USCIRF. Ադրբեջանում դավանանքի ազատությունը լրջորեն սահմանափակված է օրենսդրությամբ.  

Արմինֆո.ԱՄՆ կրոնական ազատության հարցերի հանձնաժողովը (USCIRF) հրապարակել է Ադրբեջանում դավանանքի ազատության պայմանների մասին թարմացված տեղեկատվություն: Փաստաթղթում նշվում է, որ 2019 թվականին Ադրբեջանում դավանանքի ազատությանն առնչվող իրադրությունը դրական  փոխվել է այն բանի հաշվին, որ պետությունն, ընդհանուր առմամբ, դադարեցրել է կրոնական համայնքների անդամների նկատմամբ բռնությունները եւ, գործնականում, հրաժարվել քաղաքացիների նկատմամբ բռնություններ եւ տուգանքներ կիրառելու վաղեմի պրակտիկայից:

Բացի այդ, 2019թ. մարտին Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևը ներում շնորհելու մասին հրամանագիր էր ստորագրել, ինչը հանգեցրել էր քաղաքական և կրոնական դրդապատճառներով կալանավորված 51 բանտարկյալի ազատ արձակման։ Եվս մեկ դրական տեղաշարժ էր այն, որ մեկ տարվա ընթացքում կրոնական կազմակերպությունների հետ աշխատանքի պետական կոմիտեն գրանցում է տրամադրել 31 մահմեդական եւ երեք քրիստոնեական համայնքների: "Չնայած այդ բարելավումներին ՝ կառավարությունը շարունակել է չարդարացված վերահսկել և վերահսկողություն իրականացնել բոլոր կրոնական համայնքների և նրանց գործունեության նկատմամբ ։ Պետական ծառայողները, ինչպես եւ նախկինում, կանոնակարգել եւ սահմանափակել են կրոնական ծիսակատարությունները "դավանանքի ազատության մասին" 2009 թվականի օրենքի եւ Վարչական օրենսգրքի եւ Քրեական օրենսգրքի համապատասխան հոդվածների հիման վրա: Արդյունքում՝ քրիստոնեական համայնքներն ու անհատները հայտարարում էին իրենց կրոնական գործունեության սահմանափակման կամ պետության կողմից պատժիչ միջոցների վախից որոշ ծիսակատարությունների գաղտնի անցկացման մասին։ Ադրբեջանում շարունակվում են առանձին անձանց ձերբակալությունները ՝ կապված նրանց կրոնական գործունեության հետ։ Ըստ ոչ կառավարական կազմակերպությունների (ՈԿԿ) տվյալների, որոնք զբաղվում են երկրում քաղբանտարկյալների հետ կապված իրավիճակին հետևելով, տարեվերջին կալանքի տակ էին պահվում կրոնական կազմակերպությունների 45 ակտիվիստներ", - նշվում է զեկույցում: Նշվում է նաև, որ զեկույցում մանրամասն նկարագրված են բազմաթիվ խոչընդոտներ, որոնք ստեղծվում են կրոնական համայնքների համար պարտադիր գրանցմամբ և այլ սահմանափակումներով, կրոնական ակտիվիստների շարունակական բանտարկությամբ և վերջերս Լեռնային Ղարաբաղի պատճառով վերսկսված հակամարտության համատեքստում կատարված խախտումներով:

Ընդ որում, որպես հանձնարարական, USCIRF-ն առաջարկում է Ադրբեջանը ներառել ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի հատուկ վերահսկողության ցուցակում ՝ դավանանքի ազատության իրավունքի կոպիտ խախտման կամ ոտնահարման համար, որը նախատեսված է կրոնի ազատության մասին միջազգային օրենքով (IRFA)։

"Համագործակցել Ադրբեջանի կառավարության հետ "դավանանքի ազատության մասին" 2009 թ. օրենքը Մարդու իրավունքների ոլորտում միջազգային չափանիշներին եւ Եվրոպայի խորհրդի Վենետիկի հանձնաժողովի եւ Եվրոպայի անվտանգության եւ համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) 2012 թ. հանձնարարականներին համապատասխանեցնելու հարցում: Միջազգային գործընկերների հետ համագործակցությամբ Ադրբեջանի կառավարությանը օգնություն ցույց տալ այլընտրանքային քաղաքացիական ծառայություն անցնելու հնարավորությունների ստեղծման եւ կրոնական կամ այլ նկատառումներով զինվորական ծառայությունից հրաժարվելու թույլտվության հարցում ՝ Եվրոպայի խորհրդի առջեւ Ադրբեջանի ստանձնած պարտավորություններին, մարդու իրավունքների միջազգային օրենսդրությանը եւ Ադրբեջանի սահմանադրությանը համապատասխան: ԱՄՆ Կոնգրեսը պետք է հրապարակային լսումներ անցկացնի Ադրբեջանում կրոնական ազատության եւ մարդու այլ իրավունքների խախտումների հետաքննության նպատակով, ներառյալ "Մահմեդական միասնություն" շարժման դեմ գործողությունները, համապատասխան մտահոգություն հայտնի անմիջապես Ադրբեջանի դեսպանատանը եւ այլ կառավարական պաշտոնյաներին, եւ հանդես գա խղճի բոլոր կալանավորներին ազատ արձակելու օգտին", - ասված Է փաստաթղթում:

ԱՄՆ Միջազգային կրոնական ազատության հարցերի հանձնաժողովը (USCIRF) հանդիսանում է անկախ, երկու կուսակցությունների կողմից աջակցվող ԱՄՆ կառավարության մարմին, որն իրականացնում է արտասահմանում դավանանքի և համոզմունքների ազատության համընդհանուր իրավունքի պահպանման մոնիթորինգ: USCIRF-ը, որը ստեղծվել է 1998թ. դավանանքի ազատության մասին միջազգային օրենքի (IRFA) համաձայն, հետեւում է արտասահմանում դավանանքի կամ համոզմունքների ազատության խախտումներին ՝ միջազգային չափանիշներին համապատասխան, եւ քաղաքական առաջարկություններ է մշակում ԱՄՆ նախագահի, պետքարտուղարի եւ Կոնգրեսի համար: USCIRF-ը ինքնուրույն մարմին է, որը գործում է առանձին եւ անկախ ԱՄՆ Պետդեպարտամենտից: 2020թ. տարեկան հաշվետվությունն ամփոփում է հանձնաժողովի անդամների եւ մասնագետների մեկ տարվա աշխատանքը, մասնավորապես, հետազոտվող տարածաշրջաններում խախտումների փաստաթղթավորումը եւ ԱՄՆ կառավարության համար անկախ քաղաքական առաջարկությունների մշակումը: 2020 թ. տարեկան հաշվետվությունը ներառում է 2019 թ. հունվարից մինչև 2019 թ. դեկտեմբեր ընկած ժամանակահատվածը, սակայն որոշ դեպքերում դրանում հիշատակվում են այդ ժամանակամիջոցից առաջ կամ հետո տեղի ունեցած նշանակալի իրադարձությունները։ Զեկույցի մանրամասները հասանելի են հետևյալ հղումով՝ https://www.uscirf.gov/sites/default/files/Azerbaijan_Russian_0.pdf .