Ուրբաթ, 23 Օգոստոսի 2019 17:27

Արմինֆո. <Ռուսաստանը գլոբալ քաղաքականության մեջ> ամսագրի գլխավոր խմբագիր, <Վալդայ> միջազգային բանավիճային ակումբի զարգացման և աջակցության հիմնադրամի գիտական աշխատանքների գծով տնօրեն Ֆյոդոր Լուկյանովն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում կիսվում է ղարաբաղյան հակամարտության՝ ռազմական փուլի վերաճման հնարավորության իր տեսլականով, վերլուծում Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտության շուրջ աշխարհաքաղաքական տարածաշրջանային ֆոնը, խոսում է ամերիկա-իրանական դիմակայության պատճառների և հետագա հեռանկարների մասին։

 

-1994 թվականին Արցախի շփման գծում հրադադարի ռեժիմի հաստատումից ի վեր Ղարաբաղյան հակամարտությունը մշտապես գտնվում է ապասառեցման վտանգի տակ, ինչը հատկապես պարզ դարձավ 2016 թվականի ապրիլին: Ձեր կարծիքով,

արդյո՞ ք այսօր գոյություն ունեն լայնածավալ ռազմական գործողությունների վերսկսման աշխարհաքաղաքական նախադրյալներ՝ հաշվի առնելով ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահող երկրների, Իրանի, Թուրքիայի եւ հենց հակամարտող երկրների շահերը:

 

Ցանկացած սառեցված հակամարտություն վատ է այն առումով, որ դրա ապասառեցումը երբեք լիովին անհնար է բացառել։ Դա վերաբերում է բոլոր հակամարտություններին, հատկապես ղարաբաղյան հակամարտությանը ՝ հաշվի առնելով համեմատաբար վերջերս ՝ 2016-ի ապրիլին բռնության բռնկումը: Այդ բռնկումը ցույց տվեց, որ խոշոր խաղացողներից ոչ մեկը ՝ Ռուսաստանը, ԱՄՆ-ն և Եվրոպան, շահագրգռված չեն այս հակամարտության ապասառեցմամբ ։  Համապատասխանաբար, հենց որ Ղարաբաղի շուրջ ինչ-որ բան է կատարվում, անհապաղ միջոցներ են ձեռնարկվում՝ մարելու դա: Եվ ես հասկանում եմ, թե ինչու է դա արվում ։  Ընդհանուր իրավիճակը տարածաշրջանում, աշխարհում լարված է անկանխատեսելիության աստիճանի։ Ըստ այդմ, տարածաշրջանում պատերազմի նոր օջախի առաջացումը, որտեղ պատերազմները, որպես կանոն, զարգանում են ոչ միայն խիստ դաժան, այլև դուրս են գալիս դրա սահմաններից, ներգրավում են բազմաթիվ նոր ուժեր, այդ թվում ՝ ոչ տարածաշրջանային, ոչ մեկին պետք չէ ։  Հիմա դա ոչ մեկին պետք չէ, քանի որ բոլորն ունեն սեփական խնդիրները,  ընդ որում՝ ավելի շատ ներքին ։  Այդ պատճառով ինձ թվում է, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը բավականին բարձր կայունության աստիճան ունի՝ հենց այդ սառեցված լինելու համար ։

 

- Արտաքին գործոններով պայմանավորված սառեցմա՞ն:

 

Արտաքին գործոններով պայմանավորված ՝ գումարած հակամարտության ներսում, այնուամենայնիվ, որոշակի ռազմական հավասարության առկայությամբ։ Խոսակցությունները եւ նույնիսկ բռնության բռնկումներ, իհարկե, կարող են լինել, բայց, իմ կարծիքով, Ադրբեջանում, այնուամենայնիվ, հասկանում են, որ իրենք չեն կարող հաղթել պատերազմում։  Նման ըմբռնում, կարծում եմ, կա նաև Երևանում։ Հետևաբար, Ղարաբաղի շուրջ իրավիճակի փխրունությունն ամենևին պատերազմի մեծ շանսեր չի պարունակում:

 

- Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարությունը պարբերաբար սպառնալիքներ է հնչեցնում Արցախի և Հայաստանի հասցեին։ Իսկ ո՞ւնի արդյոք Իլհամ Ալիևն այսօր Արցախի և Հայաստանի դեմ հերթական ագրեսիայի մասին միանձնյա որոշում կայացնելու հնարավորություն։

 

Ինձ թվում է, որ գոյություն ունեցող իրավիճակում ռազմական գործողություններ սկսելու որոշումը, ի վերջո, կընդունվի հակամարտության կողմերի, այլ ոչ թե՝ արտաքին ուժերի կողմից։ Ընդ որում, Բաքվի հռետորաբանությունն, այնուամենայնիվ, քաղաքական բնույթ է կրում ։  Հակամարտությունը ռազմական փուլ տեղափոխելը վերջինիս նպատակը չէ։  Ավելի շուտ դա պայմանավորված է գոյություն ունեցող իրավիճակը պահպանելու Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական ղեկավարության ձգտումով ։ Ղարաբաղի թեման շատ կարևոր դեր է խաղում Ադրբեջանի քաղաքական կառուցվածքում ։ Համապատասխանաբար, այն պետք է մշտապես պահպանել:

 

- Իսկ կարո՞ղ է արդյոք ղարաբաղյան հակամարտության վերսկսման կատալիզատոր դառնալ ԱՄՆ-ի և Իրանի միջև դիմակայության անցումը ռազմական փուլի:

 

Ահա այս հարցը շատ բարդ է ։  Տարածաշրջանում ապակայունացման նոր ալիքը, որն իր մեջ ներառում է ոչ միայն Կովկասը, այլև Մերձավոր Արևելքում և հատկապես Իրանի ու Թուրքիայի շուրջ ապակայունացման այլ կենտրոններ,  իսկապես ի վիճակի է ստեղծել նոր՝ ավելի հզոր մասշտաբներով ապակայունացման ալիք։ Եվ ահա այդ ալիքն արդեն կծածկի նաև Հարավային Կովկասը, ընդ որում ՝ Ղարաբաղի հետ այն ոչ մի կապ չի ունենա ։  Իմ գնահատականներով ՝ այս պահին ուղղակիորեն ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված նման վտանգ չկա։ Թուրքիայում իրավիճակը բավական բարդ է, բայց, այնուամենայնիվ, ինչ-որ աղետներ կանխագուշակելուց այն հեռու է ։  Սիրիայի շուրջ հակամարտությունն իր ամենասուր փուլն անցել է։ Իսկ Իրանի շուրջ պատերազմ, կարծում եմ, այնուամենայնիվ, չի լինի ։  ԱՄՆ ներկայիս նախագահը պատերազմել չի սիրում, Նա սիրում է ահաբեկել և խեղդել թշնամուն ամեն կերպ ։  Ըստ այդմ, հաշվարկելով, ընդհանուր առմամբ, շրջապատող տարածաշրջանում էսկալացիայի ցածր շանսերը՝ կարելի է հանգել այն եզրակացության, որ Ղարաբաղում էլ տարածաշրջանի հետ կապված սրացում պետք չէ սպասել:

 

- Ըստ Ձեզ ՝ ինչո՞վ է պայմանավորված Իրանի վրա Թրամփի կենտրոնացումը։

 

Թրամփն ու նրա վարչակազմը տարիների ընթացքում ԱՄՆ առավել իսրայելամետ տրամադրված նախագահն ու վարչակազմն են։  Ըստ այդմ, տարածաշրջանի հետ կապված վերջինիս աշխարհընկալումը և հայացքները շատ բաներում պայմանավորված են Իսրայելի դիրքորոշմամբ: Իսկ Իսրայելի դիրքորոշումն ակնհայտ է. այն խիստ հակաիրանական բնույթ է կրում ։  Հետո գործը շարունակում են կոնկրետ մարդիկ՝ Թրամփի ազգային անվտանգության հարցերով խորհրդական Ջոն Բոլթոնի օրինակով, ում մոտ Իրանի հետ կապված ֆիքս-գաղափարը գոյություն ունի անհիշելի ժամանակներից ։  Իրանի նկատմամբ Թրամփի վերաբերմունքն ավելի շատ պայմանավորված է անձնական գործոնով, քան՝ real politik-ով։

 

- Այդ դեպքում ինչպե՞ս եք պատկերացնում Իրանի շուրջ ճգնաժամի կարգավորումը: Դա կարող է հնարավոր դառնալ միայն Թրամփի հեռանալուց հետո՞ ։

 

Կարծում եմ, որ խոսքը կարող է վերաբերել ոչ այնքան կարգավորմանը, որքան ԱՄՆ-ի եւ Իրանի միջեւ միջին մակարդակի երկարաժամկետ առճակատմանը.  առանց պատերազմի, ռումբերի ու ավիահարվածների, բայց Իրանի վրա տնտեսապես ավելի ուժեղ ճնշում գործադրելու ԱՄՆ-ի փորձերով: Նման քաղաքականության հեռանկարները կախված են մի շարք գործոններից ։  Առաջին հերթին Իրանի նման ճնշման հանդեպ կայունության աստիճանից։ Ռուսաստանը նույնպես շահագրգռված է իրավիճակի կարգավորմամբ ։  Մոսկվայի համար Թեհրանը կարևորագույն գործընկեր է Սիրիայում, որտեղ Ռուսաստանին պետք է առաջ շարժվել։  Առանց Իրանի, ինչպես և առանց Թուրքիայի, նման առաջխաղացում հնարավոր չէ։ Համապատասխանաբար՝ Ռուսաստանն, իհարկե, Իրանի կողմից է ։  Ռուսաստանը վերջինիս աջակցություն կցուցաբերի ՝ հրաժարվելով Իրանի վրա ճնշում գործադրելու ամերիկյան արշավին ցանկացած մասնակցությունից։