Արմինֆո. Ադրբեջանական ուժերի կողմից անթույլատրելի վերաբերմունք է եղել 2020 թվականին Լեռնային Ղարաբաղում աշնանային մարտերի ժամանակ գերեվարված հայ ռազմագերիների նկատմամբ, այսօր հայտարարել է Human Rights Watch-ը:
Իրավապաշտպան կազմակերպության կայքում հրապարակված ծավալուն տեքստում նշվում է, որ դաժան եւ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի եւ կտտանքների դրվագներ են տեղի են ունեցել ինչպես գերեվարվելուց անմիջապես հետո, կալանքի տարբեր վայրեր տեղափոխելիս, այնպես էլ հենց այդ վայրերում: Ադրբեջանի իշխանությունները պետք է հետաքննեն անթույլատրելի վերաբերմունքի մասին բոլոր հայտարարությունները եւ մեղավորներին պատասխանատվության ենթարկեն։ Նրանք նաև պետք է անհապաղ ազատ արձակեն մնացած բոլոր ռազմագերիներին և գերեվարված քաղաքացիական անձանց ու հրապարակեն տեղեկություններ այն զինվորականների և քաղաքացիական անձանց գտնվելու վայրի մասին, որոնց մասին հայտնի է։
"Այդ խախտումները, ընդհուպ մինչեւ խոշտանգումներ, որոնց ենթարկվել են հայ գերիները, վրդովմունք են առաջացնում եւ հանդիսանում են պատերազմական հանցագործություն, խորապես մտահոգիչ է նաեւ այն հանգամանքը, որ Բաքուն մինչ օրս չի զեկուցել մի շարք հայ զինվորների ճակատագրի մասին, որոնք անհետ կորել են այն բանից հետո, երբ նրանց տեսել են ադրբեջանական ուժերի կողմից գերեվարված", - ասում է Human Rights Watch - ի Եվրոպայի եւ Կենտրոնական Ասիայի գծով տնօրեն Հյու Ուիլյամսոնը:
Human Rights Watch-ը զրուցել է չորս նախկին ռազմագերիների հետ, որոնք մանրամասն պատմել են գերության մեջ անթույլատրելի վերաբերմունքի մասին, որին ենթարկվել են իրենք և որոնց ականատեսն են եղել։ Մեր բոլոր զրուցակիցները պատմում էին երկարատև և բազմակի ծեծի մասին։ Մեկը հայտարարել է, որ իր խոշտտանգել են սուր երկաթյա ձողով, մյուսը պատմել է այն մասին, թե ինչպես են իրեն տանջել հոսանքով, մեկուրիշին՝ կրակայրիչով: Գերության մեջ ընկնելուց հետո առաջին օրերին նրանք բոլորը պահվել են մարդկային արժանապատվությունը նվաստացնող պայմաններում, նրանց հետ դաժան են վարվել, ջուր չեն տվել և գրեթե չեն կերակրել։
Սոցցանցերում բազմաթիվ տեսանյութեր են զետեղվել հայ գերիների նկատմամբ ադրբեջանցի զինծառայողների ենթադրյալ ծաղրուծանակի կադրերով: HRW-ն ուշադիր ուսումնասիրել եւ հաստատել է ավելի քան 20 նման տեսանյութեր: Կազմակերպությունում ծանոթացել են նաև բժշկական տարբեր փաստաթղթերի հետ: Խոշտանգումների եւ անթույլատրելի վերաբերմունքի մասին պատմությունները մտավախություն են առաջացնում, որ ադրբեջանական կողմում մնացած հայ ռազմագերիների համար պահպանվում է անթույլատրելի վերաբերմունքի վտանգը: Ադրբեջանի իշխանությունները պետք է ապահովեն բոլոր երաշխիքները, որոնք նախատեսված են Մարդու իրավունքների եւ մարդասիրական իրավունքի միջազգային նորմերով գերիների վերաբերյալ. ներառյալ ՝ խոշտանգումների եւ անթույլատրելի վերաբերմունքի արգելքը:
Լեռնային Ղարաբաղի շուրջ զինված հակամարտությունը Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կտրուկ սրվեց 2020 թվականի սեպտեմբերի 27-ին, երբ ադրբեջանական ուժերը սկսեցին լայնածավալ հարձակում: Ռազմական գործողություններն ավարտվել են նոյեմբերի 10-ին Ռուսաստանի մասնակցությամբ կրակի դադարեցման եռակողմ պայմանավորվածության ստորագրմամբ: Ի թիվս այլ բաների, փաստաթուղթը նախատեսում է ռազմագերիների, պատանդների եւ այլ պահվող անձանց եւ զոհվածների դիակների փոխանակում: Ադրբեջանական կողմում պահվող հայ ռազմագերիների ստույգ թիվը պարզ չէ։ Փետրվարի վերջին Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանում Հայաստանի ներկայացուցչությունը միջնորդել էր ադրբեջանական իշխանություններին ներկայացնել ենթադրաբար 240 ռազմագերու եւ պահվող քաղաքացիական անձանց վերաբերյալ տեղեկատվություն: Նման դեպքերի մոտ 90 տոկոսի վերաբերյալ, ինչպես պնդում են ներկայացուցչությունում, իրենք ներկայացրել են լուսանկարներ եւ տեսանյութեր, որոնք հաստատում են այս կամ այն մարդու ՝ ադրբեջանական կողմում գտնվելու փաստը:
Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը պնդում է, որ հայկական կողմին վերադարձվել են բոլոր ռազմագերիները, սակայն եւս մոտ 60 մարդ շարունակում է մնալ կալանքի տակ որպես ահաբեկչության մեջ կասկածվողներ: Human Rights Watch-ը հնարավորություն չունի ստուգելու երկու կողմերի հայտարարությունները մնացած պահված անձանց թվի և նրանց կարգավիճակի վերաբերյալ ։
Փետրվարի 24-ին Հայաստանի ԱԳՆ-ում կազմակերպությանն ասել էին, որ հարազատները աստիճանաբար ավելի են հուսահատվում իրենց հարազատների ճակատագրի առնչությամբ, հատկապես, հաշվի առնելով գերիների նկատմամբ դաժան վերաբերմունքի մասին վստահության արժանի բազմաթիվ պատմություններ:
Բոլոր չորս նախկին ռազմագերիները, որոնց հետ զրուցել են HRW-ի ներկյացուցիչները, գերեվարվել էին վիրավորում ստանալուց հետո։ Կազմակերպությունում փաստաթղթավորել են մի դրվագ, երբ ադրբեջանցի սպան հայ զինվորին ռաջին օգնություն է ցույց տվել։ Մեկ այլ դրվագում ադրբեջանցի սպան գերուն ցավազրկող է տվել։ HRW-ի զրուցակիցներից մեկը պատմել է, թե ինչպես է հրամանատարն արգելել ենթականերին ծեծել գերիներին, սակայն անթույլատրելի վերաբերմունքը շարունակվել է այն պահերին, երբ նա իր կողքին չի եղել:
Միջազգային մարդասիրական իրավունքը կամ զինված հակամարտությունների իրավունքը պարտավորեցնում է պատերազմող կողմերին ցանկացած պարագայում մարդասիրաբար վարվել գերիների հետ ։ Ռազմագերիների հետ վարվելու մասին Ժնեւի երրորդ կոնվենցիան պահանջում է նրանց զերծ պահել "հատկապես բռնության կամ ահաբեկման ցանկացած գործողությունից, վիրավորանքներից եւ ամբոխի հետաքրքրասիրությունից": Ադրբեջանը նաեւ պարտավոր է պահպանել խոշտանգումների եւ այլ անմարդկային եւ արժանապատվությունը նվաստացնող վերաբերմունքի անվերապահ արգելքը, որն ամրագրված է քաղաքացիական եւ քաղաքական իրավունքների մասին միջազգային դաշնագրում եւ մարդու իրավունքների եվրոպական կոնվենցիայում (պետությունը երկու պայմանագրերի մասնակիցն է):
"Մենք հավաքել ենք վկայություններ եւ ծանոթացել ենք հայ ռազմագերիների շարունակական եւ բազմակի ծեծի մասին վիզուալ նյութերին, որոնց միակ նպատակը, ըստ ամենայնի, այդ մարդկանց նվաստացնելն ու պատժելն էր, գերիների նկատմամբ խոշտանգումներն ու ծաղը, դրանք պատերազմական հանցագործություններ են, եւ մեղավորները պետք է որքան հնարավոր է շուտ պատասխանատվության ենթարկվեն", - ասում է Հյու Ուիլյամսոնը:
Փաստագրված խոշտանգումների եւ վատ վերաբերմունքի ամբողջական տեքստին կարելի է ծանոթանալ https://www.hrw.org/ru/news/2021/03/19/378256 հղմաբ:
Հայաստանում բողոքի ակցիաները երկու բաղադրիչ ունեն՝ օբյեկտիվ և արտաքին. քաղաքագետ
Գեներալ-մայոր. Հայաստանն այսօր պատրաստ չէ Թուրքիայի և Իրանի հետ սահմանների ինքնուրույն պահպանությանը
Փորձագետ. ԵՄ-ը սեփական շահերն է հետապնդում Հարավային Կովկասի տարածաշրջանում
Ադրբեջանը "մուկ ու կատու" է խաղում Հայաստանի և աշխարհի հետ. վերլուծաբան
Քաղաքագետ. Հայաստանում իրավիճակը փոխելու միակ հնարավորությունը վաղաժամկետ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացումն է
Այս տարօրինակ լռությունն ընդհատելու ժամանակն է. Դիվանագետների համահայկական խորհուրդը դիմել է օտարերկրյա դիվանագիտական առաքելություններին և միջազգային կազմակերպություններին
Երեւան է այցելել Պենտագոնի ՊՎՆԳ վտանգների համատեղ նվազեցման ղեկավարության տնօրենը
ՀՀ վարչապետ. Ես՝ անձամբ, գիտեմ մեր դեմ պատերազմի նախապատրաստմանը ՀԱՊԿ, առնվազն, երկու պետությունների մասնակցության մասին
Ես պիտի խոսեմ Վեհափառ հայրապետի հետ. Սրբազանը՝ իրեն վարչապետ առաջադրելու նախաձեռնության մասին
Կարծիք. Բաքվում Լուկաշենկոյի հայտարարություններն ակնհայտորեն ցույց են տալիս Հայաստանի և Ադրբեջանի դիվանագիտության աշխատանքի արդյունքները
Հարցում. Հայաստանում հարցվածների կեսից ավելին դրական է գնահատում "Տավուշը հանուն հայրենիքի" շարժումը
Փորձագետներն ու քաղաքագետները վերլուծել են "Հայաստանի շուրջ առկա խնդիրները և դրանց հնարավոր լուծումները"
Վարդան Ոսկանյան. Բագրատ Սրբազանը այլևս դարձել է ոչ թե միայն Տավուշի, այլ ամբողջ Հայաստանի խարիզմատիկ հոգևոր-հանրային դեմք
Նիկոլ Փաշինյանը չի մասնակցի նաև Հաղթանակի զորահանդեսին Մոսկվայում
Երևանում մայիսմեկյան երթ կանցկացվի. Խաղաղություն, աշխատանք, Մայիս
Թեհրան. Հարավային Կովկասում օտարերկրյա զորքերի ներկայությունը չի նպաստում անվտանգության և կայունության հաստատմանը
Լավրով․Հայաստանի իշխանությունների միակողմանի զիջումները Հայաստանի սահմանները դարձնում են շարժական
"Ինչ լավ է, որ 50 մետր հեռավորության վրա Ադրբեջանն է". Փաշինյանը տավուշցիներին նշել է ադրբեջանցիների հետ առևտրի հեռանկարները
