Հինգշաբթի, 21 Մայիսի 2020 21:11

Արմինֆո.Հայաստանում այսօր առկա ներքաղաքական իրավիճակը հնարավոր է բնութագրել որպես ընդդիմության վակուում ՝ հեղափոխական իշխանության վարկանիշի զուգահեռ, դանդաղ, բայց անշեղ նվազման պայմաններում։

Լիովին վարկաբեկված ռեժիմի մնացորդներին ընդդիմության համարել հնարավոր չի նույնիսկ շատ մեծ ցանկության դեպքում, իսկ իշխանության վարկանիշը կորոնավիրուսային իրողություններում, ըստ ամենայնի, կշարունակի նվազել։ Նման պայմաններում 2023 թվականի դեկտեմբերին հայ ընտրողը կհայտնվի <ում օգտին քվեարկել, եթե ոչ՝ Նիկոլի> և <ում օգտին էլ քվեարկենք, միևնույն է, ոչինչ չի փոխվի> երկընտրանքի առաջ։Ընտրություններին ընտրության բացակայությունից խուսափելու միակ հնարավորությունը, կարծես, Հայաստանում առնվազն մեկ որակապես նոր քաղաքական ուժի ստեղծումն է՝ հատկապես հաշվի առնելով, որ ներքաղաքական իրավիճակը դրա համար այսօր հասունացել է, ինչպես երբեք։

Իրավիճակի վերլուծությունը կսկսենք ընդդիմադիր վակուումի պատճառներից։ Դրանք գալիս են առնվազն Հայաստանի <շախմատային> անցյալից, երբ 2008-ին բավական կասկածելի պայմաններում ընտրված նախագահ Սերժ Սարգսյանի մերձավոր շրջապատը դրեց, այսպես կոչված, համակարգային ընդդիմության հիմքերը։ <Բարգավաճ Հայաստանը>, <Օրինաց երկիրը> և ՀՅԴ-ն բավականին հաջող են խաղացել այդ դերը հաջորդ 5 տարիներին ՝ փաստացի հանդիսանալով ՀՀԿ-ի և անձամբ Սերժ Սարգսյանի գրպանային կցորդը ։ Թե ինչի հանգեցրին այդ խաղերը, մենք այսօր տեսնում ենք․ ՕԵԿ-ն ու ՀՅԴ-ն գրեթե անհետացել են քաղաքական դաշտից, իսկ ԲՀԿ-ի դերը հանգում է Գագիկ Ծառուկյանի փողի պարկի պահպանման պաշտպանությանը։ Խորհրդարանական երկրորդ ուժը, որն այսօր ընդդիմություն է իշխող մեծամասնությանը ՝ <Լուսավոր Հայաստան> կուսակցությունը, նույնպես դարձավ հանրապետական-շախմատային անցյալիակամա զոհը։  Հարկադրված ձեռնամարտը և հայհոյանքները՝ Էդմոն Մարուքյանի կատարմամբ, ակնհայտորեն, հօգուտ իր և իր կուսակցության չեն լինի հաջորդ ընտրություններում ։ Հատկապես, եթե դրան նպաստի ֆինանսական հոսքերի փակումը, որոնց միջոցով ֆինանսավորվում են<լուսավորյալները>։

Ոչ լավագույն վիճակում է այսօր նաև արտախորհրդարանական ընդդիմությունը․ ՀՀԿ մնացորդներ, վերջինիս մի շարք կցորդ-կուսակցություններ և նույնիսկ Ժիրայր Սեֆիլյանի <Սասնա ծռերը>, Լևոն Տեր-Պետրոսյանի ՀԱԿ-ը և Րաֆֆի Հովհաննիսյանի<Ժառանգությունը>: Այսպիսով՝  Սերժ Սարգսյանն իր իսկ ձեռքով խփեց սեփական քաղաքական հեռանկարների դագաղի վերջին մեխը ՝ միաժամանակ ոչնչացնելով Ռոբերտ Քոչարյանի քաղաքական ռեինկարնացիայի վերջին շանսերը։ Նա դա արեց  բավական օրիգինալ ձևով ՝ ստեղծելով գրպանային ընդդիմություն և վերջնականապես ոչնչացնելով Հայաստանում այն ամենի վերջին սաղմերը, ինչը քաղաքակիրթ երկրներում կոչվում է քաղաքական դաշտ ։ Սակայն, այսօր արդեն գրպանային ընդդիմությունը, անգամ դրա նորացված- լուսավորյալ տարբերակը, իրեն վերջնականապես վարկաբեկել է։ Կասկածելի են թվում  նաև չեկիստական կուսակցության նախընտրական հեռանկարները, որն արդեն այսօր ստեղծում է ԱԱԾ նախկին տնօրեն Արթուր Վանեցյանը։

2018 թվականի գարնանը այս անմխիթարական  իրավիճակի ողջ խորությունը շատ լավ հասկացան Նիկոլ Փաշինյանն ու նրա մերձավոր շրջապատը։ Հասկացան ու քայլեցին ՝ մեկ ամսվա ընթացքում արագ քայլերթով վերցնելով բառացիորեն ոստիկանական մահակներից կախված իշխանությունը ։ Սակայն, արդեն այսօր մենք տեսնում ենք, որ հետհեղափոխական էյֆորիայի անկումից հետո Փաշինյանին, <քայլող>կառավարությանն ու խորհրդարանին ավելի ու ավելի դժվար է դառնում պահպանել՝ պոպուլիզմով լեցուն սեփական վարկանիշը ։ Եվ հայտնի չէ, թե 2023 թ․ նախընտրական արշավի մեկնարկին ինչ վարկանիշ կունենա <Իմ քայլը>։ Իշխանության վարկանիշի անկման հիմնական պատճառներն ակնհայտ են՝ մի շարք սեփական խոստումների և, համապատասխանաբար, ընտրողների սպասումների չկատարում: Ի թիվս խելամիտ խոստումների և ակնկալիքների ՝ հակիրճ նշենք դատաիրավական համակարգի բարեփոխումը, տնտեսության, ուժային գերատեսչությունների և հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտների արմատական բարեփոխումը ։ Ոչ խելամիտ խոստումների և սպասումների թվում սահմանափակվենք  <կարմիր գծերի> և տեսահսկող սարքերի վերացման հիշատակմամբ։

Պարադոքս է, բայց նման ներքաղաքական անկայունության պայմաններում շարքային հայ ընտրողը միանգամայն ի զորու է անձնատուր լինել ամեն տեսակ մոլորությունների ՝ 2023 թվականի գումարման խորհրդարան բերելով անգամ<նախկիններին>։ Վերջիններս կարող են ի հայտ գալ՝ ի դեմս վանեցյանական չեկիստների, հանրապետականների, ՀՀԿ-ի կցորդ- կուսակցությունների, <լուսավորյալերի> , <բարգավաճների> ու նույնիսկ դաշնակցականների։ Հնարավոր սցենարներից վատագույնի իրականացման դեպքում <Իմ քայլը> խորհրդարանում կզրկվի մենաշնորհից ։ Հոռետեսական սցենարներից լավագույնը կավարտվի ՀՀԿ-ի մի քանի սատելիտ կուսակցությունների ՝ խորհրդարան մուտք գործելով, որոնք միավորվելով ՝ կփլուզեն բարեփոխումների բոլոր փորձերը, այսինքն  իշխանության ՝ իրենց դեմ ուղղված նախաձեռնությունները ։ Առաջին դեպքում մենք կվերադառնանք ոչ վաղանցյալին ՝ իր բոլոր կասկածելի հմայքներով։ Երկրորդ դեպքում կունենանք էլ ավելի անարդյունավետ իշխանություն, որն ի վիճակի չէ ինքնուրույն իրականացնել ոչ մի սեփական նախաձեռնություն։

Ամեն տեսակի <նախկիներն> արդեն երկու տարի է  աշխատում են նման սցենարի հասնելու ուղղությամբ ՝ կիրառելով իրենց տրամադրության տակ եղած բոլոր միջոցներն ու մեխանիզմները։ Դա, առաջին հերթին, ֆինանսներն են, մնացածը ՝ ԶԼՄ-ները, քարոզչությունը, զրպարտությունը,  կեղծիքները, սուտը, սև PR-ը, հիմա արդեն բռունցքները և, որպես հետևանք, պետության հիմքերի խարխլումը։ Եվ նրանց վերարտադրության սպառնալիքը 2023 թվականի վերջին, կարևոր չէ, թե ինչ տեսքով, հետևողականորեն մեծանում է։ Զուգահեռաբար աճում է գործող իշխանության<ճահճացման> վտանգը, իսկ, ցավոք, նկատվում են նաև նման միտումներ։ Այս երեւույթի ներքին եւ արտաքին պատճառները շատ են,և դրա վերլուծությունը առանձին ծավալուն հետազոտության թեմա է:

Նման պայմաններում Հայաստանի քաղաքական դաշտը, ինչպես երբեք, թարմ արյան կարիք ունի ՝ բառի բուն իմաստով նոր քաղաքական ուժերի ստեղծման ։ Առնվազն մեկ քաղաքական ուժի, որը բացարձակ փոխկապակցված չէ ոչ նախկին, ոչ էլ ներկա ուժերի հետ ։ Խոսքը քաղաքական ուժի մասին է ՝ հասարակական գործիչների, զինվորականների, դիվանագետների, ծրագրավորողների, քաղաքագետների, վերլուծաբանների, լրագրողների, տեխնիկների, գյուղատնտեսների, բժիշկների,ինչու չէ, գործարարների ու բանկիրների մասնակցությամբ։ Քաղաքական ուժ, որը կարող է ընտրողների ցանկացած շերտի հետ խոսել իր լեզվով։ Կուսակցություն, որը բացի ինքնաֆինանսավորումից, ոչ մի ֆինանսավորում չունի։Կուսակցության, որն ընտրողներին ցույց կտա այդ ֆինանսավորման աղբյուրներւ, նույնիսկ այն պարագայում, երբ <Կուսակցությունների մասին> օրենքը գոյություն ունի միայն թղթի վրա ։ Եվ, վերջապես, ամենակարեւորը ՝ կուսակցությունը, որը կարող են ներկայացնել Հայաստանի հետագա սոցիալ-տնտեսական, քաղաքական եւ արտաքին քաղաքական զարգացման սեփական տեսլականի հստակ ծրագիր,ինչպես նաև կադրային ռեսուրս, որը կարող է այդ ծրագրերն իրականացնել  ըստ ոլորտների։ Վստահաբար կարելի է նշել, որ նման հմտություններով, մաքուր ձեռքերով և անբիծ անցյալով մարդիկ մեր երկրում, բարեբախտաբար, դեռևս կան ։ Հենց նման կուսակցությունն ի վիճակի կլինի ընտրազանգվածի հետ ոչ հրապարակային հանրային պայմանագիր կնքել։

Նախկինում նման մի բան, ցավոք սրտի, ապարդյուն փորձում էր անել<Սասնա ծռերի>նախահայր Նախախորհրդարանը ։ Այսօր դա փորձում են անել պատգամավոր Արման Բաբաջանյանը, <Քաղաքացու որոշում> Սոցիալ-դեմոկրատական կուսակցությունը, կան մի շարք այլ ուժեր ։ Սակայն, դրանցից ոչ մեկը<Իմ քայլը> դաշինքին իրական մրցակցություն կազմելու, իսկ գլխավորը ՝ կոմպրադորների ռեինկարնացիան կանխելու չափորոշիչներին  չի համապատասխանում ։ Մինչդեռ նման քաղաքական ուժի հայտնվելը բխում է անգամ գործող իշխանության շահերից։ Թե ինչո՞ւ՝  կրկին առանձին քաղտեխնոլոգիական վերլուծության ընդարձակ թեմա է։ Միայն նշենք,որ վստահություն ներշնչող նման ուժի ի հայտ գալը կոմպրադորային ռեժիմի մնացորդների դագաղի վերջին մեխը կլինի։ Պայքարել երկու ճակատով՝ Նիկոլ Փաշինյանի և նման որակի քաղաքական ուժի դեմ,  <նախկիններն> այլևս ի վիճակի չեն լինի ։

Մինչդեռ Նիկոլ Փաշինյանի համար նոր կուսակցությունը կարող է դառնալ կառուցողական քննադատ և հակառակորդ։  Ուժը, որը կքննադատի իշխանությանը, բայց չի աշխատի դրսի ուժերի համար։ Եվ կարևորը, վերը նշված բոլոր չափանիշների պահպանման պարագայում, նոր կուսակցության հայտնվելը ոչ միայն կլցնի ընդդիմադիր վակուումը քաղաքական դաշտում, այլ նաև Հայաստանում կդնի քաղաքական մշակույթի հիմքերը։ Այդ մշակույթի, փոխադարձ վերահսկողության շրջանակներում իշխանությունը կանցնի կուսակցությունից կուսակցության՝ թույլ չտալով թուլանալ  թե մեկին, թե մյուսին՝ բրիտանական լեյբորիստների եւ պահպանողականների կամ ամերիկացի դեմոկրատների եւ հանրապետականների օրինակով: Հնարավոր է, որ այս ամենը շատ իդեալիստական է հնչում, ճանապարհը երկար ու բարդ է, բայց այն սկսել, այնուամենայնիվ, պետք է ։ Եվ այսօրվա իրավիճակը ՝ 3,5 տարի մինչև հաջորդ ընտրությունները, կարծես թե, շատ օպտիմալ է այդ ճանապարհի մեկնարկի համար։