Չորեքշաբթի, 1 Ապրիլի 2020 12:35

Արմինֆո.Մարտի 1-ից սկսած ՝ Հայաստանը պաշտոնապես ընդգրկվեց այն երկրների շարքում, որտեղ գրանցվել են կորոնավիրուսով վարակման դեպքեր։ Թեհրանից հայրենիք վերադարձավ COVID-19-ով վարակված 29-ամյա Հայաստանի քաղաքացին, ով, ի դեպ, այժմ արդեն բուժվել է։

 

Մի քանի շաբաթ անց վարակված քաղաքացիների և ռիսկի խմբում գտնվող անձանց թիվը համալրվեց Իտալիայից ժամանածներով։ Վիրուսի հիմնական տարածող դարձավ որդու նշանադրությանը մասնակցելու համար վերադարձած էջմիածնեցի տխրահռչակ <մորքուրը>, ով մի քանի օրում վարակեց գրեթե բոլորին, ում հետ շփվել էր։ Անշուշտ, դրանով գործը չսահմանափակվեց, ի հայտ եկան վարակի այլ օջախներ, և այսօր Հայաստանում վարակվածների թիվը հասել է 571-ի։

 

Երկրի իշխանություններն, ընդհանուր առմամբ, ձեռնարկել են բոլոր անհրաժեշտ օրենսդրական և գործնական միջոցները կորոնավիրուսի տարածումը կանխելու ուղղությամբ։ Ուղևորների համար փակ են Իրանի և Վրաստանի հետ ցամաքային սահմանները, կիսով չափ կրճատվել է ավիաչվերթների թիվը: Իսկ մարտի 16-ին կառավարությունը մեկ ամսով երկրում արտակարգ դրության ռեժիմ մտցրեց, ընդ որում ՝ մարտի 24-ից ռեժիմն ավելի խստացվեց և այժմ արդեն երկարացվեց մինչև ապրիլի 12-ը։ Այսօր երկրում փակ է ամեն ինչ, բացի մթերային խանութներից և դեղատներից ։ Եվ, ընդհանուր առմամբ, կառավարության գործողությունները կարելի է գնահատել՝ որպես կշռադատված և, մեծ հաշվով, այլընտրանք չունեցող։ Սա ընտրություն է վատ և վատթարագույն սցենարների միջև: Պետք է արձանագրել նաև ընդհանուր առմամբ համաճարակի նկատմամբ երկրի բավական լավ պատրաստվածությունը:

 

Համաճարակաբանական իրավիճակը և կորոնավիրուսի դեմ պայքարում Հայաստանի պատրաստվածության աստիճանն ամենից լավ արտացոլում է մարտին հրապարակված Global health security index (GHSI) վարկանիշը ։ Economist intelligence unit-ի և Ջոն Հոփկինսի համալսարանի համատեղ պատրաստած այս հետազոտությունում Հայաստանը ԵԱՏՄ երկրների շարքում առաջին տեղն Է զբաղեցրել համաճարակների դեմ պայքարի պատրաստվածության աստիճանով: Ընդհանուր առմամբ, Հայաստանը 50.2 ինդեքսով 44-րդ տեղն Է զբաղեցրել աշխարհում։ Հարեւան Վրաստանը 52 ինդեքսով զբաղեցրել է 42-րդ, Թուրքիան 52,4 ինդեքսով՝ 40-րդ տեղը։ Իրանը 37,7 ցուցանիշով զբաղեցրել է 97-րդ տեղը։ Հայաստանի վերջին հարևանը ՝ Ադրբեջանը, 117-րդ տեղում է աշխարհում՝ 34,2 ինդեքսով։ Ռուսաստանը 44,3 ցուցանիշով 63-րդ տեղում է ։ Ցուցակի առաջատարներն են ԱՄՆ-ը, Մեծ Բրիտանիան և Նիդեռլանդները։

 

GHSI-ի վարկանիշում արտացոլված տեղեկատվությունը շատ արդիական է այն բանից հետո, երբ Չինաստանի իշխանությունները 2019 թվականի դեկտեմբերի 31-ին պաշտոնապես հաստատեցին, որ 2019-nCoV կորոնավիրուսի նոր տեսակը փոխանցվում է մարդուց մարդուն: ԱՀԿ – ն կորոնավիրուսի բռնկումը միջազգային նշանակության արտակարգ իրավիճակ է ճանաչել և հիվանդությանը պաշտոնական անվանում է տվել ՝ COVID-19 ։ Կորոնավիրուսի համար բնորոշ են այնպիսի ախտանիշներ, ինչպես՝ հարբուխը, հազը, կոկորդի ցավը, կրծքի ճնշվածության զգացումը, թոքաբորբի եւ բրոնխիտի նմանվող ախտանիշները:  Ռիսկի խմբում են  թույլ իմունային համակարգի ունեցողները, երեխաները և տարեցները:

 

Այս պահին վիրուսը Չինաստանից տարածվել է գրեթե ամբողջ աշխարհում։ Վերջին տվյալների համաձայն ՝ աշխարհում կորոնավիրուսով վարակվածների թիվը հասել է գրեթե 860 հազարի և մոտենում է 1 միլիոնի: Համաճարակի սկսվելուց ի վեր աշխարհում կորոնավիրուսից մահացել է ավելի քան 42 հազար մարդ եւ ապաքինվել է ավելի քան 178 հազարը: Վարակվածների թվով <առաջատարներն> են.  ԱՄՆ՝ 189035 վարակված, 3900 մահացած, 7096 ապաքինված։ Չինաստանում արձանագրվել է 82290 վարակված, 3310 մարդ մահացել է, 76206-ը ապաքինվել: Եվրոպայում <առաջատարն> առաջվա պես

Իտալիան է ՝ 10,5792 վարակված, 12428-ը՝ մահացած, 15729-ը՝ապաքինված: Մի փոքր ավելի լավ է ԵՄ այլ երկրների տխուր վիճակագրությունը։

 

Կորոնավիրուսը աշխարհում փակել է այն ամենը, ինչ հնարավոր է։ Պարապուրդի են մատնված արդյունաբերական ձեռնարկությունները, փակվել են ամենատարբեր կենտրոններ, դադարեցվել է տնտեսական գործունեությունը ։ Եվ Հայաստանի տնտեսական վիճակը բացառություն չէ։ Կառավարությունը, դատելով վերջին հայտարարություններից, շատ լավ գիտակցում է իրավիճակի բարդությունը ։ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանն արդեն հնչեցրել է գումարների ծավալը, որը պետությունն ուղղում է ճգնաժամի հաղթահարմանը ՝ 150 մլրդ դրամ։ Եվս 25 մլրդ կուղղվի բիզնեսի աջակցությանը՝ դրա արտոնյալ վարկավորման միջոցով։Շուրջ 30 մլրդ դրամ կհատկացվի բնակչության սոցիալական աջակցության համար։ Իրավիճակ բնութագրվում է լիակատար անորոշությամբ, կորոնավիրուսը ներթափանցել է տնտեսություն՝ ինչպես ուղիղ, այնպես էլ փոխաբերական իմաստով: Ընդ որում՝ ԱՄՆ մեկ դոլարի արժեքն արդեն գերազանցել է 500 դրամ հոգեբանական նշագիծը։

 

Ինչպես տեսնում ենք, Հայաստանում կորոնավիրուսի ի հայտ գալուց մեկ ամիս անց դրա տարածման տեմպերը հեռու են պիկին հասնելուց ։ Այս

առնչությամբ արտակարգ դրության ռեժիմը համակարգող պարետատունը հետեւողականորեն խստացնում է այն՝ քաղաքացիների տեղաշարժը հնարավորինս սահմանափակելու նպատակով:  Հատուկ ռեժիմի իրականացումն ապահովելու նպատակով ՀՀ ազգային անվտանգության ծառայության և ՀՀ ոստիկանության կողմից սահմանված վայրերում տեղադրվում են հատուկ անցակետեր՝ անձանց ու տրանսպորտային միջոցների շարժը վերահսկելու նպատակով:  Դադարեցվում է հանրային տրանսպորտի գործունեությունը` բացառությամբ երկաթուղային տրանսպորտի: Թույլատրվում է տաքսիների գործունեությունը, սահմանափակվում է անձանց միջմարզային տեղաշարժը: Տեղաշարժը հնարավոր է աշխատանք-տուն երթուղիով և մեկ-երկու այլ բացառության դեպքում: Թույլատրվում է թեթև մարդատար ավտոմոբիլով ընտանիքի անդամների, նույն կազմակերպությունում աշխատողների տեղաշարժը` առանց քանակի սահմանափակման: 1981 թ.

Երևանի Կարեն Դեմիրճյանի անվան մետրոպոլիտենի հիմնադրումից ի վեր առաջին անգամ մինչև ապրիլի 12-ը դադարեցվել է վերջինի աշխատանքը ։ Այսպիսով՝ մնացած բոլոր քաղաքացիներին, փաստորեն, թույլատրվում է դուրս գալ միայն սննդամթերքի և դեղորայքի համար:

 

Բայց կառավարության ոչ բոլոր միջոցներն են հանրային աջակցության արժանանում։ ՀՀ նախագահ Արմեն Սարգսյանն ապրիլի 1-ին ստորագրել է Ազգային ժողովի կողմից մարտի 31-ին ընդունված «Արտակարգ դրության իրավական ռեժիմի մասին» և «Էլեկտրոնային հաղորդակցության մասին» օրենքներում լրացներում կատարելու մասին օրենսդրական փաթեթը։ Օրինագիծը նախատեսում է ուժեղացված հսկողություն քաղաքացիների տեղաշարժի նկատմամբ ՝ կորոնավիրուսի տարածումը սահմանափակելու նպատակով: Փաստորեն, քաղաքացիները ստիպված կլինեն հեռախոսների վրա ներբեռնել մի ծրագիր, որը կհաստատի կառավարությունը և որը թույլ կտա տեղեկություններ հավաքել տվյալների միասնական բազայում մեր տեղաշարժերի մասին ։ Օրինագծի հեղինակների համաձայն ՝ հավաքված ամբողջ տեղեկատվությունը կհեռացվի արտակարգ դրության ռեժիմի ավարտից հետո, իսկ հեռախոսազրույցների բովանդակությունը չի ձայնագրվի ընդհանրապես։ Նրանց համար, ովքեր կհրաժարվեն ներբեռնել այս ծրագիրը, կամ ովքեր սմարթֆոններ չունեն, կառավարությունը խոստանում է <վերահսկողության համարժեք միջոցներ>

 

Ի տարբերություն կառավարության նախորդ բոլոր կորոնավիրուսային նախաձեռնությունների ՝ այս օրենքը խիստ քննադատության է ենթարկել ինչպես խորհրդարանական, այնպես էլ` արտախորհրդարանական ընդդիմության և մի շարք իրավապաշտպանների կողմից։ Վերջիններս դրանում իշխանությունների համար հնարավորություն են տեսնում էապես ուժեղացնելու վերահսկողությունը հասարակության և, իհարկե, ընդդիմության նկատմամբ ։ Արդյունքում, օգտվելով իշխող "Իմ քայլը" դաշինքի որոշ պատգամավորների բացակայությունից, "Բարգավաճ Հայաստանի" եւ "Լուսավոր Հայաստանի" գործընկերները տապալել են օրինագծերի քվեարկությունը։ Ի դեպ, դա չի խանգարել " Իմ քայլին" բառացիորեն մի քանի ժամ հետո հավաքվել գրեթե ամբողջ կազմով և ընդունել օրինագիծը միանձնյա՝ առանց "լուսավորյալների " և "բարգավաճողների": Որոշումների ամբողջ շղթայի ընդունման արագությունը առնվազն վկայում է վերահսկողության հեռախոսային ծրագրի կարեւորության մասին, եթե ոչ հասարակության, ապա՝ հաստատեպես իշխանությունների համար։

 

Ամեն դեպքում օրենքը բավական վիճահարույց է: Այնուամենայնիվ, մարդու իրավունքների թեմայով խոսակցությունները լավ կլինի հետաձգել մինչև լավագույն ժամանակները։ Ընդհանուր առմամբ, COVID-19-ի դեմ պայքարի ուղղությամբ կառավարության միջոցառումներն անհրաժեշտ և, հետեւաբար, ողջամիտ են: Այնուամենայնիվ, մինչև լավագույն ժամանակները պետք էր հետաձգել նաև մարզպետի, կներեք ՝ Արցախի նախագահի ընտրությունների անցկացումը ։ Ելնելով նույն հիմնական նպատակից՝ հաղթահարել կորոնավիրուսի տարածումը: Ըստ էության, ընտրությունները հետաձգելու ապարդյուն կոչ էին անում անգամ թեկնածուները: Բայց Արցախի նախագահ Բակո Սահակյանը և Հայաստանի ղեկավարությունը այս բոլոր կոչերին լռությամբ պատասխանեցին ։ Ընտրություններն անցել են ուղեկցվող կորոնավիրուսային բոլոր ռիսկերով՝ ներառյալ տեղամասերում կուտակումները, ինչպես նաեւ վարակված Հայաստանից հարյուրավոր մարդկանց ոչ վարակված Արցախ կատարած այցերը: Ավելին, ըստ ամենայնի, երկու շաբաթից Արցախում տեղի կունենա նաև այդ ընտրությունների երկրորդ փուլը, եթե, իհարկե, կորոնավիրուսը թույլ տա ։

 

Այս առումով Հայաստանի իշխանությունների, այո, առաջին հերթին՝ հենց Հայաստանի, պահվածքը շատ քիչ է տարբերվում երևանյան զրուցարաններում նարդի խաղացող ծերերի, <թարմ օդ շնչողների> և <շներին զբոսանքի հանած> քաղաքացիների, իրենց երեխաներին փողոց խաղալու ուղարկած ծնողների պահվածքից: Հասարակության գիտակից մասը, իսկ նրանք, դատելով կիսադատարկ փողոցներից, բարեբախտաբար, մեծամասնություն են կազմում, ընդառաջում է կառավարությանը ՝ անվերապահորեն համաձայնելով նորանոր սահմանափակումների, ընդհուպ սմարթֆոններում հավելվածների ներբեռնումը:

Համաձայնում է՝ հասկանալով բոլոր ռիսկերը, որի առջև հայտնվել է ամբողջ աշխարհը: Համաձայնում է ՝ չցանկանալով հայտնվել ապագա հիվանդների թվում, որոնց համար արդեն այսօր Կարեն Դեմիրճյանի անվան մարզահամերգային համալիրում երկաթե մահճակալներ են տեղադրվել: Բայց չի համաձայնում սահմանափակումների ընտրական բնույթին, չի համաձայնում ընդառաջ գնալ իշխանության քաղաքական նախասիրություններին, ինչպիսին էլ որ դրանք լինեն ։ Այս առումով Հայաստանի կառավարությունը և  վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը պետք է հստակ գիտակցեն Արցախում ընտրությունների հնարավոր բոլոր հետևանքները մեզ բոլորիս և առաջին հերթին՝ անձամբ իր համար։ Արցախում կորոնավիրուսի նոր օջախի համար պատասխանատվություն կրելու է ոչ <մարզպետ> Բակո Սահակյանը և ոչ էլ այն դառնալ ձգտող Արայիկ Հարությունյանը: Պատասխանատվությունը կրելու է Նիկոլ Փաշինյանը։  Չնայած, գուցե մեզ շրջանցի…