Արմինֆո. Մենք ականատես եղանք աննախադեպ իրադարձությունների։ Թվում է, թե աշխարհի շատ երկրներում առօրյա կյանքը կանգ է առել կորոնավիրուսի (COVID-19) համաճարակի հետեւանքով առաջացած առողջապահական ճգնաժամի պատճառով: Պանդեմիան բազմաթիվ ոլորտներում գործունեության դադարեցման պատճառ է դարձել, քանի որ վիրուսը շարունակում է տարածվել ամբողջ աշխարհում եւ արդեն բազմաթիվ մարդկանց մահվան պատճառ է դարձել:
Ղազախստանն ակտիվ դիրքորոշում է որդեգրել համաճարակին հակազդման հարցում. պետությունը ճիշտ եւ ժամանակին գնահատել է վտանգը:
Հունվարի վերջին COVID-19-ի տարածման հենց սկզբից Ղազախստանի կառավարությունը հետեւել է գլոբալ իրադրությանը եւ պատրաստվել բնակչության առողջությանը ցանկացած հնարավոր մարտահրավերների: Նոր համաճարակին հակազդման կառավարական հատուկ հանձնաժողովը նախապես մշակել է քաղաքացիների պաշտպանության գործողությունների ծրագիր: Փետրվարից Ղազախստանը սկսել է փակել պետական սահմանները արտասահմանյան առանձին երկրների հետ, որոնք ունեն բարձր համաճարակային վտանգ, եւ բոլոր քաղաքացիներին խորհուրդ է տրվել խուսափել արտասահման ուղեւորություններից:
Հաշվի առնելով աշխարհում անորոշ և անկանխատեսելի իրավիճակը՝ Ղազախստանի կառավարությունը ստիպված է եղել նոր կանխարգելիչ միջոցներ ձեռնարկել իր քաղաքացիներին պաշտպանելու համար։ Այդ պատճառով, մարտի 15-ին երկրի նախագահ Կասիմ-Ժոմարտ Տոկաևը արտակարգ դրություն Է մտցրել հանրապետության տարածքում։ Իր հրամանագրով Կ. Տոկաևը մուտքի, ինչպես նաև Ղազախստանի տարածքից դուրս գալու սահմանափակումներ է մտցրել բոլոր անձանց համար, բացառությամբ դիվանագետների և օտարերկրացիների, որոնք ուղևորվում են կառավարության հրավերով և որոշակի պայմաններով:
Բացի այդ, հրամանագրով հայտարարվել են կարանտինային միջոցառումներ, որոնք կասեցնում են առեւտրի եւ զվարճանքի կենտրոնների գործունեությունը: Մանկապարտեզները, դպրոցները եւ համալսարանները փակվել են՝ բժշկական մասնագետների հանձնարարականներին համապատասխան:
Մարտի 23-ին նախագահ Կ.Տոկաևը ելույթ ունեցավ արտակարգ դրության հարցով պետական հանձնաժողովի նիստում: Վարակի հետագա ալիքը կանխելու համար նախագահը խստացված կարանտինային միջոցներ է կիրառել։ Ավելի խիստ միջոցառումների ներդրման շնորհիվ նախագահը երկրում ապահովել է բժշկական ծառայությունների լրացուցիչ պաշտպանություն՝ դրանով իսկ նվազեցնելով հիվանդության բացասական հետեւանքներին առավել ենթակա քաղաքացիների առողջությանը սպառնացող վտանգը:
Ներկայումս Ղազախստանը, չնայած Չինաստանի հետ երկար ցամաքային սահմանին, որտեղ հայտնաբերվել են հիվանդության առաջին դեպքերը, ավելի քիչ է ենթակա վարակման բացասական հետեւանքներին: Իրականում, երբ կառավարությունը հայտարարեց արտակարգ դրություն մտցնելու մասին, Ղազախստանում կային COVID-19-ի ընդամենը մի քանի հաստատված դեպքեր: Սակայն, ինչպես ցույց է տվել այլ երկրների փորձը, չնայած վարակվածների փոքր քանակին, անհրաժեշտ էր խիստ կանխարգելիչ միջոցառումներ ձեռնարկել։
Ինքնավստահությունը Ղազախստանի կառավարության համար ելք չէր։ Վարակի զանգվածային տարածումը կանխելու եւ քաղաքացիների կյանքն ու առողջությունը պաշտպանելու համար անհրաժեշտ է քայլեր ձեռնարկել ՝ չսպասելով վարակի լայնածավալ տարածմանը։
Նախապատրաստվելով ճգնաժամին՝ նախագահը Առողջապահության նախարարությանը հանձնարարել է վերահսկողության տակ վերցնել բժշկական հաստատությունների եւ սարքավորումների պատրաստվածությունը՝ հաշվի առնելով համաճարակի առավել արմատական հետեւանքները:
Նման քայլերը պետք է ապահովեին Ղազախստանի բժշկական ծառայությունների պատրաստությունը ցանկացած իրավիճակի համար։
Ցավոք, ինչպես և պետք էր սպասել, Ղազախստանի երկու խոշորագույն քաղաքներում ՝ մայրաքաղաք Նուր Սուլթանում և ամենաբազմամարդ քաղաքում ՝ Ալմաթիում, աճել է վարակի հաստատված դեպքերի թիվը։ Այդ իսկ պատճառով նախագահ Կ. Տոկաևը գնաց վճռական քայլի՝ նշված երկու քաղաքները փակելով կարանտինի համար՝ ս. թ. մարտի 22-ից սկսած։
Մարդկանց եւ ավտոմեքենաների տեղաշարժի սահմանափակման հետ մեկտեղ իշխանությունները կրճատել են ճանապարհներին հասարակական տրանսպորտի քանակը, հրահանգել են հասարակությանն անցնել առաքման ծառայությանը: Այս միջոցառումների նպատակն է դադարեցնել հիվանդության տարածումը երկրի այլ մասերում եւ դրանով իսկ փրկել կյանքեր եւ կանխել առողջապահական ճգնաժամը:
Այդ երկու քաղաքներում ֆիզիկական մեկուսացման կանոնները պահպանելու համար պետության ղեկավարը հայտարարել է կարանտինի պայմանները խախտողների նկատմամբ որոշակի պատժամիջոցներ կիրառելու մասին, տվյալ դեպքում՝ տուգանքներ կիրառելու մասին:
Կառավարությունը հատուկ ուշադրություն է դարձնում իր քաղաքացիների անվտանգությանն ու առողջությանը ։ Նման արտակարգ դրության ժամանակ կարեւոր է թույլ չտալ հանցավոր գործունեությանը օգտվել ճգնաժամից։
Այդ պատճառով մարտի 23-ին նախագահ Կ.Տոկաևը հայտարարեց երկրի ամբողջ ոստիկանության մոբիլիզացման մասին։ Բացի ոստիկանության ներկայության ավելացումից, նախագահը բնակիչներին կոչ է արել աջակցել եւ համատեղ աշխատել ռիսկի խմբում հայտնված անձանց պաշտպանության համար:
Նման դեպքերում վտանգ կա, որ հասարակության որոշ շերտեր կարող են ավելի շատ տուժել, քան մյուսները։ Առավել ռիսկի են ենթարկվում այն ընտանիքները, որոնք կորցրել են եկամտի աղբյուրը եւ չունեն տնտեսական "անվտանգության բարձեր", ինչի մասին նախագահը նշել է պետական հանձնաժողովի նիստում ունեցած իր ելույթում: Արդյունքում, ի լրումն ժամկետանց վճարումների գծով տուգանքների և տույժերի արդեն ընդունված արգելքի, դադարեցվել է հիմնական գումարի և տոկոսների վճարումը ճգնաժամից տուժած բնակչության բոլոր վարկերի գծով: Բացի այդ, բազմազավակ ընտանիքները, սահմանափակ կարողություններով քաղաքացիները եւ բնակչության սոցիալապես խոցելի մյուս շերտերը կստանան անվճար ապրանքներ, որոնք, հիմնականում, բաղկացած են հայրենական ապրանքներից:
Բացի այդ, նախագահ Տոկաևը հայտարարել է սոցիալական նշանակության ապրանքների ծավալների և առկայության տարածաշրջանային մոնիթորինգի մասին՝ բնակչությանը գների տատանումներից պաշտպանելու նպատակով։ Ակիմները (տարածաշրջանների ղեկավարները) կհամակարգեն նման ապրանքների միջտարածաշրջանային հոսքը, որպեսզի վերացնեն տեղերում դեֆիցիտները եւ կանխեն առաջին անհրաժեշտության ապրանքների խուճապային գնումը:
Ղազախստանի կառավարությունը նաեւ կոնկրետ միջոցներ է ձեռնարկել ֆինանսական հատվածին աջակցելու համար։
Նախագահի որոշման համաձայն՝ պետությունը ողջ երկրում հակաճգնաժամային միջոցառումների համար 10 մլրդ ԱՄՆ դոլար է հատկացնում՝ չհաշված արդեն իսկ առկա հարկային արտոնություններն ու աջակցությունը տեղերում։ Դրանից 740 մլն ԱՄՆ դոլար կուղղորդվի զբաղվածության ավելացմանը նպատակաուղված միջոցառումներին։
Կորոնավիրուսի դեմ պայքարում առաջին գծում ներգրավված բժիշկները, ոստիկանության աշխատակիցները եւ այլ մասնագետներ, ինչպես նաեւ ճգնաժամի պատճառով եկամուտտ կորցրած մարդիկ կստանան մեկ ամսվա աշխատավարձի չափով բոնուսային վճարումներ: Ձեռնարկություններին աջակցման նպատակով պետության ղեկավարը որոշել է արտակարգ դրության գործողության ժամանակահատվածում բանկային վարկերի գծով ՓՄՁ-ների վճարումները կասեցնելու մասին, ինչպես նաեւ մինչեւ երեք ամիս ժամկետով բոլոր հարկատեսակների եւ պարտադիր այլ վճարների վճարումից տարկետում է տրվել:
Մարտի 23-ի իր ելույթում Կ.Տոկաեւն ընդգծել է տնտեսական հաշվեկշռի պահպանման համար պայքարում ձեռնարկատիրությանն աջակցելու անհրաժեշտությունը: Նոր միջոցառումներ են հայտարարվել բիզնեսի վրա ֆիսկալ ծանրաբեռնվածության նվազեցման ուղղությամբ։ Դա կհանգեցնի հարկման ժամկետների ավելացմանը և ռեպրեսիվ ստուգումների վերացմանը։ Նման նվազեցումը պետք է թույլ տա ձեռնարկություններին արդյունավետ որոշումներ կայացնել եւ պատասխանատվություն կրել իրենց առեւտրային գործունեության համար: Բացի այդ, պետության ղեկավարը հայտարարել է, որ 1,5 մլրդ դոլար Է հատկացվելու փոքր եւ միջին բիզնեսի շրջանառու միջոցների վարկավորմանը։
Աշխարհի տարբեր անկյուններում տեղի են ունեցել զանգվածային խուճապի դեպքեր՝ կառավարությունների կողմից ուղիղ կապի և հավաստի տեղեկատվության բացակայության պատճառով։ Ղազախստանի քաղաքացիներին նման վտանգից եւ լուրերի բացասական հետեւանքներից պաշտպանելու համար նախագահը Տեղեկատվության եւ հանրային զարգացման նախարարությանը լիազորել է ամենօրյա ճեպազրույցներ անցկացնել բնակչության համար: Տեղեկատվության տարածման համար ստեղծվել է կայք coronavirus2020.kz, որտեղ հրապարակվում են վիրուսի տարածման դեմ կառավարության պայքարի ընթացքի մասին բոլոր արդիական եւ հավաստի տեղեկությունները:
Մենք պետք է հարմարվենք նոր իրականությանը, որը, հնարավոր է, պահպանվի շատ շաբաթներ։
Այս ամենը հեշտ չէ, բայց համագործակցության և փոխգործակցության շնորհիվ՝ ինչպես անհատական, այնպես էլ պետական մակարդակներում, Ղազախստանը լավ է պատրաստված ճգնաժամի հաղթահարմանը։ Ինչպես այս շաբաթ հայտարարել Է նախագահ Կ. Տոկաեւը, "եթե մեզանից յուրաքանչյուրը պատասխանատվությամբ կատարի իր պարտքը, ես հավատում եմ, որ մենք արագ դուրս կգանք այս բարդ իրավիճակից":
Այսպիսով, նույնիսկ աշխարհագրորեն մոտ գտնվելով Եվրասիայում կորոնավիրուսի խոշոր կետերին, Ղազախստանի կառավարության ժամանակին եւ ակտիվ գործողությունները հանգեցրել են վարակված քաղաքացիների համեմատաբար փոքր թվի եւ COVID-19 համաճարակի նկատմամբ լիակատար վերահսկողության:
Ղազախստանը միշտ ձգտել է ավելի սերտ տարածաշրջանային եւ գլոբալ համագործակցության։ Պանդեմիան բացահայտեց պետությունների միջեւ համատեղ աշխատանքի կենսական անհրաժեշտությունը։ Մենք հուսով ենք, որ ողջ աշխարհի կառավարությունները սերտորեն կհամագործակցեն համաճարակի դեմ պայքարում, եւ հենց որ ճգնաժամն ավարտվի, կշարունակեն համատեղ աշխատանքը այլ գլոբալ խնդիրներ լուծելու համար: Եվ, հնարավոր է, դա կդառնա դրական ելակետ այս բարդ ժամանակաշրջանում: