Երկուշաբթի, 15 Փետրվարի 2021 12:56

Արմինֆո. Արցախում հայկական կողմի պարտությունից հետո Թուրքիան կփորձի մեծացնել ճնշումը Հայաստանի վրա ՝ ցանկալի զիջումների հասնելու համար։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել թուրքագետ, պատմական գիտությունների դոկտոր, ակադեմիկոս, ՀՀ ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանը ։

 

Ի պատասխան թուրքական հանրային հեռուստաընկերության կողմից ավելի վաղ տարածված՝ Թուրքիայի 2050 թվականի քարտեզը մեկնաբանելու խնդրանքին, որտեղ Հարավային Կովկասի բոլոր երկրները, ինչպես նաեւ Ռուսաստանի, Ուկրաինայի եւ Կենտրոնական Ասիայի մյուս պետությունների մի մասը գտնվում են Թուրքիայի Հանրապետության կազմում՝ Սաֆրաստյանը հիշեցրել է, որ դա նոր քարտեզ չէ, եւ այն պատրաստվել է վաղուց ԱՄՆ-ի վերլուծաբանների կողմից:

 

Արեւելագետն ընդգծել է, որ քարտեզը վերցված է ամերիկյան Stratfor մասնավոր հետախուզական-վերլուծական ընկերության նյութերից, եւ դրա վրա պատկերված են տարածքներ, որոնք, ընկերության կանխատեսումներով, Թուրքիայի ազդեցության տակ կգտնվեն մինչեւ 2050 թվականը:

 

<Սակայն, կցանկանայի արձանագրել, որ Stratfor-ի փորձագետների վերլուծությունը, որպես կանոն, բավական մակերեսային է լինում, և նրանք հաճախ ցանկալին իրականության տեղ են ներկայացնում ՝ հենվելով թուրք փորձագետներից և վերլուծաբաններից ստացվող տվյալների վրա ։ Այս քարտեզն արտացոլում է նաև Թուրքիայի պանթյուրքական, ագրեսիվ-էքսպանսիոնիստական տրամադրությունները ։ Նման քարտեզներ ժամանակին նկարել են նաեւ Գերմանիայի նացիոնալ-սոցիալիստները>,- նշել է Սաֆրաստյանը։

 

Փորձագետի խոսքով, հրապարակված քարտեզը վկայում է նաեւ ԱՄՆ-ի որոշ փորձագիտական շրջանակների լավատեսական վերաբերմունքի մասին թուրքական ազդեցության տարածման եւ պաշտոնական Անկարայի էքսպանսիոնիստական գործունեության ընդլայնման առնչությամբ:

 

Մյուս կողմից, արևելագետի համոզմամբ, այդ քարտեզը կազմվել է Թուրքիայի հնարավորությունների և ռեսուրսների վերլուծության սխալ գնահատմամբ։ Այսօրվա Թուրքիան նման գլոբալ նախագիծ կյանքի կոչելու աշխարհաքաղաքական եւ ռեսուրսային հնարավորություններ չունի>, - փաստել է Սաֆրաստյանը՝ հավելելով, որ Թուրքիայի ներկայիս ավտորիտար նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի կողմից իրականացվող էքսպանսիոնիստական քաղաքականությունը բախվելու է ազգերի համաշխարհային հանրության հզոր հակազդեցությանը եւ հազիվ թե կարողանա իրապես շարունակվել հաջորդ թուրքական ղեկավարության կողմից:

 

Միևնույն ժամանակ, արևելագետը կարծում է, որ, այնուամենայնիվ, պետք է զգուշությամբ վերաբերել այդ քարտեզին, քանի որ պատահական չէ, որ այն հենց հիմա ցուցադրվեց երկրի հանրային հեռուստաալիքում։ <Այսօր Թուրքիայի ղեկավարության մոտ և հասարակական լայն շրջանակներում մտահոգություն կա, որ ԱՄՆ նոր վարչակազմը ՝ Ջո Բայդենի գլխավորությամբ, կարող է ուժեղացնել ճնշումն Անկարայի վրա՝ վերջինիս քաղաքական ուղեգծի պատճառով, և այդ քարտեզը նպատակ ունի բարձրացնել երկրի իմիջը և ցույց տալ նրա հզորությունը ։ Այսպիսով՝ Անկարան ցանկանում է հանգստացնել հասարակությանը ՝ վստահեցնելով, թե իբր  ամերիկյան կողմը սատարում է իրենց>, - համոզված է ակադեմիկոսը ։

 

Միեւնույն ժամանակ, Սաֆրաստյանը կարծում է, որ Հայաստանը պետք է լրջորեն զգուշանա այս ամենից՝ հատկապես վերջին իրադարձությունների լույսի ներքո: <Իհարկե, Հայաստանը պետք է զգուշանա, բայց ոչ թե այդ քարտեզից, այլ՝ այն քաղաքականությունից, որն այսօր իրականացվում է Թուրքիայի կողմից ։ Պանթյուրքիզմի, պանթուրանիզմի, նեոօսմանիզմի հայեցակարգը, ագրեսիվ քաղաքականությունն իր հարևանների նկատմամբ պետք է մեզ մոտ անհանգստություն առաջացնի։ Կարծում եմ, որ Արցախի վերջին իրադարձությունների և այն իրավիճակի լույսի ներքո, որում հայտնվել է Հայաստանը, Թուրքիայի ղեկավարությունը կփորձի օգտվել իրավիճակից և ճնշում գործադրել Երևանի վրա ՝ ցանկալի զիջումների հասնելու համար>, - ասել է Սաֆրաստյանը ։

 

Ակադեմիկոսը հիշեցրել է, որ ավելի վաղ արդեն հրապարակվել էր թուրքական Արեւելյան բանակի հրամանատար Կարաբեքիր փաշայի հույժ գաղտնի հրահանգն անցյալ դարի սկզբին, որում հայերի ամբողջական ոչնչացման խնդիր էր դրված: <Իհարկե, դա արվել է Մուստաֆա Քեմալ Աթաթուրքի հրամանով ։ Բայց ես խորապես համոզված եմ, որ այսօր Թուրքիան շարունակում է իրականացնել այդ նպատակը։ Անկարան Բաքվի հետ միասին սկսեց այս ծրագիրը կյանքի կոչել Արցախում և այն ավարտին կհասցներ, եթե չմիջամտեր Ռուսաստանը ։ Արցախի հայերը կամ լիովին ֆիզիկապես բնաջնջված կլինեին, կամ, լավագույն դեպքում, արտաքսված կլինեին Արցախից, եթե չլիներ Մոսկվայի միջամտությունը>, - ասել է ակադեմիկոսը՝ հավելելով, որ հենց Ռուսաստանի և Ռուսաստանի նախագահ Վլադիմիր Պուտինի անձնական միջնորդությամբ ձեռք բերված պայմանավորվածությունների շնորհիվ է հաջողվել կանխել այս ցեղասպանական խնդրի իրագործումը Լեռնային Ղարաբաղում և Արցախի տարածքների լիակատար էքսպանսիան։

 

Նկատենք, որ շրջանառվող քարտեզին արձագանքել են նաև Ռուսաստանում։ Պետդումայի պաշտպանության կոմիտեի ղեկավարի առաջին տեղակալ Ալեքսանդր Շերինը Ռուսաստանին կոչ է արել ավելի լուրջ վերաբերել նման կանխատեսումներին ՝ նշելով նաև թուրքական իշխանությունների ինքնավստահությունը։ <Թուրքիան, Լեռնային Ղարաբաղում հաջող գործողությունից հետո, լիովին հավատացել է իր ուժերին, եւ այդ պատճառով պաշտոնապես նշում է, թե այնուհետև ուր է գնալու>, - հայտարարել է նա ՌԻԱ Նովոստիին:

 

Շերինը կարծում է, որ Ռուսաստանի կոռեկտ և զգուշավոր դիրքորոշումը երկկողմ հարաբերություններում սխալ է ընկալվել, և Մոսկվան պետք է ավելի կոշտ դիրքորոշում դրսևորեր խոցված ռուսական ինքնաթիռի, սիրիական կարգավորման, Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության հարցում ։

 

Պետդումայի պաշտպանության հարցերով հանձնաժողովի նախագահի առաջին տեղակալ Անդրեյ Կրասովն իր հերթին նշել է, որ թուրքական ղեկավարությունն Օսմանյան կայսրության վերստեղծման մտքեր ունի: Ընդ որում, նա կասկած է հայտնել, որ Անկարան կցանկանա ռուսական տարածքներն ուժային եղանակով միացնել իրեն։ <Ինչ վերաբերում է Ղրիմին եւ Սեւաստոպոլին, այդ հարցում վերջակետ է դրված, այդ մասին ասել է նախագահը ։ Դրանք Ռուսաստանի Դաշնության երկու սուբյեկտներն են ։ Ինչ վերաբերում է Հյուսիսային Կովկասի մյուս տարածաշրջաններին՝ ուրիշի բերանը փակել չի լինի>- ասել է պատգամավորը։

 

Կրասովը նաև կոչ է արել թուրք պաշտոնյաներին ուշադիր ուսումնասիրել Ռուսաստանի պատմությունը։ <Եթե նրանք ցանկանում են իրենց վրա ստուգել ռուսական ոգու եւ մեր զենքի ուժը, թող փորձեն>, - եզրափակել է խորհրդարանականը:

 

Պետդումայի պատգամավոր Պավել Շպերովն իր հերթին հայտարարել է, որ Թուրքիան երբեք չի թաքցրել Ղրիմի նկատմամբ նկրտումները, իսկ երկրի քաղաքական շրջանակներում լրջորեն քննարկում են թերակղզու միացման հարցը: <Հասկանալի է, որ թուրքական կողմը շատ է ցանկանում վերադարձնել ազդեցության գոտին, ինչպիսին այն ուներ երեք դար առաջ, գուցե նույնիսկ ինչ-որ տարածքներ գրավել, բայց ես չեմ կարծում, որ դա կարող է ինչ-որ կերպ լրջորեն քննարկվե>, - հայտարարել է պատգամավորը:

 

Շպերովը կոչ է արել պատրաստ է ամեն ինչի, եւ հավելել , որ Անկարան միշտ էլ ուշադրություն է դարձնում ռուս քաղաքական գործիչների հայտարարությունները։  Նա կարծիք է հայտնել, որ ՌԴ ԱԳՆ-ը պետք է արձագանքի  թուրքական պետական հեռուստաալիքի ցուցադրած քարտեզին։

 

Հիշեցնենք, որ թուրքական տարբեր լրատվամիջոցներում՝ ներառյալ Takvim օրաթերթը եւ Haber հեռուստաալիքը, հայտնվել էին Stratfor-ի նյութերից վերցված քարտեզի պատկերները։ Դրա վրա պատկերված են տարածքներ, որոնք, ընկերության կանխատեսումներով, Թուրքիայի անմիջական ազդեցության տակ կգտնվեն մինչեւ 2050 թվականը ։ Այսպես, Stratfor-ի տվյալներով, Անկարան կարող է ամրապնդել իր դիրքերը Հյուսիսային Աֆրիկայում, Բալկաններում, Մերձավոր Արեւելքում, Անդրկովկասում, Միջին Ասիայում, ինչպես նաեւ Ռուսաստանի տարբեր շրջաններում (Հյուսիսային Կովկաս, Ղրիմ, Կրասնոդարի եւ Ստավրոպոլի երկրամաս, Աստրախանի եւ Ռոստովի մարզեր, Կալմիկիա եւ այլն): Բացի այդ, Թուրքիայի ազդեցության տակ կարող են հայտնվել Եգիպտոսը, Սաուդյան Արաբիան, Լիբիան, Սիրիան, Իրաքը, Եմենը, ԱՄԷ-ն, Ադրբեջանը, Հայաստանը, Վրաստանը, Հունաստանը եւ Կիպրոսը: Այս համատեքստում պետք է հիշատակել նաև Էրդողանի հայտարարությունը Երուսաղեմի՝ Թուրքիային պատկանելու մասին, որը հաջողությամբ <կուլ տվեց> Իսրայելի ղեկավարությունը։