Արմինֆո. Հայաստանում ԶԼՄ-ների գործունեության սահմանափակման միտումները գնալով ավելի ցայտուն արտահայտված ուրվագծեր են ձեռք բերում։
Հոկտեմբերի 22-ին Երևանում կայացած մամուլի ասուլիսում, որը նվիրված էր Հայաստանում խոսքի ազատությանը, լրագրողների և ԶԼՄ-ների իրավունքների խախտումներին առնչվող իրավիճակին, Խոսքի ազատության պաշտպանության կոմիտեի նախագահ Աշոտ Մելիքյանը հայտարարել է, որ 2021 թվականի 3-րդ եռամսյակը մտահոգիչ ժամանակաշրջան էր լրագրողների աշխատանքի տեսանկյունից, հատկապես, եթե հաշվի առնենք մամուլի ներկայացուցիչների նկատմամբ կիրառվող նոր սահմանափակումները:
Մելիքյանն ընդգծել է, որ Ազգային ժողովում լրագրողների աշխատանքի սահմանափակումն անթույլատրելի է: "Այդ սահմանափակումները պայմանավորված են և օրենսդրական նախաձեռնություններով, և ընդունված տարբեր նորմատիվ-իրավական ակտերով և, իհարկե, լրագրողական գործունեությունը սահմանափակող գործնական գործողություններով։ Լրատվամիջոցների գործունեության նկատմամբ այդ սահմանափակումներն ու օրենսդրական նախաձեռնությունները հետամնաց են, դրանք էլ ավելի են խորացնում իրավիճակը", - ասել է Մելիքյանը։
Դրա հետ մեկտեղ, նա արձանագրել է, որ 2021 թվականի երրորդ եռամսյակի արդյունքներով Հայաստանում գրանցվել է ԶԼՄ-ների ներկայացուցիչների նկատմամբ ֆիզիկական բռնության 3 դեպք, ԶԼՄ-ների նկատմամբ ճնշման 20 դեպք, այդ թվում ՝ սպառնալիքներ, արհամարհանք, մասնագիտական գործունեությանը խոչընդոտում, եւս 37 դեպք, երբ խախտվել են ԶԼՄ-ների տեղեկատվություն ստանալու եւ տարածելու իրավունքները:
Ընդհանուր առմամբ, ինչպես հաղորդել Է Մելիքյանը, գրանցվել է նաեւ 15 դատական հայց ԶԼՄ-ների եւ լրագրողների դեմ, որոնց մեծ մասը՝ պաշտոնյաներից եւ պետական մարմիններից: Նրա խոսքով ՝ այդ միտումները նույնպես մտահոգիչ են։
Իր հերթին՝ ՀՀ Մարդու իրավունքների պաշտպան Արման Թաթոյանն այսօր հաղորդել է, որ դիմել է Սահմանադրական դատարան' ԱԺ-ում հավատարմագրված լրագրողների աշխատանքի սահմանափակումների ՀՀ սահմանադրությանը համապատասխանության հարցով: Մարդու իրավունքների պաշտպանը նշել է, որ հայցադիմումում, մասնավորապես, վիճարկվում են "Ազգային ժողովի կանոնակարգ" սահմանադրական օրենքի դրույթները:
Խոսքը օրենսդրական, ինչպես նաև իրավական որոշակիությունից զուրկ ձևակերպումների արդյունքում լրագրողների գործունեության սահմանափակումների իրավաչափության մասին է։ Մարդու իրավունքների պաշտպանը գտնում է, որ սահմանափակումները հանգեցնում են Սահմանադրությամբ երաշխավորված կարծիքի արտահայտման ազատության, տեղեկատվություն ստանալու իրավունքի անհամաչափ սահմանափակման, ինչպես նաեւ չեն համապատասխանում միջազգային պրակտիկային եւ մեր երկրի ստանձնած միջազգային պարտավորություններին:
"Հավատարմագրված լրագրողների նկատմամբ գործնականում կիրառվող միջոցները իրավական հիմք չունեն, օրենսդրական մակարդակով ամրագրված չեն, ինչպես նաեւ անկանխատեսելի են հենց լրագրողների համար", - նշել է մարդու իրավունքների պաշտպանը, հավելելով, որ հայցադիմումն հիմնավորված է կոնկրետ օրինակներով, այդ թվում' ընդհուպ լրագրողների նկատմամբ բռնության կիրառումը: "ԱԺ-ում հավատարմագրված լրագրողի աշխատանքը պետք է կարգավորվի ոչ թե հանցավորության դեմ պայքարի տեսանկյունից, այլ կոնկրետ մարմնի բնականոն գործունեության տեսանկյունից, մասնագիտական աշխատանքի նկատմամբ հարգանքով եւ առանց խոչընդոտելու լրագրողի աշխատանքը", - հիշեցնում է մարդու իրավունքների պաշտպանը։ Մարդու իրավունքների պաշտպանի համար Ազգային ժողովի անվտանգության ապահովումը հիմնարար նշանակություն ունի, սակայն, լրագրողների աշխատանքի սահմանափակումները չպետք է "քողարկվեն" անվտանգության կանոններով։ "Այս ամենին գումարվում է այն, որ լրագրողներն իրենք պատշաճ կերպով տեղեկացված չեն իրենց իրավունքների, մասնագիտական գործունեության սահմանափակումների, այդ թվում ՝ սահմանափակումների հստակ սահմանների, դրանց բնույթի, նպատակի, ինչպես նաեւ այդ սահմանափակումները չպահպանելու դեպքում առաջացող բացասական իրավական հետեւանքների մասին", - ընդգծել է Թաթոյանը, հավելելով, որ հայտարարության մեջ նշված է, որ Մարդու իրավունքների պաշտպանի աշխատակազմը քննարկումներ է անցկացրել ԱԺ աշխատակազմի հետ։ Նշված դիմումով մարդու իրավունքների պաշտպանը վիճարկում է "Ազգային ժողովի կանոնակարգ" ՀՀ սահմանադրական օրենքի 5-րդ հոդվածի 2-րդ մասի, 14-րդ հոդվածի 7-րդ մասի, 54-րդ հոդվածի 4-րդ մասի համապատասխանությունը ՀՀ Սահմանադրությանը:
Հարկ է նաև նշել, որ նախօրեին Հայաստանի խորհրդարանում ԱԺ գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության և սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի անդամներ Էլինար Վարդանյանի և Լիլիթ Գալստյանի նախաձեռնությամբ տեղի է ունեցել "զանգվածային լրատվության մասին" օրենքում նախատեսվող փոփոխությունների և լրացումների վերաբերյալ քննարկում, որին մասնակցել են ԶԼՄ-ների, գործադիր և օրենսդիր մարմինների ներկայացուցիչներ:
Հիշեցնենք, որ օրենսդրական նախաձեռնությամբ "զանգվածային լրատվության միջոցներին կարգելվի տեղեկատվության հրապարակման ժամանակ հղում անել անանուն աղբյուրներին": Լիլիթ Գալստյանի խոսքով ՝ սա նախաձեռնություն է, որն սպառնում է տեղեկատվության ազատությանը, որն էապես խոչընդոտում է տեղեկատվության արդար հասանելիությանը ՝ անընդունելի սահմանափակումներ մտցնելով տեղեկատվության ազատության վրա: Էլինար Վարդանյանն, իր հերթին, նշել է, որ այս նախագիծը սահմանափակում է խոսքի ազատությունը: Պատգամավոր Արամ Վարդևանյանի կարծիքով ՝ ԶԼՄ-ները պետք է ազատ գործեն, Սահմանադրությունը երաշխավորում է այդ ազատությունը։