Հայաստան. Բռունցքներից ու հայհոյանքից դեպի համակարգային քաղաքականություն

Արմինֆո. Մայիսի 11-ին ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանի ստորագրությամբ ուժի մեջ մտավ <Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին> օրենքը: Այսուհետ գործող կամ նախկին պետական պաշտոնյան, ով չի կարողանա ապացուցել 50 մլն դրամից ավելի արժողությամբ գույքի ձեռքբերման օրինականությունը, դատարանի որոշմամբ կզրկվի դրանից։ Մինչդեռ, ավելի վաղ պետական պաշտոնյաների կողմից ձեռք բերված գույքի անօրինականության ապացուցումն իրավապահներին էր վերապահված։

Այս իրադարձությունը, մեծ հաշվով, վերջին շաբաթների գլխավոր նորությունն է․ այն երկրորդ պլան մղեց հասարակության կողմից առավել քննարկվող՝ պատգամավորների փողոցային և խորհրդարանական ծեծկռտուքները։ Որովհետև հենց այդ օրենքն էր <ադեկվատների> ոչ ադեկվատ վարքի և <լուսավոր> քաղաքական գործիչների անկիրթ պահվածքի սկզբնապատճառը։ Սադրանք, որին այդքան անշրջահայաց կերպով տրվեցին

<քայլող> մեծամասնության ներկայացուցիչները ՝ ընդհուպ խորհրդարանի փոխնախագահի մակարդակով։ Եվ իշխող կուսակցության ղեկավարությունը, դատելով առանձին պատգամավորների, խորհրդարանական խմբակցության ղեկավար Լիլիթ Մակունցի և հենց վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հայտարարություններից, շատ լավ գիտակցում է իրավիճակի էությունը ։ Այդ մասին է վկայում նախագահի կողմից <Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին> օրենքի շուտափույթ ստորագրումը՝ խորհրդարանում տեղի ունեցած ծեծկռտուքից հետո։ Մինչդեռ մինչ այդ Արմեն Սարգսյանը ստորագրության հարցում, այսպես ասենք, առանձնապես չէր շտապում ՝ պահպանելով նման դեպքերում անհրաժեշտ բոլոր ժամանակային և ընթացակարգային շրջանակները։

Հենց օրենքի ուժի մեջ մտնելը դարձավ իշխանությունների ամենացավոտ և լավագույն պատասխանը կռվարարներին և, ամենագլխավորը, ձեռնամարտի պատվիրատուներին, <փեսա> Միքայել Մինասյանին, նախկին նախագահ Սերժ Սարգսյանին, մյուս նախկին նախագահ Ռոբերտ Քոչարյանի շրջապատին, պետական ակտիվների տասնյակ մանր և մեծ թալանչիներին։ Հասկանալի է, որ օրենքը մշակվել և ընդունվել է ամենևին ոչ մանր ընտրկեղծարարներից <կանաչ գոտիներում> կառուցված ավտոտնակների և տգեղ կրպակների բռնագրավման նպատակով։ Օրենքն ընդունվել է կոնկրետ անձանց՝ մի քանի տասնյակ ընտանիքների նկատմամբ, որոնք վերջին երկու տասնամյակում մսխել են հայ ժողովրդի ազգային հարստությունը։

Այս առումով հատկանշական է, որ <Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին> օրենքին գալիս է լրացնելու դեռեւս 2019-ին ընդունված՝ Դատաիրավական բարեփոխումների 2019-2023թթ․ ռազմավարության (վեթինգի) իրականացման արագացումը: Վեթինգի էությունը դատավորների զտումն է, որոնք դեռեւս շարունակում են աշխատել, համապատասխանաբար, պաշտպանել <նախկիններին>արդար պատժից, նրանց փոխարինումը երիտասարդ դատավորներով, ովքեր պատրաստ են, այդ թվում ՝ ընդունել դատավճիռներ թալանված պետական գույքի բռնագանձման վերաբերող գործերով։

Գլխավոր դատախազ Արթուր Դավթյանի խոսքով ՝ միայն վերջին տասնամյակում Հայաստանում ապօրինի տնտեսական գործունեության շրջանառությունը կազմել է հարյուր միլիոնավոր դոլարներ: Ընդ որում, բոլոր այդ քննվող գործերը փոխկապակցված են, իսկ իրենց մասշտաբներով՝ աննախադեպ։ Ապօրինի ձեռնարկատիրությունն իրականացվել է հարյուրավոր ֆորմալ տնտեսվարողների միջոցով, սակայն համակարգվել է մեկ-երկու կենտրոններից ։ Առայժմ հրապարակվել են միայն Միքայել Մինասյանին և Գագիկ Խաչատրյանին վերաբերող գործերի առանձին ուղղություններ։

Պետական ապարատը, մասնավորապես՝ դրա ուժային հատվածը, գործում է չափազանց դանդաղ ու անվճռական ։ Հիմնական պատճառը մի շարք <օպերաների>, քննիչների, դատավորների, ինչու չէ,  գերատեսչությունների ղեկավարների փոխկապակցվածությունն է այն մարդկանց հետ, որոնց  իրենք պետք է կուլակաթափ անեն և բանտ նստեցնեն ։ Այս տհաճ երևույթի վերջին դրսևորումը Ucom ընկերության փաստացի սեփականատեր Գուրգեն Խաչատրյանի փախուստն էր քննությունից։ Նախկին սուպերնախարար Գագիկ Խաչատրյանի որդուն իր խափանման միջոցը կալանքով փոխարինման մասին հայտնի է դարձել դրա հայտարարումից շատ առաջ։ Այս իրողությունների գիտակցման պատասխան դրսևորումը ԱԱԾ տնօրենի տեղակալի պաշտոնում Արգիշտի Քյարամյանի ՝ հապճեպ արված նշանակումն էր։  Համակարգում աշխատանքային ստաժ չունեցող 29-ամյա Քյարամյանի նշանակման պատճառն ակնհայտ է․ վարչապետ Փաշինյանը պարզապես չի վստահում իր իսկ կողմից բոլորովին վերջերս նշանակված ԱԱԾ տնօրեն Էդուարդ Մարտիրոսյանին։ Հասկանալի է, որ նման պայմաններում արմատական բարեփոխումը՝ ԱԱԾ-ում, Ոստիկանությունում, Գլխավոր դատախազությունում, Հատուկ քննչական ծառայությունում, մյուս բոլոր <մարմիններում> կադրերի փոխարինումը անհրաժեշտություն է ։ Առանց դրա <Ապօրինի ծագում ունեցող գույքի բռնագանձման մասին> օրենքն իրագործողներ չեն լինի։

<Իմ քայլը>, առավել ևս,՝Փաշինյանը վաղուց պետք է պատրաստ լինեին նման սադրանքների ու ճնշումների, հետևաբար՝ դրսևորած թուլությունն արդարացում չունի։ Ցանկացած խորքային բարեփոխում հատուցվում է այն իրականացնողների ժողովրդականության կորստով։ Հաշվի առնելով հայաստանյան իրողությունների առանձնահատկությունները ՝ երիտասարդ բարեփոխիչներին անհրաժեշտ է պատրաստ լինել ոչ միայն վարկանիշի կորստի, այլ նաև՝ նման թատերականացված ներկայացումների։ Միակ այլընտրանքը իշխանության հանձնումն է <նախկիններին>, որոնք նախորդների նկատմամբ գործելու են՝ հաստատ ոչ թավշյա մեթոդներով։

Այս առոււմով իշխանության համար գլխավորը ՝ շարունակել մինչև վերջ գնալ նախանշված ճանապարհով։ Ի վերջո, այլ ճանապարհ այն պարզապես չունի ։ Ուղենիշը՝  հետ բերել թալանածը և զրկել կողոպտիչներին ռևանշի վերջին հնարավորությունից, ակնհայտորեն ճիշտ է ընտրված։ Ամեն դեպքում անհրաժեշտ է տոտալ վերահսկողության տակ վերցնել երկրում, երկրից  դուրս եւ նույնիսկ դեպի երկիր բոլոր խոշոր ֆինանսական հոսքերը ։ Ծառուկյանների, Ալեքսանյանների և օլիգարխներից նորահայտ գործարարներ վերափոխվածների գործունեությունը պետք է վերահսկվի առնվազն կարգավորողի կողմից։ Անհրաժեշտ է ընդունել և իրականացնել ևս մի քանի նախաձեռնություններ և օրենքներ՝ ներառյալ, անշուշտ, Սահմանադրության բարեփոխումը ։ Եթե այդ նպատակը վերջնականապես ձևավորվի, առավել ևս իրականացվի, այդ բոլոր լուսավորյալ ադեկվատները կգնան այնտեղ, որտեղից դուրս են եկել։ Իսկ մարուքյանների տեղը վերջապես կզբաղեցնեն նոր մարդիկ, նոր քաղաքական ուժեր, նոր գաղափարներ, նոր ընդդիմություն, համապատասխանաբար՝ Հայաստանի նոր ապագան ։ 21-րդ դարում քաղաքականությունը, այնուամենայնիվ, կառուցվում է տեխնոլոգիաներով, այլ ոչ թե՝ հայհոյանքով ու ապտակով։ Բռունցքներից ու հայհոյանքից համակարգային, ֆունդամենտալ, ինստիտուցիոնալ քաղաքականության անցնելու պատասխանատվությունը և այդ անցման բացակայության հետևանքներն ամբողջությամբ ընկած են իշխող մեծամասնության վրա։ Եվ ժամանակն է, որ իշխող մեծամասնությանը և, իհարկե, իշխանության <դեմքը> ՝ վարչապետ Փաշինյանը, գիտակցի դա։