Արմինֆո. Ղարաբաղում պատերազմի արդյունքում տարածաշրջանի խողովակաշարային քարտեզը հազիվ թե փոխվի։ ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում այդպիսի կարծիք է հայտնել քաղաքական գիտությունների դոկտոր, Էներգետիկ անվտանգության ինստիտուտի ղեկավար Վահե Դավթյանը:
Առաջին հերթին, կարծում է նա, խոշոր ենթակառուցվածքային նախագծերի հիմնական մասն արդեն իրականացվել է, թղթի վրա մնում է միայն Անդրկասպյան գազատարի նախագիծը, որը իրականացման դեպքում կստանա նույն լոգիստիկ լուծումները, ինչ Բաքու-Թբիլիսի-Ջեյհանը կամ Հարավային գազային միջանցքը, այսինքն ՝ կանցնի Վրաստանով։Սակայն, փորձագետը նշում է, որ չնայած Կասպից ծովի իրավական կարգավիճակի մասին 2018 թվականին ստորագրված կոնվենցիային՝ այդ նախագծի իրագործումն ավանդաբար արգելափակվում է Իրանի, որն այդպես էլ չի վավերացրել կոնվենցիան, ինչպես նաեւ Ռուսաստանի կողմից։
Երկրորդ ՝ միամտություն է կարծելը, որ աշխարհաքաղաքական նոր իրողությունները հող կստեղծեն Հայաստանի ՝ տարածաշրջանի խողովակաշարային և տրանսպորտային-լոգիստիկ հաղորդակցություններին ինտեգրվելու համար ։ Հայաստանի տրանսպորտային եւ էներգետիկ շրջափակումը շարունակվելու է, քանի որ այս պահին ավարտվել է հակամարտության միայն զինված փուլը։ Պատերազմն անցում է կատարել հիբրիդային դիմակայության փուլ, և այստեղ Անկարայի նպատակն է ընդլայնել Նախիջևանի հետ սահմանը, այստեղից էլ Թեհրանի ընդգծված կանխարգելիչ վարքագիծը։
Ինչպես կարծում է Դավթյանը, Իգդիր-Նախիջեւան երկաթուղու կառուցման նախագիծը, ինչպես նաեւ նույն լոգիստիկայով գազատարի կառուցման վերաբերյալ ձեռք բերված համաձայնությունը՝ իրանական մատակարարումներից Նախիջեւանի էներգետիկ կախվածությունը նվազեցնելու նպատակով, թուրքական աշխարհառազմավարության մի մասն է: Հայաստանի ներգրավումը տարածաշրջանի էներգատրանսպորտային հաղորդակցություններին կնշանակի նրա համար անվտանգության բարձիկի ձեւավորում ՝ նոր ենթակառուցվածքային նախագծերում ներգրավված օտարերկրյա կապիտալի տեսքով: Եվ այդ իմաստով Փաշինյանի հայտարարությունները Նախիջեւանի միջոցով Իրանի հետ հաղորդակցության ապաշրջափակման եւ երկաթուղային հաղորդակցության հաստատման հնարավորության մասին, ոչ այլ ինչ են, քան տնտեսական առասպելագործություն։
Միևնույն ժամանակ, վերլուծաբանը նշել է, որ ամեն ինչ այնքան էլ անամպ չէ Ադրբեջանի համար ։ Իհարկե, Անդրանատոլիական գազատարն արդեն գործարկվել է, 2021 – ին Անդրադրիատիկի հերթն է, սակայն կա երկու խնդիր, որոնք պետք է անպայման հաշվի առնել ։ Նախ, այս գազատրանսպորտային միջանցքը չափազանց փոքր թողունակություն ունի. լավագույն դեպքում այն կարող է հասնել տարեկան 10 մլրդ խմ-ի, մինչդեռ Եվրոպայում տարեկան սպառումը հասնում է 500 մլրդ խմ-ի: Ընդհանուր առմամբ, TAP –ը TANAP -ը ոչ այլ ինչ են, քան ԵՄ-ում հակառուսական լոբբիի ուռճացված փուչիկը: Ոչ մի դիվերսիֆիկացիոն ներուժ այն չունի ։ Երկրորդ ՝ ադրբեջանական գազն իր գնով մրցունակ չէ։ <Ապրիլյան շոկից> հետո Եվրոպայում գազի գները կտրուկ նվազել են ՝ հասնելով 1000 խմ դիմաց 40-50 ԱՄՆ դոլարի նշագծին։ Այսօր ՕՊԵԿ + գործարքի երկարաձգման արդյունքում նավթի գները որոշակիորեն կայունացել են, ինչն անդրադարձել է նաեւ Եվրոպայում գազի սփոթային գների վրա ։ Ներկայումս եվրոպական հաբերում բնական գազի գինը հասնում է 150-160 ԱՄՆ դոլարի, ինչը նույնպես լուրջ հարված է հասցնում ադրբեջանական արտաքին գազատրանսպորտային քաղաքականությանը։ Հաշվի առնելով Կասպից ծովում արդյունահանվող ադրբեջանական գազի ինքնարժեքը, ինչպես նաև տրանսպորտային ծախսերը ՝ դրա գինն արդեն Իտալիայում կհասնի մինչև 250 ԱՄՆ դոլարի։
Ստեղծված իրավիճակում, ըստ Դավթյանի, ադրբեջանական գազի իրացման առանցքային շուկա է մնում Թուրքիան, սակայն այստեղ էլ ամեն ինչ չէ, որ հարթ է ։ Ճիշտ է, վերջին մեկուկես տարվա ընթացքում Ադրբեջանին հաջողվել է ռուսական գազը դուրս մղել թուրքական շուկայից, սակայն օգոստոսից սկսած <Գազպրոմը> կրկին վերականգնում է դիրքերը՝ Թուրքիայում առաջատար դիրք գրավելով գազի մատակարարման հարցում ։ Այս միտումը շարունակվում է ՝ գնալով ավելի շատ հուզելով ադրբեջանական ղեկավարությանը։