Երեթշաբթի, 20 Ապրիլի 2021 18:05

Արմինֆո. Հայաստանը մամուլի ազատության ինդեքսում զբաղեցրել է 63-րդ հորիզոնականը՝ "Լրագրողներ առանց սահմանների" կազմակերպության վարկածով: Այդ մասին ասվում Է կազմակերպության կայքում ապրիլի 20-ին հրապարակված զեկույցում։

 

Կորոնավիրուսի դեմ պայքարի պատրվակով սահմանվող սահմանափակումները, զանգվածային բողոքի ակցիաները լուսաբանող ԶԼՄ-ների աշխատակիցների վրա հաճախակի դարձած հարձակումները, ինչպես նաեւ Լեռնային Ղարաբաղում պատերազմը, որի ընթացքում տուժվել են առնվազն յոթ լրագրողներ, ահա այն գլխավոր պատճառները, որոնց հետեւանքով Արեւելյան Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի տարածաշրջանը հայտնվել է Մամուլի ազատության համաշխարհային վարկանիշի նախավերջին տեղում:

 

"Լրագրողներ առանց սահմանների" կազմակերպության փորձագետների կարծիքով՝ կորոնավիրուսի համավարակը հանգեցրել է ողջ աշխարհում ռեպրեսիվ միտումների ուժեղացման: Նրանց տվյալներով՝ 180 երկրներից 73-ում անկախ լրագրությունն ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն արգելափակվել է, եւս 59 երկրներում ԶԼՄ-ների աշխատանքը դժվարացել է: Շատ պետություններում լրագրողների աշխատանքի սահմանափակումները դրվել են կորոնավիրուսի տարածման դեմ պայքարի պատրվակով, ասված է կազմակերպության զեկույցում:

 

Հետազոտությունը ցույց է տալիս, որ աշխարհում լրագրողների համար ավելի ու ավելի դժվար է դառնում հետաքննել եւ լուսաբանել նուրբ թեմաները, հատկապես Ասիայում եւ Մերձավոր Արեւելքում, նաեւ Եվրոպայում, ասված Է զեկույցում: Էական խնդիր է դարձել ապատեղեկատվությունը կամ կեղծ լուրերը, որոնք մոլորության մեջ են գցում հանրությանը։

 

Ամենաազատ ԶԼՄ-ներն արդեն հինգերորդ տարին անընդմեջ  Նորվեգիայում են, որն առաջին տեղն է զբաղեցնում վարկանիշում: Ֆինլանդիան մնում է երկրորդ տեղում, իսկ Շվեդիան (3-րդ տեղ, +1) վերադառնում է երրորդ տեղ ՝ նախորդ տարի զիջելով Դանիային (4-րդ տեղ): Այսպիսով, 2021 թվականի վարկանիշը հաստատում է "հյուսիսային գերազանցության" կամ "սկանդինավյան մոդելի" ձևը մամուլի ազատության պահպանման հարցում։

 

Այժմ 180 երկրներից  12-ը կամ 7 տոկոսը կարող է պարծենալ բարենպաստ տեղեկատվական միջավայրով (սպիտակ ցուցակ)։ Եվս 36 երկրներում մամուլի ազատության հետ կապված իրավիճակը նորմալ է (դեղին ցուցակ)։ 59 երկրներում լուրջ խնդիրներ կան (շագանակագույն ցուցակ)։ 51 երկրում իրավիճակը վատ է (Կարմիր ցուցակ): Վերջապես, 20 երկրներում մամուլի ազատության հետ կապված իրավիճակը խիստ ծանր է (սև ցուցակ) ։ Ինդեքսի ամենացածր հորիզոնականներում են Թուրքմենստանը (178), Հյուսիսային Կորեան (179) եւ Էրիթրեան (180): Այդ երկրներում պահպանվում է նորությունների և տեղեկատվության նկատմամբ բացարձակ վերահսկողություն։ Այսպես, առաջին երկու երկրները ոչինչ չեն հաղորդում COVID-19 հիվանդությունների դեպքերի մասին, իսկ վերջինը մինչ օրս չի բացատրում 20 տարի առաջ ձերբակալված տասնյակ լրագրողների ճակատագիրը ։

 

Մամուլի ազատության ամենաբարենպաստ ցուցանիշներով մայրցամաքներ են մնում Եվրոպան եւ Ամերիկան (Հյուսիսային եւ Հարավային): Արեւելյան Եվրոպան եւ Կենտրոնական Ասիան մնում են իրենց տարածաշրջանում նախավերջին տեղում, հիմնականում Բելառուսի իրադարձությունների պատճառով (158-րդ տեղ), որտեղ լրագրողների դեմ աննախադեպ բռնաճնշումներ են եղել ՝ նախագահական ընտրությունների հայտարարված արդյունքների դեմ բողոքի ակցիաների մասշտաբները թաքցնելու նպատակով:

Արեւելյան Եվրոպայի եւ Միջին Ասիայի մի շարք երկրներում տեղի են ունեցել "փորձարկումներ" ՝ ինտերնետի ամբողջական արգելափակումը այնպիսի անդրազգային կորպորացիաների ծրագրային ապահովման միջոցով, ինչպիսիք են Allot-ը եւ Sandvine-ը: Կովկասում դա տեղի է ունեցել Ադրբեջանում (167-րդ տեղ) 2020 թվականի աշնանը Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության ժամանակ։

 

Որոշ կառավարությունների անզուսպ գրաքննությունը նպատակ ուներ վերահսկել տեղեկատվությունը, ինչպես Ռուսաստանում (150-րդ տեղ, -1) ։ Այնտեղ անկախ լրատվամիջոցները ամիսներ շարունակ ենթարկվել են ուժեղ ճնշման ՝ պայքարելով իշխանությունների կեղծ տվյալների դեմ այն մասին, թե ինչպես է ընթանում Covid-19 համավարակը։

 

Հարևան Վրաստանը գտնվում է 60-րդ տեղում՝ շագանակագույն ցուցակի երկրների շարքում։ Ադրբեջանի ամենամոտ հարեւաններն են Տաջիկստանը (162), Իրաքը (163), Լիբիան (164), Եգիպտոսը (166): Ադրբեջանը գերազանցել Է Սաուդյան Արաբիային (171), Սիրիային (174), Չինաստանին (177):

 

2002 թվականից հրատարակվող Մամուլի ազատության ինդեքսը լրագրողների պաշտպանության գլխավոր գործիքն է ։ Դա ԶԼՄ-ների ազատության հետ կապված իրավիճակի արտացոլումն է, որը հիմնված է երկրում բազմակարծության, մեդիայի անկախության, օրենսդրության եւ լրագրողների պաշտպանվածության գնահատման վրա: