Զարդուշտ Ալիզադե. Հայաստանում և Ադրբեջանում զանգվածային «ղարաբաղյան» շիզոֆրենիան հասել է այնպիսի խորության, որը թույլ է տալիս ցանկացած գործողություն իրականացնել հասարակ ժողովրդի նկատմամբ

Օգոստոսի 8-ին և 10-ին Հայաստանի և Ադրբեջանի գործընկերների հետ Ռուսաստանի նախագահի բանակցություններն, առաջին հայացքից, դարձան ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման միջնորդական առաքելությունում Մոսկվայի կողմից վերջնականապես առաջատարության հասնելու վկայությունը: Միևնույն ժամանակ, մամուլում աշխուժորեն շրրջանառվում է տեղեկատվություն Լեռնային Ղարաբաղի 5 շրջաններն Ադրբեջանին հանձնելու միջոցով հակամարտության կարգավորման ակտիվ փուլ սկսելու Մոսկվայի մտադրության վերաբերյալ: Ձեր կարծիքով, որքանո՟վ հավանական է, այսպես կոչված, «Պուտինի ծրագրի«» իրագործումը:

Ձեր հարցերը վկայում են այն մասին, որ հայ գործընկերները, ցավոք սրտի, կարծես, թեմայից դուրս են: Դե իհրակե, հուսով եմ` ոչ բոլորը, կան հակամարտության էությունը հասկացողներ: Ինչու՟ է «Մոսկվան վերջնականապես հասնում առաջատարության ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման միջնորդական առաքելությունում»:  Ի՟նչն այնպես չէր այդ «առաջատարությունում», որ պետք էր «վերջնականապես հասնել» դրա ամրագրմանն օգոստոսի 8-ին և 10-ին: Ի՟նչն էր մատնանշում, որ Երևանն ու Բաքուն կասկածի տակ են դնում Մոսկվայի առաջատարությունը:  Ռուսաստանը «տեր» է ոչ միայն միջնորդական առաքելությունում, այլև Հայաստանի ու Ադրբեջանի կյանքի բոլոր ոլորտներում, ներառյալ ամենաբարձր մակարդակի կադրային քաղաքականությունը: Այդ լույսի ներքո անձամբ ինձ համար անհասկանալի են այն լուրերը, թե Մոսկվան վերջնականապես առաջատարության է հասել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման միջնորդական առաքելությունում: Վերջին հանդիպումների և բանակցությունների էությունը, ինչպես երևում է հակամարտող պետությունների ղեկավարների վարքագծից, այն է, որ Մոսկվան, ըստ երևույթին, որոշել է թարմացնել «միջնորդական առաքելությունում իր առաջատարության» ձևը` չփոխելով դրա էությունը: 25 տարին բավականաչափ ժամանակ է, որպեսզի «միջազգային հանրությունը» սկսի չարախոսել «միջնորդական առաքելության առաջատարի» ցածր ՕԳԳ  մասին, և կրեմլյան փիար-կոնֆլիկտաբանները ղեկավարությանը զեկուցել են այդ հավանականության մասին: Հենց նրանք են առաջարկել փոխել ինչ-որ բան, Հայաստանն ու Ադրբեջանը ղարաբաղյան հակամարտության կեռին կախելու հաջողությամբ նախագծված և գործող մեխանիզմը: Թե կոնկրետ ինչ է այստեղ ներառված, առայժմ հավաստի ոչ ոք չգիտի` բացի նախագահներից և արտգործնախարարներից: Ես` անձամբ, համոզված եմ մեկ բանում. Մոսկվան ամեն բան կանի հակամարտող կողմերի նկատմամբ սեփական վերահսկողության մեխանիզմի ամրապնդման նպատակով: Առավել ևս, որ լուսահոգի Շուկշինի ասելով, «ժողովուրդը պատրաստ է անառակության»: Ինչպես ցույց տվեցին Հայաստանի և Ադրբեջանի վերջին իրադարձությունները, երկու պետություններում զանգվածային շիզոֆրենիան Ղարաբաղի հարցում այնպիսի խորության է հասել, որ հասարակ ժողովրդի հետ կարելի է կատարել ցանկացած գործողություն:

Ձեր գործընկերներից  ոմանք արդեն հասցրել են օգոստոսի 8-ին և 9-ին Հասան Ռոուհանիի, Իլհամ Ալիևի և Ռեջեփ Էրդողանի հետ Վլադիմիր Պուտինի բանակցությունների արդյունքները որակել Մոսկվա-Թեհրան-Անկարա-Դամասկոս-Բաքու կոալիցիայի ծնունդ: Արդյո՟ք Դուք չեք կարծում, որ ԱՄՆ և Պարսից ծոցի երկրների ռազմավարական բացակայության ֆոնին այդ կոալիցիայի ստեղծման արդյունքում Մեծ մերձավոր արևելքում ուժերի հաշվեկշիռն արդեն արմատապես փոխվում է դրա օգտին: Եթե դա այդպես չէ, ապա խնդրում եմ հիմնավորել Ձեր կարծիքը:

Ոչ մի կոալիցիա չկա և չի նախատեսվում: Ուժերի հաշվեկշիռը Մեծ մերձավոր արևելքում ոչ մի կերպ չի կարող փոխվել առասպելական կոալիցիայի օգտին, քանի որ ԱՄՆ-ի և նրա դաշնակիցների իրական ուժը մեկ կարգով ավելի բարձր է ցանկացած «կոալիցիայի» ներուժից: Պարզապես, երբ Արևմուտքն սկսում է հիասթափվել, ինչպես փիղը սպասեղենի կրպակում, մահմեդական աշխարհում, այնպիսի երկրներ, ինչպիսիք են Իրանը, Թուրքիան և Ռուսաստանը ձգտում են միայնակ կամ միասին նվազեցնել իրենց կորուստները:

Հայաստանի և Ադրբեջանի իր գործընկերների հետ Ռուսաստանի նախագահի հերթական հանդիպումից հետո նման հանդիպում կազմակերպելու պատրաստակամություն հայտնեց Ֆրանսիայի նախագահ Ֆրանսուա Օլանդը: ՌԴ ԱԳՆ դրական արձագանքը նման նախաձեռնությանը, առաջին հայացքից, վկայում է ԵԱՀԿ Մխ համանախագահող երկրներից առնվազն երկուսի գործողությունների համաձայնեցվածության մասին: Եվ դա Արևմուտքի կողմից Ռոևսաստանի տևական մեկուսացման ֆոնին: Ձեր կարծիքով` ինչի՟ մասին է դա վկայում:

Ամեն բան չափազանց պարզ է: Ճանճեր առանձին, կոտլետներն առանձին: «Մեկուսացումը», Ուկրաինային և Սիրիային հարու տալը` առանձին, սակայն կան հարցեր, որոնց առնչությամբ Ռուսաստանի, Ֆրանսիայի և ԱՄՆ շահերը լիովին համընկնում են: Դա վերաբերում է, նախևառաջ, Լեռնային Ղարաբաղի հարցին: Այդ «փոքր հարցն» այդ երեք երկրներին չափազանց արդյունավետ գործիք է տրամադրում տարածաշրջանի նկատմամբ ազդեցության համար: Համանախագահներից մեկը «գայթակղեց և թողեց», գործին լծվում է մյուսը, Աստված թող ների, «խաղաղարարը»: Նրանք բոլորը կողմ են խաղաղությանը, կողմ են հարցի կարգավորմանը ոչ բռնի ճանապարհով… Նրանք բոլորը, ինչպես կրակից, վախենում են, որ ինչ-որ պահի հայ և ադրբեջանցի ժողովուրդները կարող են արթնանալ թշնամանքի և անհաշտելիության թմբիրից և սիրահոժար պայմանավորվել և որպես անկյունաքար դնել ոչ թե տարածքը, այլ բնակչության ու երկրի շահերը:

Արդյո՟ք ապրիլյան սրումը Հարավային Կովկասում և դրա սահմաններից ավելի հեռու Մոսկվայի շահերի առաջ մղման մեխանիզմներից մեկն էր: Արդյո՟ք այն ինչ-որ օգուտ բերեց Հայաստանի և Ադրբեջանի ղեկավարությանը:

Լիովին համաձայն եմ հարցադրմանը: Դուք տվյալ դեպքում նայում եք իրադարձությունների արմատին: Ապրիլյան պատերազմը հենց «միջնորդական առաքելությունում ՌԴ առաջատարության», այսպես կոչված, ամրապնդման նախերգանքն էր: Եթե Հայաստանի և Ադրբեջանի առաջնորդները հանդգնեին ինչ-որ կերպ առարկել միապետի կամքին, երբ թիկունքին հարյուրավոր դիակներ են, և խոստանում են հարյուր անգամ ավելին` եթե ինչ-որ բան այնպես չէ:

Եթե ապրիլին Ադրբեջանի կողմից ղարաբաղյան բանակի դիրքերի «ձեռք բերումը», այսպես թե այնպես, հովանավորվել է, Բաքուն ստիպված է լինելու դրա դիմաց ինչ-որ կերպ հատուցել: Արդյո՟ք նման հատուցում է Ադրբեջանի մասնակցությունը Ռուսաստանի և Իրանի հետ նոր Հյուսիս-Հարավ առանցքի ձևավորմանը, որը նպատակաուղղված է Թուրքիայի մեկուսացմանը:

Եթե ես ստիպված լինեի թվարկել, թե Հայաստանն ու Ադրբեջանը ինչով են հատուցել ղարաբաղյան հակամարտության ընթացքում «կորուստների» և «ձեռքբերումների» դիմաց, հարկադրված կլինեի հղում կատարել այն ամենին, ինչ գրել եմ վերջին 28 տարում: Բավական է ասել, որ Հայաստանն ու Ադրբեջանը կորցրել են իրենց ինքնիշխանությունը և վեր են ածվել ՌԴ հնազանդ վասալնեիր: Ինչ վերաբերում է Հյուսիս-Հարավ փոխադրամիջանցքին, ապա դա, նախևառաջ, տնտեսական նախագիծ է, որը ոչ քիչ փող է խոստանում մեծի ծախսերի տակ ընկած ռեժիմին: Նախկինում այդ միջանցքը «թույլ չէր տալիս Վաշինգտոնը», այժմ արգելքը հանվել է, և կարելի է բիզնես սկսել: Փոխադրամիջանցքը բնավ ուղղված չէ ընդդեմ Թուրքիայի շահերի, նա կարող է, ցանկության դեպքում, միանալ և սկսել վաստակել միջազգային առևտրի ընդլայնման հաշվին: