Երեթշաբթի, 2 Հունիսի 2020 13:32

Արմինֆո.Կարելի է վստահաբար ասել, որ առանց փախստականների ասպեկտը հաշվի առնելու ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման բոլոր փորձերը լիարժեք չեն։ Իսկ եթե  խոսում ենք օկուպացիայի մասին, ապա այսօր, ՄԱԿ - ի տվյալներով, Ադրբեջանը օկուպացնում է 360 հազար հայ փախստականի տները, իսկ Հայաստանը ՝ 250 հազար ադրբեջանցու։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել իսրայելցի հասարակական գործիչ, հրապարակախոս Ավիգդոր Էսկինը։

 

<Այսպիսով՝ ութսունականների վերջի և իննսունականների սկիզբի հակամարտության ընթացքում հարյուր հազարավոր մարդիկ զրկվեցին տնից: Սա ստեղծում է բոլորովին այլ պատկեր, քան այն, երբ մի կողմը պահում է մյուսի տարածքները և ուրիշ ոչինչ։ Բոլոր բանակցությունները հանգում են նահանջի սահմաններին։ Իսկ փախստականների թեմային անդրադարձն այլ համամասնություններ է հաղորդում։ Այստեղ արդեն բոլորովին այլ հավասարակշռություն է ։ Եվ ինչու են պատերազմի հետևանքով հումանիտար խնդիրներն ավելի քիչ ծանրակշիռ, քան տարածքային խնդիրները ։ Դրանք զրկանքների ու տառապանքների հարաբերակցության նոր պատկեր են ստեղծում>, - ընդգծել է նա ։

 

Էսկինը հիշեցրել է, որ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ բանակցային գործընթացը պատերազմից հետո արդեն քառորդ դարից ավելի է տևում ։ Բանակցությունները, սակայն, խաղաղություն չեն բերել տարածաշրջանի ժողովուրդներին։ Քննարկման հիմնական շրջանակը հայկական բանակի նահանջի ժամանակացույցն ու միջոցն է ներկայումս նրա զբաղեցրած դիրքերից ՝ հօգուտ այնտեղ Ադրբեջանի ինքնիշխանության ամրապնդման ։ Որոշ փուլում Երևանը համաձայնել է հարևանին տալ հինգ շրջան ՝ իրեն թողնելով ռազմավարական կարևորություն ունեցող երկու շրջան և բուն Արցախը ։ Սակայն, փոխզիջման այդպես էլ չհաջողվել  հասնել մինչ օրս ։

 

Համաձայն Էսքինի ՝ հակամարտության լուծման վերաբերյալ միջազգային փաստաթղթերը սովորաբար հիմնված են ՄԱԿ-ի ԱԽ-ի բանաձեւերի վրա ։ Հատկապես հաճախ են անդրադառնում 1993 թվականի նոյեմբերի 12-ի 822 վերջին բանաձեւին ։ Այդ փաստաթղթում հաստատված ձևակերպումները հաճախ օգտագործվում են Բաքվի կողմից սեփական դիրքորոշումը ցույց տալու համար ։ Մինչդեռ, դիմելով Ադրբեջանի եւ Հայաստանի միջեւ անցած բոլոր տարիների բանակցային փաստաթղթերի վերլուծության ցանկացած պարզ ձեւ, պարզ կդառնա, որ ժամանակի առյուծի բաժինը հատկացվել է տարածքային վեճերի եւ անվտանգության հարցերի քննարկմանը: Ընդ որում, հարցի պատասխանը՝ կարելի՞ է արդյոք հակամարտությունը լուծել արդարացի, եթե բացի տարածքային և ռազմական ասպեկտներից, այն նաև հումանիտար բնույթ է կրում, նրա կարծիքով, նախկինի պես կախված է օդում ։

 

<Հայկական բանակի օգնությամբ տարածքների շարունակվող պահումը , որոնք պատերազմից առաջ Խորհրդային Ադրբեջանի մաս էին կազմում, և Բաքուն անվանում է օկուպացիա, դարձել է քննարկման սովորական թեմա ։ Սակայն,միթե՞ տարածքային վեճը միակ և գլխավոր թեման է ։ Միթե՞ անօթևան մնացած մարդկանց ճակատագիրն էական չէ>,- հարցնում է Էսկինը:

 

<Սովորաբար խոսքը Բաքվի իրավունքների եւ պահանջների մասին է ։ Ընդ որում, ամեն ինչ հանգեցնելով միայն տարածքի ու անվտանգության հարցին, կարելի է բանակցությունների ներկա պատային իրավիճակը վերածել խրոնիկ իրավիճակի ։ Բայց եթե ավելի լայն նայենք խնդրին և հաշվի առնենք պատերազմի հետևանքով մարդկային տառապանքների գործոնը, ապա տեղ է բացվում ստեղծարար դիվանագիտական ջանքերի համար ։ Քառորդ դար առաջ սառեցված հակամարտության արդարացի լուծումը չի կարող հանգել խորհրդային շրջանի սահմանների ֆորմալիզմին ։ Այն պետք է սկսվի մարդկային գործոնը հաշվի առնելուց, որը  հակված են մոռացության տալ>, - ամփոփել է Էսկինը ։