Արմինֆո. Հայաստանում արեւային կայանների, մարտկոցների մաշված սարքերի թափոնների և արեւային էներգետիկայի այլ թափոնների ուտիլիզացիայի հարցը պետական մակարդակով չի քննարկվում: Այս մասին հայտարարել է <Էկոլուր> ՀԿ-ի համակարգող Վիկտորյա Բուռնազյանը Թբիլիսիում կայացած <Շրջակա միջավայր, կլիմա և կայուն Էներգետիկա Հարավային Կովկասում> աշխատանքյաին հանդիպման ընթացքում։
Փորձագետը ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Հայաստանն ունի արեւային էներգիայի մեծ պոտենցիալ. արեւային էներգիայի ներհոսքի միջին տարեկան արժեքը 1 քմ հորիզոնական մակերեւույթի վրա կազմում է 1720 կՎտժ/: Հանրապետության տարածքի մեկ քառորդը արեւային էներգիայի պաշարներ ունի տարեկան առնվազն 1850 կՎտժ/մ2 ինտենսիվությամբ: Հաշվի առնելով դա ՝ նախատեսվում է ՀՀ Գեղարքունիքի մարզի Մասրիկ գյուղում 55 ՄՎտ պիկային հզորությամբ արդյունաբերական մասշտաբի արևային ֆոտովոլտային կայանի կառուցում։ Այնուհետև կհաջորդի 60 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ 5 լրացուցիչ կայանների կառուցումը։ Մինչդեռ այս նախագծի իրականացման փուլում շահերի բախում է տեղի ունենում ։ Այսպես՝ <Մասրիկ 1> - ի կառուցման համար երեք գյուղերի ՝ Մեծ Մասրիկի, Մասրիկի եւ Արփունքի գյուղատնտեսական հողերի նկատմամբ բացառիկ՝ գերակա հանրային շահ ճանաչելու մասին որոշում է կայացվել: Մինչդեռ տեղի բնակիչները դժգոհություն են հայտնում, քանի որ վերցվել են բարձրորակ գյուղատնտեսական հողեր և հողահանդակներ:
Խնդիրն այն է, որ արեւային կայանների, մարտկոցների մաշված սարքերի թափոնների և արեւային էներգետիկայի այլ թափոնների ուտիլիզացիայի հարցը պետական մակարդակով չի քննարկվում պատասխանատու գերատեսչություններից ոչ մեկի կողմից: Ընդ որում, ինչպես նշում է Բուռնազյանը, ՀՀ կառավարությունը մտադիր է մինչեւ 2026 թվականը ավելացնել արեւային էներգիայի արտադրության մասնաբաժինը մինչեւ 10 տոկոս, ինչը նշանակում է, որ մենք կունենանք 1,2 մլրդ կՎտժ արեւային էլեկտրաէներգիայի արտադրություն, որի համար պահանջվում է արեւային էլեկտրակայանների 700 Մվտ ընդհանուր հզորություն՝ ներառյալ ինքնավար էլեկտրակայանները:
Տարիներ շարունակ հայ բնապահպանները փորձում են պատասխանատու մարմինների ուշադրությունը հրավիրել փոքր ՀԷԿ-երի ոլորտի զարգացման հետևանքով առաջացած իրավիճակի վրա: <ԷկոԼուր> - ի մասնակցությամբ անցկացվել է հանրապետությունում գործող 125 փոքր ՀԷԿ-երի հետազոտություն, որի արդյունքում հայտնաբերվել են մի շարք խնդիրներ: Մասնավորապես՝ տեղի է ունենում էկոլոգիական թողքի չպահպանում, ՓՀԷԿ-երի սարքավորումների նկատմամբ ստանդարտների և պահանջների բացակայություն, գետային կենսաբազմազանության կրճատում, մայր աղբյուրների վրա ՓՀԷԿ-ի կառուցումը:
Բուռնազյանը ուշադրություն հրավիրել է այն հանգամանքի վրա, որ հանրապետությունում արդեն կառուցվել է 189 փոքր ՀԷԿ՝ 375 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ: 2019-ին նրանց կողմից արտադրվել է 980 825 762 կՎտ / ժ էլեկտրաէներգիա, Այսինքն ՝ երկրում արտադրված ամբողջ էլեկտրաէներգիայի 12.8% - ը։ Հայաստանի հիդրոէներգետիկայի հայեցակարգի համաձայն ՝ մինչեւ 2036 թվականը ՓՀԷԿ-ի ընդհանուր հզորությունը պետք է կազմի 400 մՎտ: Մինչդեռ, հաշվի առնելով 59 ՄՎտ ընդհանուր հզորությամբ եւս 26 ՓՀԷԿ-երի նախատեսվողկառուցումը՝ 400 մՎտ սահմանն արդեն գերազանցել է: