Երկուշաբթի, 11 Փետրվարի 2019 13:18

Արմինֆո.-Turan: Կիբերանվտանգության և տեղեկատվական պատերազմի հարցերում Հայաստանը և Ադրբեջանն ամենամեծ վտանգն են ներկայացնում միմյանց համար: Դա արտահայտվում է կիբերհարձակումներով, ֆեյքային լուրերով՝ հակառակ կողմին վարկաբեկման կամ ապատեղեկատվության նպատակով: Այդ մասին Turan գործակալությանը հարցազրույցում ասել է տեղեկատվական անվտանգության ոլորտի հայ փորձագետ Սամվել Մարտիրոսյանը:

 

Նրա խոսքով, երկու երկրների միջև ամենախոշոր կիբերպատերազմը տեղի է ունեցել 2000 թ. ձմռանը: <Այդ ժամանակ տեղի ունեցավ ինտենետի հայկական տիրույթի վրա ադրբեջանցի հակերների գրոհ, և կոտրվեց շուրջ 30 հայկական կայք: Հայկական կողմի պատասխան հարվածի հետևանքով կոտրվեց նույն քանակությամբ ադրբեջանական կայք: Վնասը երկկողմանի էր, և, որքանով տեղյակ եմ, Բաքվում հրավիրվեց Անվտանգության խորհրդի նիստ՝ իրավիճակի քննարկելու նպատակով>,- ասել է Մարտիրոսյանը:

 

Ղարաբաղյան պատերազմի պատճառով տեղեկատվական պատերազմ երկու երկրների միջև բավական վաղուց է ընթանում, սակայն կիբերպատերազմները, կարելի է ասել, սկսվել են 2000 թ. ձմռանը:

 

Սակայն, դա միակ վտանգը չէ: Աշխարհում և տարածաշրջանում շատ ավելի լուրջ վտանգներ կան երկու երկրների համար: <Մենք չունենք այդքան հզոր ինտերնետ կապուղիներ, և մեր նկատմամբ հզոր DDoS-գրոհի (Distributed Denial of Service) դեպքում կարելի է անջատել Հարավային Կովկասի ողջ տարածաշրջանի ինտերնետը՝ ներառյալ Վրաստանը>,- ասում է Մարտիրոսյանը:

 

Այստեղ կա հետաքրքիր պահ. կիբերպատերազմներում նույնպես օգտագործում են վարձկանների: <ԱՊՀ տարածքում, նաև ամբողջ աշխարհում բազմաթիվ հակերային խմբեր կան, որոնց կարելի է վճարել, և նրանք կկազմակերպեն ցանկացած գրոհ: Պարբերաբար թե մենք, թե դուք բախվել եք նման DDos հարձակումների, որոնք այստեղից չեն գալիս: Վերջին 5-6 տարում զանգվածային DDos հարձակումներ են տեղի ունեցել Հայաստանի և Ադրբեջանի պետական կայքերի վրա, որոնք ակնհայտորեն երրորդ կողմից են բխել>,- նշում է Մարտիրոսյանը՝ ենթադրելով, որ դրանք կարող են լինել ինչ-որ լուրջ հակերային խմբերը, որոնք <մարզվում են> թույլ պաշտպանված կայքերի վրա: Աշխարհում կան նաև հայտնի հակերային խմբեր, որոնց հետևում կոնկրետ երկրներ կամ դրանց պետական կառույցներն են կանգնած: Նման խմբերից մեկը Fancy Bear-ն է՝ ԳՀՎ կառույցը /ՌԴ Գլխավոր շտաբի Գլխավոր հետախուզական վարչություն/:

 

Այս խմբի հակերներին են մեղադրում ամերիկյան պետական կառույցների կայքերը կոտրելու և ԱՄՆ ընտրություններին միջամտելու մեջ:

 

<Վերջին 5-6 տարում առնվազն 5 լուրջ միջադեպ է տեղի ունեցել, երբ նրանք գրոհել են հայկական ռեսուրսները՝ ներառյալ զինվորականների և դիվանագետների: Այս առումով թե մենք, թե դուք վատ եք պաշտպանված>,- նշել է փորձագետը:

 

Ինչ վերաբերում է հայկական ռեսուրսների վրա ադրբեջանցի հակերների գրոհներին, վերջին տարում երկու դեպք է արձանագրվել. խորհրդարանի և կառավարության կայքերի վրա հարձակումները, բայց էական վնաս դրանք չեն հասցրել: Հարվածն ավելի շատ հոգեբանական էր: Ի պատասխան՝ հայ հակերները կոտրում են ադրբեջանական կայքերը:

 

Լուրջ կիբերպատերազմ տեղի ունեցավ 2012 թվականին, երբ կոտրվեցին Հայաստանի և Ադրբեջանի նախագահների, ինչպես նաև մի շարք պետական կառույցների կայքերը:

 

<Որքան էլ տարօրինակ է, ադրբեջանցի հակերներից օգուտ կա, քանի որ ձեր գրոհներից հետո Հայաստանում սկսեցին լրջորեն զբաղվել պաշտպանությամբ: Եթե չլինեին ձեր հակերները, այդ հարցում առաջընթացը շատ ավելի դանդաղ կլիներ:

 

2016 թ. ապրիլյան պատերազմի ժամանակ ձեր գրոհներն արդեն այդքան վնաս չեն հասցրել, և, կարծես, ֆեյքային լուրեր տարածելու նպատակ էին հետապնդում, որպեսզի խուճապ սերմանեն: Ֆեյքային լուրերը սկսել են գրվել շատ հրագետ հայերեն լեզվով: Դա նշանակում է, որ նրանց հետ սկսել են աշխատել իշխանությունները, և հիմա պետք է ավելի թիրախավորված գրոհներ սպասել, որոնցից վնասն ավելի շատ կլինի>,- գտնում է Մարտիրոսյանը:

 

Կողմերի միջև կիբերպատերազմը, լայնամասշտապ ռազմական գործողությունների սկսման դդեպքում, էական դեր կխաղա, գտնում է փորձագետը: <Կարծում եմ՝ միմյանց ենթակառուցվածքը շարքից հանելու փորձ կարվի: Նման կիբերպատերազմի ականատես ենք լինում Ուկրաինայում, որտեղ Ռուսաստանի և Ուկրաինայի միջև ռազմակասն դիմակայություն է տեղի ունենում նաև կիբեր տարածությունում>,-նշել է Մարտիրոսյանը: 

 

Այս առումով, նրա խոսքով, երկու կողմերն էլ բավական խոցելի տեղեր ունեն: Բանն այն է, որ թվային զարգացումն ավելի արագ է ընթանում, քան պաշտպանական համակարգի ստեղծումը: Այսինքն՝ գրոհելն ավելի հեշտ է, քան պաշտպանվելը, և դա շատ երկրների համար խնդիր է: