Ուրբաթ, 10 Հունիսի 2016 07:35

 Բրիտանացի լրագրող, Կովկասի գծով մասնագետ և ժամանակակից Կովկասի վերաբերյալ հետազոտությունների հեղինակ  Թոմաս դե Վաալը կարծում է, որ Բունդեսթագում Հայոց ցեղասպանության վերաբերյալ բանաձևի շուրջ քվեարկության արդյունքում Թուրքիայի իշխանությունները հերթական անգամ կարող են հարձակվել փոքրամասնությունների վրա` որպես հինգերորդ շարասյան կամ օտար տերությունների գործակալների:

 

Նրա ասելով, դատելով անցյալի օրինակներից, Բունդեսթագում Հայոց ցեղասպանության մասին բանաձեւի շուրջ քվերակությունը հազիվ թե լուրջ վնաս հասցնի Գերմանիայի եւ Թուրքիայի հարաբերություններին: Փորձագետը հիշեցնում է, որ գերմանացիներն առաջինը չեն, որ գնացին այդ քայլին, եւ վերջինը չեն լինի: «Եվրոպայում նրանք հետեւեցին Ավստրիայի, Ֆրանսիայի, Շվեդիայի եւ մի շարք այլ երկրների օրինակին, որոնք վերջին տարիներին ճանաչեցին Հայոց ցեղասպանությունը», - գրել է դե Վաալը Foreign Affairs-ում հրապարակված իր հոդվածում: Վերլուծաբանը նշում է, որ չնայած «ցեղասպանութուն» տերմինի անորոշությանը, այդ շրջանի գրեթե բոլոր պատմաբանները համաձայնում են, որ հայերի զանգվածային սպանությունները եղել են ցեղասպանության ակտ: Դե Վաալը հիշեցնում է, որ դեռեւս 1921 թվականին գերմանացի գեներալ Լիման վան Սանդերսը ներողություն է խնդրե Թալեաթ փաշային սպանած Սողոմոն Թեհլերյանի գործով դատավարության ժամանակ:

 

Նրա խոսքով, Բունդեսթագի բանաձեւը կարեւոր է նաեւ Հոլոքոստի հետ զուգահեռների պատճառով: Նրա կարծիքով, հենց դրանով է բացատրվում Թուրքիայի վախը: «Թուրքերը բնազդաբար զգում են, որ այդ տերմինն իրենց պապերի վարքագիծը հավասարեցնում է նացիստներին», - կարծում է հոդվածագիրը:

 

Նա նաև հետաքրքրական է համարում բանաձեւի ընդունման համար Բունդեսթագի ընտրած ժամանակը: Նրա ասելով, ակնհայտ է, որ այդ փաստաթուղթն արժեր ընդունել անցյալ տարի՝ Հայոց ցեղասպանության 100-րդ տարելիցի առնչությամբ: «Բայց գերմանացի բազմաթիվ քաղաքական գործիչների համար դա անուղղալի, թերևս, խորհրդանշական միջոց էր՝ ի պատասխան վախեցնելու տակտիկային, որն Էրդողանն օգտագործում էր միգրանտների ճգնաժամի ժամանակ, սպառնալով հազարավոր միգրանտների Եվրոպա ուղարկել` եթե թուրքերն առանց վիզայի ԵՄ մուտքի իրավունք չստանան», - նշել է նա:

 

Լրագրողը հիշեցնում է, որ հայկական շարժման շարժիչ ուժերից մեկը Գերմանիայի Կանաչների կուսակցության համանախագահ Ջեմ Օզդեմիրն էր, ով Թուքիայի քրդամետ Ժողովուրդների դեմոկրատական կուսակցության (HDP) հզոր դաշնակիցն է: Վերլուծաբանն ընդգծում է, որ Թուրքիայում այդ կուսակցությունն ավելին է, քան քրդական լինելը, այն «հովանոց» է ծառայում բոլոր փոքրամասնությունների համար: Ընդ որում դե Վաալը նշում է, որ Թուրքիայում հայկական հարցն արդյունավետորեն միավորվում է քրդերի խնդրին:

 

Բրիտանացի լրագրողն ընդգծում է, որ Էրդողանի նոր ավտորիտար Թուրքիայում նախագահը պատերազմ է հայտարարել քրդերին, ինչպես նաեւ` հայերին: Նրա ասելով, Էրդողանը ձգտում է խորհրդարանում մեծամասնություն ստանալ, որպեսզի կարողանա սահմանադրական բարեփոխումներն առաջ մղել եւ ստեղծել նախագահի ավելի հզոր ինստիտուտ: Այդ իսկ պատճառով ճնշումներ է գործադրում HDP անդամների նկատմամբ` նրանց իր հանդեպ լոյալ տրամադրված պատգամավորներով փոխարինմելու նպատակով: «Անհաճո» պատգամավորներից մեկն էլ Կարո Փայլյանն է, ով մարտահրավեր է նետել Թուրքիայի նոր սուլթանը դառնալու Էրդողանի փորձին», - հայտարարել է փորձագետը: Այդ ֆոնին, ինչպես կարծում է դե Վաալը, Բունդեսթագի ընդունած բանաձեւը կարող է միայն բարդացնել Փայլյանի ու նրա ընկերների կյանքը: Հոդվածագիրը նաև նշում է, որ Թուրքիայի փոքրաթիվ հայկական համայնքն ու Թուրքիայում կիսաօրինական աշխատող տասնյակ հազարավոր հայերը հատկապես խոցելի են դառնում Անկարայի պատասխան քայլերի առջեւ:

 

«1915 թվականի ցեղասպանության տխուր դասերից մեկն այն է, որ օտարերկրյա միջամտությունը հաճախ կարող է Թուրքիայի իշխանություններին դրդել հերթական անգամ հարձակվել փոքրամասնությունների վրա` որպես հինգերորդ շարասյան կամ օտար տերությունների գործակալների: Գերմանիայում բանաձևի ընդունումից հետո եթե անգամ կա որոշակի պատմական հակազդեցություն` Թուրքիայի պատասխանատվության համար իրական ճակատամարտն, առաջվա նման, վարվում է Անկարայում և Դիարբեքիրում», - ամփոփել է փորձագետը: