Կիրակի, 1 Փետրվարի 2015 19:57

Տնտեսությունում
խորացող ճգնաժամային երևույթների և վարկային շուկայի նեղացման պայմաներում
Հայաստանի բանկային հատվածն ի վիճակի է այսուհետ էլ գեներացնել շահույթը` քարտային
հատվածում միջնորդավճարներն ավելացնելու ոչ տոկոսային եկամուտների հաշվին:

 

Նման կարծիքի են (ԱրմԻնֆո) Ռեյտինգային մարկետինգային
ինֆորմացիայի  գործակալության վերլուծական ծառայության վերլուծաբանները:
Գործակալության կողմից թողարկված` «Հայաստանի բանկերը քարտային բիզնեսում» թիվ
10-րդ Տեղեկագրում նշվում է, որ Moodys Investors Service վարկանիշային
գործակալության կողմից Հայաստանի վարկային սուվերեն վարկանիշի իջեցումը, ինչպես
նաև 2015 թվականի համար տնտեսության փաստացի ռեցեսիայի վերաբերյալ ՎԶԵԲ-ի անմխիթար
կանխատեսումները կբարձրացնեն վարկային ռեսուրսների արժեքը և էապես կիջեցնեն
վարկային առողջ պահանջարկի մակարդակը երկրում:

 

Վերջին տարվա բանկային վիճակագրությունը վկայում է
հաշվեկլշիռների զգալի վատթարացման մասին, կապված չաշխատող վարկերի (NPL) և
հաճախորդների գծով հնարավոր կորուստների (PLL) հետ: Այսպես, տարեկան կտրվածքով
անհուսալի վարկերն աճել են ավելի քան 37%, իսկ կասկածելի վարկերը` գրեթե 3 անգամ,
վարկային պորտֆելում ժամկետանց վարկերի մասնաբաժինը 5%-ից հասցնելով մինչև 8%-ի,
ինչով էլ պայմանավորված էր վարկավորման հնարավոր կորուստների պահուստի ավելի քան
43% մեծացումը:

 

Ընդհանուր եկամուտների ու վնասների աճի դինամիկան
համակարգում, ընդհանուր առմամբ, վկայում է տոկոսային եկամուտների (9%) նկատմամբ ոչ
տոկոսային եկամուտների (27%) գերակշռության անցանկալի տրենդի մասին, կապված զուտ
տոկոսային մարժայի կրճատման հետ: Մասնավորապես, ընդհանուր եկամուտները մեկ տարում
աճեցին ընդամենը 2%, իսկ ընդհանուր եկամուտները` 12%, ինչը հաշվեկշռային շահույթը
կրճատեց մոտ 40%, ընդ որում, այդ ցուցանիշների եռամսյակային դինամիկան (2014, 4-րդ
եռամսյակ) հայտնվեց ավելի վատթար վիճակում, քանի որ եկամուտների աճը կազմեց 2%,
ծախսերի աճը` 17%, իսկ շահույթի անկումը` մոտ 2 անգամ: Ընդհանուր եկամուտների
կառուցվածքում քարտերի սպասարկումից առաջացած կոմիսիոն եկամուտները մեկ տարում
աճեցին մոտ 30%, մինչդեռ քարտերի սպասարկման կոմիսիոն ծախսերի դինամիկան հազիվ
հասավ 10%-ի: Բանկերի ակտիվների կառուցվածքում վարկային քարտերի վրայի մնացորդները
(օվերդրաֆտների հետ միասին) եռամյա կտրվածքով աճեցին 3 անգամ, իսկ միայն տարեկան
կտրվածքով` մոտ 40%, ընդ որում, զգալի դինամիկա դիտվեց արդեն 2010 թվականից, իր
72% գագաթնակկետին հասնելով 2012 թվականին, իսկ 2013 թվականին այն դանդաղեց մինչև
15%, բայց հետագայում, 2014 թվականին կրկին դիտվեց աճի 30% արագացման  միտումներ:

 

Նման ոչ սովորական պայմաներում, նշվում է Տեղեկագրում,
քարտային շուկան շարունակում է մնալ բանկային համակարգի դրայվերներից մեկը, որն
ընդունակ է գեներացնել զգալի ոչ տոկոսային եկամուտները, քարտային պրոդուկտների
շարքի առաջարկի ընդլայնման, դրանց տեխնոլոգիական կատարելագործման և վիրտուալ
միջովայր ներխուժելու միջոցով: Այդ հնարավոր ներխուժումը հիմնականում ապահովված է
ազգային միասնական վճարայաին համակարգի` Armenian Card-ի ժամանակին կատարված բարեփոխումով,
ինչը նպաստեց անկանխիկ վիրտուալ վճարների անվտանգության, որակի և հարմարավետության
բարձրացմանը: Որպես հետևանք, վերլուծաբանները նշում են, որ, չնայած Հայաստանի
տնտեսությունում շարունակվող ճգնաժամային երևույթներին, որոնք արտացոլվում են նաև
բանկային համակարգի ընդհանուր վիճակի վրա, երկրի քարտային շուկան շարունակում է
զարգանալ, ցուցադրելով տրանսակցիաների աճի շարունակականն դինամիկա, մասնավորապես,
բանկոմատների և էկվայրինգի, կամ դրանց վիրտուալ կիրառման ոլորտներում: Միևնույն
ժամանակ, քարտային շուկայի մարժինալության նվազումը վերջին տարիներին, անցյալ
տարվա երկրորդ կեսից փոխարինվեց զգալիորեն աճող տրենդով, կապված` շուկայի
ֆիզիկական ենթակառուցվածքի ծախսերի աճի տեմպերի հետ, շուկայի հագեցվածության և,
որպես հետևանք, անարդյունավետ ծախսերի տնտեսման հաշվին: Որպես դրական միտում
կարելի է դիտարկել այն, որ բանկային բիզնեսի եկամտաբերության ընդհանուր նվազումը,
2014 թվականին, ստիպում է շուկայի ակտիվ մասնակիցներին միավորել իրենց ջանքերը
«պլաստիկ» շուկայում, արդյունավետությունը բարձրացնելու նպատակով ավելացնելով
թանկարժեք ֆիզիկական ենթակառուցվածքի շահագործման համատեղ նախագծերի թիվը:

 

Ըստ ՀՀ
Կենտրոնական բանկի պաշտոնական վիճակագրության, 2014 թվականի ավարտին Հայաստանում կար
մոտ 1,6 միլիոն ակտիվ վարկային քարտ, որից 570 հազարը կազմել են ազգային ArCa
քարտերը, 705 հազարը` միջազգային Visa քարտերը, 315 հազարը` MasterCard քարտերը,
իսկ 45 հազարը` AmEx, HSBC և Diners Club քարտերը: 2014 թվականի հոկտեմբերի 1-ին
երկրում եղել է 1357 բանկոմատ և 6902 POS-տերմինալ: