Չորեքշաբթի, 20 Հունիսի 2018 19:55

Արմինֆո. Ամուլսարի ծրագրի ռիսկերը թերագնահատված են: Հանքավայրում գերակշռում են ապառները, որոնք կլանում և արտահանումեն թթվածին, որը սպառնում է կենսաբազմազանությանը և մարդկային առողջությանը: Այս մասին հունիսի 20-ին կայացած շնորհանդեսին, որտեղ ներակյացվել են Lydian International ընկերության փաստաթղթերի հետազոտությունների արդյունքները, որն զբաղվում է Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործմամբ, հայտարարել է բնապահպանական խնդիրների գծով ամերիկացի փորձագետ, դոկտոր Էնն Մաէսթը:

 

«Թթվային դրենաժի ներուժի հետազոտման արդնումքում առաջին հերթին անհրաժեշտ է հատուկ ուշադրություն դարձնել ապառների հավասարակշռությանը, որոնք կլանում են և արտահանում թթվածին», - պարզաբանել է նա: Թթվային դրենաժը, ըստ նրա, միանգամից չի ձևավորվում  և ի վիճակի է ազդել ծանր մետաղների կոնցենտրացիաների բարձրացման վրա, ինչը սպառնալիք է և թունավորում է ջուրը: Այս առումով նա նկատել է, որ նախագծի ամբողջական գնահատման անհրաժեշտություն, որպեսզի ճիշտ միջոցառումներ ձեռնարկել, կանխելու կեղտաջրերի հոսքը դեպի խմելու ջրերը:

 

Բացի այդ, նա նշել է, որ ընկերությունն ուսումնասիրել է ոչ պակաս քանակությամբ ապառների նմուշներ, ջրի արտահոսքը թեսթավորելու համար: «Հետևաբար, Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման և թթվածնի դրենաժի ներուժի ռիսկերը թերագնահատված են», - ասել է փորձագետը:

 

Նա նշել է, որ ընկերության հայտարարության մեջ այն մասին, որ Ամուլսարի հանքի շահագործումը չի ազդի Ջերմուկի հանքային ջրերի որակի վրա`զարմանալի է: Ընկերությունն իր կանխատեսումը տվել է կոյուղային ջրերի առումով, ինչը, ըստ փորձագետների, չի համապատասխանում հետազոտության արդյունքներին: «Մենք հավատում ենք, որ կա ծրագրի վերագնահատման և կրկնակի փորձագիտություն իրականացնելու անհրաժեշտություն, մասնավորապես», - ասել է Է.Մաէսթը, նշելով, որ ապառները, որոնք պարունակում են սուլֆիդի բարձր մակարդակ, չեն հետազոտվել:

 

Նշենք, որ Ամուլսարի ծրագրի հետազոտությունը կատարվել է քիմիական ինժեներ, արդյունաբերական ջրերի մաքրման մասնագետ, ԱՄՆ-ում բնակվող Հարութ Բրոնոզյանի պատվերով: Պատասխանելով ԱրմԻնֆոյի հարցին, նա նշել է, որ նման ուսումնասիրության գաղափարը ծագել է 2014 թվականին, Լոս Անջելեսում, Lydian International- ի ներկայացուցիչների հետ հանդիպումից հետո: «Այդ հանդիպումից հետո նրանց նամակ գրեցի, որը պարունակում էր մոտ 50 հարց: Նրանք պատասխանեցին ինձ: Բայց երբ իմացա ոսկու արդյունահանման վայրը, հասկացա, որ անհրաժեշտ է ավելի մանրամասն ուսումնասիրել ծրագիրը, ասել է նա: Հետազոտություն կատարելու նպատակով Բոռոզյանը զրուցեց շուրջ 40 մասնագետների հետ, ինչի արդյունքում ընտրեց 4 լավագույններին` Ավստրալիայից, Կանադայից և ԱՄՆ-ից: «Ես ուղղակի ուզում էի տեսնել իրական պատկերը, բացասական հետևանքներից խուսափելու համար», - ընդգծել էր նա:

 

«Մենք իրավունք չունենք դադարեցնել կամ փակել հանքավայրը: Մենք պարզապես ներկայացնել ենք մասնագիտական ​​ ​​զեկույց, քանի որ կենսաքիմիական գնահատումը և թթվածնային դրենաժն առանցքային օբյեկտներ են հանքարդյունաբերության հետազոտությունների ոլորտում, և երկարաժամկետ լուրջ խնդիր է շրջակա միջավայրի պահպանության առումով», - եզրափակել է նա:

 

Մասնավորապես, դոկտոր Անդրե Սոբոլեվսկին նշել է, որ ջրի մաքրման համար անհրաժեշտ է մաքրման ակտիվ համակարգ, կրաքարի կիրառությամբ, մինչդեռ, Lydian International ընկերությունն ապահովում պասիվը: Ես ինքս եմ նախագծել նման համակարգեր և գիտեմ, թե ինչպես են դրանք աշխատում: Պասիվ համակարգը նախատեսված է չեզոք դրենաժի համար, այլ ոչ թե ակտիվ դրենաժի: Այսինքն, ընկերության նախատեսվող տարբերակը չի համապատասխանում իրական պատկերին», - ընդգծել է փորձագետը:

 

Բացի այդ, նա նշել է, որ ընկերության մաքրման ծախսերը բավարար չեն հանքավայրը փակելու համար: Եթե ​​ծրագիրը չկատարվի, ապա այդ ծախսերը հայ ժողովրդի համար ծանր ֆինանսական բեռ կդառնան: Ըստ փորձագետի, կառավարությունը և ժողովուրդը Հայաստանում պետք է պահանջեն, որ Lydian International ապացուցի թթվածնային դրենաժի արտահոսքը կանխելու իր ունակությունը, շրջակա միջավայրի երկարաժամկետ դեգրադացիայից խուսափելու համար:

 

Մինչդեռ, Ամերիկյան Global Resource Engineering ընկերության փորձագետ Լարրի Բրեքենրիջը, ով կանադական օրենսդրության համապատասխան որակավորված մասնագետ է, ով մասնակցել է Ամուլսարի ծրագրի բնապահպանական կառավարման մշակմանը և իրականացմանը, նշել է. «Որպես աշխարհում տասնյակ հանքարդյունաբերական ծրագրերում բնապահպանական աշխատանքի փորձ ունեցող մասնագետ, ես միշտ գերադասում եմ եզրակացություն անելուց առաջ նախ մոտիկից ծանոթանալ ուսումնասիրվող ծրագրին: Այս տեսանկյունից ափսոսում եմ, որ Բրոնոզյանի խորհրդատուները մի շարք քննադատական զեկույցներ են գրել Ամուլսարի ծրագրի մասին՝ առանց Ամուլսարում երբևէ ուսումնասիրության մասնակցելու և կամ առանց իրենց հարցերը Ամուլսարում աշխատած մասնագետների, այդ թվում և իմ հետ քննարկելու: Ափսոսում եմ նաև, որ 2018 թվականի հունվարին նրանք մերժեցին գիտական կլոր սեղանին մասնակցելու Հայաստանի Բնապահպանության նախարարության հրավերը՝ դրա փոխարեն գերադասեցին շարունակել հեռվից զեկույցներ գրել՝ հիմնվելով ծրագրի վերաբերյալ սահմանափակ գիտելիքների և Լիդիանի կողմից տրամադրված հետազոտությունների սխալ մեկնաբանության վրա»,-եզրափակել է նա:

 

Նրա խոսքերով, Լիդիանը Բնապահպանական և սոցիալական ազդեցության գնահատականը և դրա թարմացված տարբերակը հրապարակել է 2015 և 2016 թվականներին: Դրանից հետո, ինչպես և նախատեսված էր ծրագրով, տեղում շարունակվել է ահռելի աշխատանքը թթվային դրենաժի և դրա կառավարման եղանակների շուրջ: «Մենք բավարար ապացույց ունենք, որ մեր կողմից ընտրված մեթոդները արդյունավետ են և ժամանակակից ամենալավ չափանիշներով կառավարելու ենք թթվային ապարների դրենաժի ցանկացած պոտնեցիալ խնդիր Ամուլսարում»,-ընդգծել է նա: Միաժամանակ  ընդգծելով, որ թթվային դրենաժը խնդիր է գրեթե բոլոր հանքարդյունաբերական ծրագրերում, և բոլորովին հատուկ չէ միայն Ամուլսարին: «Քանի որ Ամուլսարում մենք կիրառում ենք ռիսկի կառավարաման լավագույն մեթոդները, բոլոր մտահոգ քաղաքացիների շահերից է բխում հետևել, որ ժամանակակից մեթոդներ կիրառվեն նաև Հայաստանում այլ հանքարդյունաբերական ծրագրերում: Այս առումով, ուրախ կլինեմ, եթե մեր աշխատանքը օգնի բոլոր շահագրգիռ կողմերին ավելի լավ տեղեկացված լինել խնդրի մասին»,-եզրափակել է նա:

 

Հիշեցնենք, որ Lydian Armenia-ն բրիտանական Lydian International-ի դուստր ընկերությունն է, որի բաժնետերերն են նաև ԱՄՆ, Մեծ Բրիտանիայի, մի շարք եվրոպական երկրների միջազգային ինստիտուցիենալ ներրդողներ, այդ թվում` IFC և EBRD: Ամուլսարի ոսկու հանքավայրի շահագործման նախագիծն այսօր Հայաստանում արդյունաբերական ամենախոշոր նախագիծն է, որի ընդհանուր արժեքը կազմում է 370 մլն դոլար: 2016 թվականի օգոստոսին տեղի ունեցավ նախագծի մեկնարկի պաշտոնական արարողությունը, որը նախատեսում է շինարարության և հանքավայրի իրացման սկիզբը: Ամուլսարի հանքավայրի շահագործման ժամկետը կկազմի 10 տարի և 4 ամիս, նախատեսվում է տարեկան արդյունահանել 200 հազար ունցիա ոսկի (մոտ 10 մլն. տոննա հանքանյութ): Ընկերության բաժնետոմսերը ցուցակված են Տորոնտոյի ֆոնդային բորսայում: Ամուլսարի հանքավայրն իր պաշարնորով երկրորդն է Հայաստանում: