Ուրբաթ, 2 Դեկտեմբերի 2016 11:25

Հայաստանի պաշտպանության նախկին նախարար, գեներալ-լեյտենանտ Վաղարշակ Հարությունյանն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում մեկնաբանում է ՌԱՀ ոլորտում հայ-ռուսական համագործակցության վերջին միտումները, հայ-ռուսական միացյալ խմբավորման ստեղծման հիմնավորում տալիս, խոսում ղարաբաղյան հակամարտության կողմերի ուժերի հավասարակշռության վիճակի մասին, ինչպես նաև մեկնաբանում տարածաշրջանի երկրների և եվրոպական մայրցամաքի երկրների անվտանգության համակարգերում վերջին տեղաշարժերը:

 

Դատելով ինչպես Երևանում, այնպես էլ Մոսկվայում բավական բարձր մակարդակով հնչած՝ «Պաշտպանական համակարգեր» ռուս-բելառուսական միջպետական ֆինանսաարդյունաբերական խմբին Հայաստանի միանալու գաղափարից՝ հայկական ՌԱՀ կատարելագործման գործընթացն աստիճանաբար նոր մակարդակի է դուրս գալիս: Ձեր կարծիքով, ի՞նչ կտա այդ քայլը Հայաստանին:

 

Ռազմական ոլորտում համագործակցությունը նուրբ  թեմա է և ցուցադրում է ոչ միայն Հայաստանի և Ռուսաստանի, այլ ցանկացած երկրների միջև փոխհարաբերությունների իրական մակարդակը: Եվ այդ բնագավառում Ռուսաստանի և Բելառուսի բավականին սերտ կապերին Հայաստանի միանալը մեզ հնարավորություն է ընձեռում զարգացնելու սեփական ռազմարդյունաբերական համալիրը և փոխանակելու տարբեր գիտական մշակումներ և տեխնոլոգիաներ: Համոզված եմ, որ Հայաստանի միանալը ռուս-բելառուսական «Պաշտպանական համակարգեր» միջպետական ֆինանսա-արդյունաբերական խմբին կհանգեցնի Հայաստանի ՌԱՀ որակական աճի, ինչպես նաև տվյալ ոլորտում տարբեր համատեղ ձեռնարկությունների ստեղծմանը: Այլ խոսքով, ես դա դիտարկում եմ որպես Հայաստանի պաշտպանունակության ամրապնդմանն ուղղված հերթական քայլ:

 

Ինչպե՞ս եք պատկերացնում Հայաստանի սեփական պաշտպանական արդյունաբերության զարգացման հեռանկարները:

 

Հայաստանի նպատակը պետք է լինեն սեփական և համատեղ գիտական մշակումները, կադրերի և արտադրական հզորությունների պատրաստումը` արտադրության հնարավորինս մեծ ծավալների, սպառազինության նոր տսակների և տարբեր տեխնիկական միջոցների վերանորոգման և մշակման հեռանկարով: Դա նպատակ է, որին Հայաստանը, պետք է ձգտի հասնել, քանի որ ԽՍՀՄ ժամանակների Հայաստանի ՌԱՀ շատ լուրջ ձեռքբերումներ կորսված են: Եվ հենց Ռուսաստանի ու Բելառուսի հետ արդյունավետ համագործակցությունն ու աշխատանքը, թեկուզ «Պաշտպանական համակարգեր» խմբի շրջանակում, մեզ թույլ է տալիս ձեռքբերումներ ակնկալել պաշտպանական արդյունաբերության ոլորտում: Համոզված եմ, որ նման համագործակցությունն էապես կնվազեցնի մեր բանակի սպառազինման ծախսերը` բարձրացնելով դրա մարտական հզորությունը: Ուստի այստեղ բավականին մեծ ներուժ կա: Իհարկե, մենք չենք կարող հասնել Հայաստանում սպառազինության գլոբալ տեսակների արտադրության, սակայն, այդ գործընթացն, անկասկած, կնպաստի Հայաստանի տնտեսության զարգացմանը:

 

Նոյեմբերի 14-ին ՌԴ նախագահը հավանութուն տվեց հայ-ռուսական միացյալ խմբավորման ստեղծմանը, ինչը, թերևս, Երևանի և Մոսկվայի միջև ռազմական համագործակցության տրամաբանական հանգուցալուծումը հանդիսացավ: Չնայած բավական տևական ժամանակ հիշյալ խմբավորման առկայությանը՝ այդ տեղեկությունն իրարանցում առաջացրեց Հայաստանում՝ ընդհուպ ռուսական հրամանատարության ներքո Հայաստանի ԶՈւ անցման մասին պնդումները: Կպարզաբանե՞ք իրավիճակը:

 

Այդ տեղեկատվությունը Հայաստանում արհեստական իրարարնցում հարուցեց այն մարդկանց շրջանում, ովքեր մինչև վերջ չեն հասկանում գործընթացների էությունը: Մյուս կողմից՝ դա հայ-ռուսական հարաբերությունների վատթարացմանը նպատակաուղղված տեղեկատվական պատերազմի մի մասն է: Եվ նման սցենարն, առաջին հերթին, բխում է Ադրբեջանի և Թուրքիայի շահերից, և ոչ միայն: Իսկ իրականում միացյալ խմբավորման ստեղծումը ռուս-հայկական ռազմաքաղաքական համագործակցության տրամաբանաական շարունակությունն է` ինչպես երկկողմ, այնպես էլ ՀԱՊԿ շրջանակում: Եվ, հաշվի առնելով, Ադրբեջանի և Թուրքիայի կողմից սպառնալիքների առկայությունը՝ Հայաստանը պարզապես չէր կարող առանց դաշնակցի, տվյալ դեպքում` ի դեմս Ռուսաստանի: Եվ Հայաստանի տարածքում 102-րդ ռուսական ռազմակայանի առկայությունն իսկ, որը կոչված է զսպելու թուրքական և այլ սպառնալիքներ, պարզապես, ենթադրում է նման խմբավորման ստեղծում:

Դա մեր երկրների առջև դրված խնդիրների տրամաբանական հանգուցալուծում է արտաքին ագրեսիայի դեպքում: Այդ ագրեսիային համատեղ դիմակայության համար պետք է լինեն համատեղ ուժեր և միասնական հրամանատար: Այդպիսին միշտ եղել և մնում է հայ, թեև, օրինակ, Ռուսաստանի դեմ թուրքական ագրեսիայի դեպքում,  որպես տարբերակ, կողմերի համաձայնությամբ, հնարավոր է ռուսաստանցի հրամանատար: Ամենագլխավոր այն է, որ, եթե ավելի վաղ համագործակցությունը հիմնված էր միջգերատեսչական համաձայնագրերի վրա, ապա այժմ այն հասել է միջազգային մակարդակի:

 

Հնարավո՞ր եք համարում իրավիճակ, երբ միացյալ խմբավորումն օգտագործվի Ադրբեջանի դեմ:

 

Հայաստանի նկատմամբ ագրեսիայի դպքում Հայ-ռուսական միացյալ զորախումբը, անպայման, կգործարկվի Ադրբեջանի դեմ: Արցախի վրա համաձայնագիրն, իհարկե, չի տարածվում, ինչը ոմանց շահարկումների առիթ է տալիս: Սակայն, Արցախի դեմ ադրբեջանական ագրեսիայի դեպքում խմբավորման առկայությունն իսկ Հայաստանին թույլ կտա ավելի մեծ ուժեր ուղղել նրա պաշտպանությանը:

 

Այսինքն՝ գտնում եք, որ Հայաստանի և Ռուսաստանի ղեկավարության միջև կա վստահության աստիճան, ինչը թույլ է տալիս Հայաստանի սահմանը թողնել միացյալ խմբավորման պաշտպանության ներքո՞:

 

Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև այսօր ամենավստահելի հարաբերություններն են հետխորհրդային տարածությունում: Նույնիսկ Ռուսաստանին դաշնակից Բելառուսը նման վստահություն չի վայելում, քանի որ վստահության աստիճանը որոշվում է ոչ թե հայտարարություններով, այլ՝ կոնկրետ գործերով: Կարծում եմ՝միայն Հայաստանին «Իսկանդեր» ռազմավարական համալիրներ տրամադրումն այդ վստահության ակնհայտ վկայություն է: Մյուս երկրները ոչ միայն այն չեն ստանում, նույնիսկ չեն կարողանում ձեռք բերել: Եվ «Իսկանդերները», ի դեպ, Հայաստանին են տրամադրվել են՝ Ադրբեջանի ագրեսիան կանխելու նպատակով:

 

Ապրիլին «Իսկանդերներ» արդեն ունեինք, բայց Ադրբեջանին դա չկանգնեցրեց…

 

Ապրիլին տեղի ունեցավ ոչ թե լայնամասշտաբ պատերազմ, այլ Բաքվի ագրեսիա՝ ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներին Ղարաբաղը ռազմական ճանապարհով նվաճելու իր կարողությունները ցույց տալու և նրանց խնդրի՝ իր օգտին լուծման միտելու նպատակով: Այդ նպատակին վերջինս այդպես էլ չհասավ: Եվ լայնամասշտաբ պատերազմից Ալիևին այսօր զերծ է պահում միայն ուժերի հավասարակշռությունը, ինչը Հայաստանն ապահովում է, այդ թվում՝ Ռուսաստանի հետ ռազմատեխնիկական համագործակցությամբ: Ադրբեջանն, իհարկե, գերակշռություն ունի առանձին զինատեսակների գծով, սակայն ռազմավարական, ռազմաքաղաքական առումով հայկական կողմը գերակշռություն ունի: Իսկ Թուրքիան և Ադրբեջանը Հայաստանում 102-րդ ռազմակայանի առկայության պայմաններում Հայաստանի դեմ ագրեսիայի չեն համարձակվի գնալ: Չափազանց խորն է Ռուսաստանի և Թուրքիայի ռազմական ներուժերի միջև տարբերությունը: Այդ պատճառով մեր միջև հավասարակշռությունը ընդհանուր առմամբ պահպանվում է:

 

«Իսկանդերը», «Սկադը», «Տոչկա-Ու»-ն մեր դեպքում միջուկային զենքի դեր են խաղում՝ զսպելով լայնամասշտաբ պատերազմը: Արդյո՞ք գոյություն ունեն մեխանիզմներ, որոնք թույլ են տալիս կանխել լոկալ պատերազմները, ինչպես ապրիլին տեղի ունեցավ:

 

Կան, ըստ որում՝ ինչպես դիվանագիտական, այնպես էլ ռազմական: Յուրաքանչյուր սադրանք պետք է արժանի պատասխան ստանա. այլ ռազմական մեխանիզմ չկա: Սակայն, միայն ռազմական մեխանիզմներով խնդիրը լուծել հնարավոր չէ: Անհրաժեշտ են համալիր միջոցներ՝ հաշվի առնելով, որ հենց ռազմական սադրանքներն են այսօր կարգավորման վրա ազդող միակ միջոցը Բաքվի զինանոցում, քանի որ բանակցություններով կամ լայնամասշտաբ պատերազմով ղարաբաղյան խնդիրը լուծել Ադրբեջանն ի վիճակի չէ:

 

Ադրբեջանի ազգային անվտանգության դոկտրինի ոչ պաշտոնական մասի սպառնալիքների ցուցակում Հայաստանը երրորդ տեղում է՝ առաջին և երկրորդ տեղերը զիջելով Ռուսաստանին և Իրանին: Ինչո՞ւ է Ադրբեջանն այդքան զգուշանում Ռուսաստանից ու Իրանից: 

 

Բազմիցս նշել եմ, որ ադրբեջանական ուռճացված ռազմական բյուջեն ուղղված է ոչ միայն Հայաստանին: Ռուսաստանից և Իրանից բացի, Ադրբեջանը լրջորեն զգուշանում է նաև Թուրքմենիայից: Ադրբեջանի կողմից Իրանին որպես սեփական անվտանգության սպառնալիք դիտարկելն առաջին հերթին պայմանավորված է Թուրքիայի ազդեցությամբ, որը տարածաշրջանում իր խնդիրները լուծում է Բաքվի միջոցով, այդ թվում՝ ընթացիկ տարվա ապրիլին: ԻԻՀ և Ադրբեջանի միջև լարվածությունը պայմանավորված է նաև, այսպես կոչված, Հարավային Ադրբեջանի առկայությամբ՝ հյուսիսային իրանական գավառների տեսքով: Թուրքիան ազդում է նաև Ռուսաստանի նկատմամբ Ադրբեջանի վերաբերմունքի վրա, որը Հայաստանի դաշնակիցն է և խանգարում է Բաքվին ու Անկարային՝ լուծելու ղարաբաղյան խնդիրն իրենց ընկալմամբ կարգավորելու ընդհանուր խնդիրը:  Կան նաև լեզգիներ Ադրբեջանի հյուսիսում, շատ այլ գործոններ: Առայժմ Մոսկվան նրանց չի օգտագործում, սակայն Բաքվի կողմից հակառուսական ուղեգիծ որդեգրելու դեպքում նրանք, անշուշտ, կօգտագործվեն: Նշեմ նաև, որ Բաքուն որպես ղարաբաղյան հարցում Հայաստանի դաշնակից է դիտարկում ոչ միայն Ռուսաստանին, այլ նաև՝ Իրանին:

 

Բաշար Ասադին տապալելու Էրդողանի մտադրությունը հերթական անգամ հաստատեց

Մոսկվայի և Անկարայի աշխարհաքաղաքական մրցակցության անփոփոխությունը: Թուրքիային С-400 ՀՕՊ համալիրներ վաճառելու Ռուսաստանի մտադրությունը, կարծես, դիտվող միտումներում չի տեղավորվում…

Թուրքական ՀՕՊ համակարգերը հեռահար գործողության միջոցներ չունեն: Եվ С-400 հետ նույն դասի «Patriot» համակարգերը ՆԱՏՕ-ի գծով Թուրքիայի դաշնակիցների՝ ի դեմս ԱՄՆ-ի, կողմից թուրք-սիրիական սահմանին տեղակայվել են թուրքական ինքնաթիռի ոչնչացումից հետո՝ բացառապես ժամանակավոր շահագործման համար: Այդ պատճառով ռուսական С-400-ի ձեռքբերմամբ Թուրքիան խիստ շահագրգռված է: Անկարան այսօր հայտարարում է եվրոպական վեկտորից հրաժարվելու՝ ընդհուպ ՆԱՏՕ-ից դուրս գալու և ԵԱՏՄ-ին անդամակցելու, մտադրության մասին: Ես, իհարկել, թերահավատորեն եմ վերաբերում նման բաներին՝ հաշվի առնելով Թուրքիայի շանտաժի և երեսպաշտության հակվածությունը, և գտնում եմ, որ Թուրքիան փորձում է միայն հնարավորինս շատ բան պոկել Ռուասռտանից և հետո կրկին ՆԱՏՕ-ի գիրկը նետվել: Սակայն, Մոսկվան այսօր, այնուամենայնիվ, փորձում է հնարավորինս  հեռացնել Թուրքիային ՆԱՏՕ-ից, և Թուրքիային ՀՕՊ համալիրներ վաճառելու Ռուսաստանի մտադրությունը տեղավորվում է հենց այդ տրամաբանության մեջ: Եվ ռազմատեխնիկական համագործակցությունն այս իմաստով Մոսկվայի համար լավագույն գործիքն է այդ նպատակին հասնելու համար: Ըստ որում, С-400-ն արդեն բարձրակետ չէ Ռուսաստանի համար, քանի որ ռազմական վերջին մշակումները երբեք չեն վաճառվում: Այնտեղ արդեն մշակել են  С-500 նոր համակարգեր, և Մոսկվան բանակցություններ է վարում С-400 վաճառքի շուրջ՝ հաշվի առնելով այդ թվում այդ գործոնը, ինչպես նաև գոյություն ունեցող մինուսները: Սակայն, հաշվի առնելով Ռուսաստանի տեխնիկական հնարավորությունները՝ այդ գործարքի քաղաքական առավելություններն, այնուամենայնիվ, ավելի մեծ կլինեն: Ի դեպ, համանման ռազմատեխնիկական համագործակցություն Ռուաստանն իրականացնում է նաև ՆԱՏՕ-ի մեկ այլ անդամի՝ Հունաստանի հետ:

Վերջին տասնամյակներին Եվրոպայի անվտանգությունն ապահովում է, գլխավորապես, ԱՄՆ, ինչի վկայություն են ԱՄՆ ուժերը Եվրոպայում: Եվ ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփի նախընտրական կոչը՝ դադարել այդ անվտանգությունն անվճար ապահովել, խիստ մտահոգություն առաջացրեց Հին աշխարհում: Դրան հաջորդեցին Եվրոպայի կողմից Ռուսաստանին ուղղված ռևերանսները: Այս առումով հնարավո՞ր եք համարում  Եվրամիության միացյալ բանակի ստեղծումը կամ ԵՄ կողմից սեփական անվտանգության ռազմավարության վերանայման հնարավորությունը:

 

Ծանոթ լինելով եվրոպական հոգեբանությանը` ես կարող եմ ենթադրել, որ նրանք ամենամոտ ապագայում  չեն հրաժարվի ամերիկյան անվտանգության հովանոցից: Ուստի հարկ չկա այդ ուղղությամբ հեղափոխական փոփոխություններ ակնկալել: Բացի այդ, դա, պարզապես, անհնար է: Վերջին տասնամյակներին Եվրոպայի անվտանգությունն ապահովում է, գլխավորապես, ԱՄՆ, ինչի վկայություն են ԱՄՆ ուժերը Եվրոպայում: Եվ ԱՄՆ նորընտիր նախագահ Դոնալդ Թրամփը դա շատ լավ հսկանում է` հանդես գալով այդ անվտանգության ապահովումը դադարեցնելու վերջնագրով: ՆԱՏՕ ծախսերի 70%-ը կրում է ԱՄՆ, և Եվրոպան առայժ ԱՄՆ կողմից իր անվտանգության ապահովման նկատմամբ այլընտրանք չունի: Իսկ BREXIT-ն այն բանի լավագույն ցուցանիշն է, որ այսօր Եվրոպայում ամեն ինչ բարեհաջող չէ` ոչ միայն անվտանգության ապահովման ոլորտում:

Եվրամիության միացյալ բանակը, կարծում եմ, ուտոպիա է: Եվ այդ գաղափարի իրագործումն անհնար է ոչ  միայն տնտեսական պատճառներով, քանի որ  առանց ամերիկյան ներուժի եվրոպական բանակը երբեք չի կարող դիմակայել Ռուսաստանին: Միացյալ Եվրոպան մի քանի անգամ հարձակվել է Ռուսաստանի վրա, ինչը միշտ ավարտվել է ռուսների մուտքով Փարիզ կամ Բեռլին: Իսկ, հաշվի առնելով միջուկային ներուժի և ռուսական նորագույն զենքի մշակումների անհամադրելիությունը, Եվրոպան այսօր շանսեր չունի: Եվ գործարար Թրամփն այդ ամենը շատ լավ հասկանում է, այստեղից էլ` վճարելու կոչը: Եվ Եվրոպան կվճարի,  այլընտրանք չունի: Հետևաբար, հարկ չկա ակնկալելու, որ ԵՄ-ն կվերանայի սեփական անվտանգության ռազմավարությունը: Չինաստանի շարունակվող հզորացման լույսի ներքո, անշուշտ, Ռուսաստանի հետ հարաբերություններում կարող են լինել մարտավարական փոփոխություններ, զիջողություն` «փափուկ ուժի» ոգով, ինչ-որ պատժամիջոցների  չեղարկում, սակայն, Արևմուտքի և Ռուսաստանի միջև մրցակցությունը դա չի վերացնի: