ դիմակայությունն էր այն գործընթացների գլխավոր կատալիզատորներից մեկը, որոնք նախորդ դարի 20-ական թվականներին զոհաբերեցին մեր երկրների ինքնիշխանությունը։ Վրաստանը եզակի է նաև նրանով, որ միակ երկիրն է, որտեղ ազգությամբ հայ և ադրբեջանցի քաղաքացիներն ապրում են կողք կողքի, և նրանց միջև օտարացում չկա։ Անձամբ՝ ես, դասավանդում եմ Թբիլիսիի համալսարանում, որտեղ իմ ուսանողները հայ եւ ադրբեջանցի երիտասարդներ են, եւ նրանց միջեւ ոչ մի լարվածություն չկա։ Ավելին, նրանք ընկերներ են, ես շատ անգամ տեսել եմ նրանց միասին սրճարաններում եւ ռեստորաններում, եւ շատ ուրախ եմ դրա համար: Ինչ վերաբերում է այն բանին, թե ինչու Վրաստանը չի կարողացել միջնորդ դառնալ այդ հակամարտությունում, ապա պատճառն, անշուշտ, անհրաժեշտ քաղաքական կշիռն ու ազդեցությունն է, որը մեր երկիրը, ցավոք,  դեռ չունի։