Ուրբաթ, 23 Ապրիլի 2021 15:46

Արմինֆո. Հարավային Կովկասում Թուրքիայի ներկայությունն ինքնին սպառնալիք է տարածաշրջանային անվտանգության համար։ Այս մասին ապրիլի 23-ին "Հայաստանն ու Թուրքիան Հարավային Կովկասում. իրողություններ եւ ռիսկեր" համաժողովի ժամանակ հայտարարել է Երեւանի պետական համալսարանի արեւելագիտության ֆակուլտետի դեկան Ռուբեն Մելքոնյանը։

 

Դեկանն արձանագրել է, որ ղարաբաղյան վերջին պատերազմից հետո Հայաստանում և Հարավային Կովկասում ստեղծվել է նոր աշխարհաքաղաքական և սոցիալական իրականություն: Նրա խոսքով, դա նշանակում է, որ անվտանգության խրամատներից մեկը զիջվել է, և հակառակորդն ու դրանից բխող սպառնալիքներն էլ ավելի են մոտեցել Հայաստանի պետականությանը և սահմաններին:

 

Իր ելույթում նա անդրադարձել է սահմանագծման հարցին, հիշեցնելով, որ ղարաբաղյան հակամարտության գոտում վերջին պատերազմից հետո ի հայտ է եկել այդ հարցը։ Նա մատնանշել է GPS համակարգի և թաքնված սպառնալիքների միջոցով հայ - ադրբեջանական սահմանին սահմանազատման տարօրինակ անցկացումը ՝ սահմանազատման նման մեթոդի արդյունքում։ Սպառնալիքներն ակնհայտ ներկայացնելու համար Մելիքյանը որպես օրինակ բերել է հայ-թուրքական սահմանին տիրող իրավիճակը։ Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանի եւ Թուրքիայի ժամանակակից սահմանները որոշվել են Կարսի պայմանագրով՝ 100 տարի առաջ։ Արեւելագետը համոզված է, որ Կարսի պայմանագրի ճանաչումը պաշտոնական Անկարայի համար չափազանց կարեւոր նշանակություն ունի, քանի որ Հայաստանի եւ հայերի նկատմամբ Թուրքիայի երեք հիմնական նախապայմաններից մեկն է:

 

"Դա Հայոց ցեղասպանության միջազգային ճանաչման գործընթացի կասեցումն է, Կարսի պայմանագրի ճանաչումը և ղարաբաղյան հարցի Ադրբեջանի համար ձեռնտու լուծումը։ Այդ նախապայմաններից մեկը Թուրքիան, ագրեսիայի միջոցով, փաստորեն, մասնակիորեն կարողացավ լուծել։ Վստահ եմ, որ դա երկար չի տևի։ Այնուամենայնիվ, մնացած երկու նախապայմանները մնում են Թուրքիայի օրակարգում", - նշել է Մելքոնյանը, զգուշացնելով, որ անգրագետ արտաքին քաղաքականության եւ դիվանագիտության դեպքում Հայաստանը կարող է հայտնվել Թուրքիայի ծուղակում։

 

Նրա խոսքով, Կարսի պայմանագրի հիման վրա հայ-թուրքական սահմանի առաջին սահմանազատումն իրականացվել է 1924-26թթ., եւ ժամանակի ընթացքում արդիական է դարձել նոր սահմանազատման հարցը, ամենագլոբալը կատարվել է անցյալ դարի 70-ական թվականներին ԽՍՀՄ-ի եւ Թուրքիայի միջեւ, որտեղ չկա ՀԽՍՀ ներկայացուցչի ստորագրություն' փաստաթղթում Կարսի պայմանագրի հիշատակման առկայության պատճառով:

 

Խոսելով այսօրվա իրողությունների մասին ՝ արևելագետը փաստել է, որ այսօր իրական քաղաքական տեսանկյունից Հայաստանը չունի և տարածքային պահանջներ չի ներկայացրել Թուրքիայի նկատմամբ, բայց, միևնույն ժամանակ, ՀՀ-ն չի էլ հայտարարել, որ ճանաչում է Կարսի պայմանագիրը: "Դա պայմանավորված է նրանով, որ այդ փաստաթուղթը ստորագրվել է թույլ, պարտված Հայաստանի հետ ժողովուրդը չի մհաշտվել, չի ընդունել այդ փաստաթուղթը։ Եթե անցկացնենք անալոգներ,  ապա այսօր իրավիճակը նույնն է: Մենք չենք կարող հաշտվել Շուշիի և Հադրութի կորստի հետ։ Եվ եթե մեզ, օրինակ, հիմա առաջարկեն ստորագրել մի փաստաթուղթ, որտեղ Շուշին և Հադրութն Ադրբեջանի կազմում են, վստահ եմ, որ և քաղաքացիները, և գիտական հանրությունը, և երևի թե պետական պաշտոնյաները դեմ կլինեն դրան", - նշել է փորձագետը,  հիշեցնելով, որ Կարսի պայմանագրի մասին հիշատակում կար նաև Ցյուրիխյան արձանագրությունների հայտարարության մեջ, որը այն ժամանակվա արտգործնախարար Էդվարդ Նալբանդյանը հրաժարվեց ստորագրել ։ Խոսելով հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման այսօրվա իրողությունների մասին ' Մելքոնյանը համոզմունք է հայտնել, որ Անկարան կփորձի ինչ-որ գաղտնի ձեւով Երեւանին պարտադրել Կարսի պայմանագրի ճանաչումը՝ որպես դիվանագիտական հարաբերությունների հաստատման նախապայման: Ընդ որում, նա կոչ է արել Հայաստանի իշխանություններին ուշադիր լինել եւ չընկնել թուրքական այդ թաքնված ծուղակը, քանի որ, եթե քաղաքական իրողություններում այդ հարցը արդիական չէ, բայց վաղն իրավիճակը կարող է փոխվել: