Ուրբաթ, 28 Հուլիսի 2023 15:59

Արմինֆո.Որտեղ և երբ է որոշվել, որ Հայաստանում պետք է ստեղծվի բազմահազարանոց ադրբեջանական համայնք, իսկ հանրապետությունը պետք է մտնի Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ միության մեջ։ Նման հարցադրում է արել "Պոլիտէկոնոմիա" հետազոտական ինստիտուտի քաղաքական մեկնաբան, քաղաքագետ Բենիամին Մաթևոսյանը:

 

Նա հիշեցրել է, որ Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ ՌԴ ԱԳ նախարարների հանդիպման արդյունքների վերաբերյալ Սերգեյ Լավրովը հանդես է եկել հայտարարությամբ, որում նշվել է, թե Բաքուն եւ Երեւանը "փոխադարձ հիմունքով պատրաստ են երաշխիքներ տրամադրել իրենց տարածքներում ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների ապահովման համար":

 

"Լավրովի հայտարարությունն անմիջապես Հայաստանում քննարկումների նոր ալիք առաջացրեց՝ այն թեմայի շուրջ, թե "Ռուսաստանը Փաշինյանին ստիպում է նաև բազմահազարանոց ադրբեջանական համայնք տեղափոխել ՀՀ"։

 

ՌԴ ԱԳՆ-ին՝ "մի վագոն և փոքր սայլակ" հարցեր, և այս դեպքում էլ Ռուսաստանն ընտրել է ոչ թե բանակցային օրակարգ ձևավորելու, այլ Արևմուտքում արդեն համաձայնեցվածին հարմարեցնելու ճանապարհը", - փաստել է փորձագետը։

 

Ընդ որում, քաղաքագետը կարծում է, որ, սակայն, պետք է գլուխ հանել հարցերի համալիրից. ե՞րբ եւ որտե՞ղ Լեռնային Ղարաբաղի հայերը վերածվեցին "էթնիկ փոքրամասնության", ե՞րբ եւ որտե՞ղ հայտնի դարձավ, որ Հայաստանում պետք է վերաբնակեցվի բազմահազարանոց ադրբեջանական համայնք, ե՞րբ եւ որտե՞ղ հայտարարվեց, որ այդ փոխակերպումների արդյունքում ՀՀ-ը պետք է տարածաշրջանային միության մեջ մտնի Բաքվի եւ Անկարայի հետ:

 

Այս առումով նա հիշեցրել է, որ 2023 թվականին Վաշինգտոնում կայացել է Հայաստանի և Ադրբեջանի բանակցությունների 2 բազմօրյա փուլ։ Նա հավելել է, որ մայիսյան փուլի արդյունքներով էլ ամերիկյան "Ամերիկայի ձայնը", վկայակոչելով ամերիկացի բարձրաստիճան դիվանագետի, հաղորդել է, թե կողմերի քննարկած հարցերից մեկը "երկու երկրներում ազգային փոքրամասնությունների նկատմամբ վերաբերմունքն է", որը վերաբերում է "ազգային փոքրամասնությունների իրավունքներին և անվտանգությանը":

 

"Այլ կերպ ասած՝ արևմտյան բանակցային ուղու վրա Նիկոլ Փաշինյանը համաձայնեցրել է ադրբեջանական բազմահազարանոց համայնքի վերաբնակեցումը ՀՀ-ում, ինչի մասին Պետդեպարտամենտի դիվանագետը պատմել է մայիսին։ Կարեւոր է նաեւ այն, որ ԼՂՀ հայերի նկատմամբ վերաբերմունքը որպես " Ադրբեջանում էթնիկ փոքրամասնության", նույնպես, ամրագրվել է ընթացիկ տարվա մայիսին, ինչի մասին վկայում է Շառլ Միշելի հայտարարությունը Նիկոլ Փաշինյանի և Իլհամ Ալիևի մայիսյան բանակցությունների արդյունքների վերաբերյալ:

Տարածաշրջանի արտաքին տեսքի աշխարհաքաղաքական փոփոխությունը, որը հստակ երեւում է արեւմտյան հարթակում բանակցությունների արդյունքից, վկայում է նաեւ այն մասին, որ փոխակերպումը չի ավարտվի Ղարաբաղն Ադրբեջանի կազմում թողնելով եւ ՀՀ - ում տասնյակ հազարավոր ադրբեջանցիների վերաբնակեցմամբ, այն ենթադրում է նաեւ Անկարայի, Բաքվի եւ Երեւանի տարածաշրջանային ռազմաքաղաքական նոր միավորման ստեղծում", - կարծում է Մաթեւոսյանը։

 

Նա հավելել է, որ վաշինգտոնյան բանակցությունների օրերին ԱՄՆ Պետդեպարտամենտի ավագ խորհրդական Լուիս Բոնոն հայտարարել է. "ԱՄՆ-ը ձգտում է, որպեսզի կողմերը կարգավորեն իրենց հարաբերությունները, կարողանան միասին ապրել, ինչպես նաև ամրապնդեն տնտեսական կապերը և, նույնիսկ, հավաքական անվտանգություն ապահովեն տարածաշրջանում":

 

"Հավաքական անվտանգությունը" ենթադրում է Հայաստանի և Ադրբեջանի ռազմաքաղաքական միության ստեղծում, իսկ քանի որ ԱՄՆ-ը տարածաշրջանում զրկված է "գործընթացները գետնի վրա օպերատիվ համակարգելու " հնարավորությունից, ապա այդ միությունում "վերակացու" պետք է դառնա Թուրքիան։

 

Վաշինգտոնյան հանդիպումից անմիջապես հետո Ն.Փաշինյանը սկսեց մշակել հենց այդ "ռեգիոնալացման" օրակարգը. իր նախավերջին ասուլիսի ժամանակ նա հայտարարեց, որ "ՀՀ-ն անվտանգության երաշխիքներ է փնտրում տարածաշրջանում", իսկ վերջին ասուլիսի ժամանակ իր բացման խոսքում հայտարարեց "տարածաշրջանային ոչ կոնֆռոնտացիոն քաղաքականություն" իրականացնելու անհրաժեշտության և "տարածաշրջանային ապագայի ճարտարապետության մեջ ՀՀ-ի տեղի ու դերի հստակեցման մասին" ։

Նման ձևակերպումներով Փաշինյանն ահազանգում է հենց այն մասին, որ Երևանը գնում է Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ ժամանակավոր դաշինք ձևավորելու ճանապարհով։

 

Իսկ ինչու՞ "ժամանակավոր միություն": Ադրբեջանում և Թուրքիայում բաց չեն թողնի "Հայաստանի հետ հարցերը փակելու" պատմական հնարավորությունը՝ այն բանից հետո, երբ այստեղից դուրս բերվի ռուսական զորախումբը", - հավելել է նա։

 

"Սակայն՝ վերադառնալով Մոսկվայում հուլիսյան վերջին հանդիպմանը. հենց այդ ձեւաչափով է Ռուսաստանը տեսնում "կայուն եւ երկարաժամկետ խաղաղություն տարածաշրջանում" եւ, հետեւաբար, որոշել է, պարզապես, "հարմարվե՞լ հայ-ադրբեջանական (իրականում՝ ամերիկյան) օրակարգին։ Այո, իհարկե, եթե ՌԴ - ն հեռանա Ղարաբաղից և Հայաստանից, նա կորցնի միայն դիրքերը, մինչդեռ, Ղարաբաղն ու Հայաստանը մեծ հավանականությամբ "կխեղդվեն" "թուրք-ադրբեջանական պարկում", սակայն, Հարավային Կովկասի իրողություններն անպայման կանդրադառնան նաև Հյուսիսային Կովկասի իրողությունների վրա", - եզրափակել է Մաթևոսյանը:

 

Նշենք, որ Մոսկվայում կայացած եռակողմ հանդիպման արդյունքների վերաբերյալ ՌԴ ԱԳ նախարար Սերգեյ Լավրովը հայտարարել էր, թե հայկական կողմում կա ըմբռնում Լեռնային Ղարաբաղի հայերին ադրբեջանական ներկայացուցիչների հետ շուտափույթ հանդիպումների հարցում համոզելու անհրաժեշտության մասին՝ համապատասխան օրենսդրությունից և միջազգային պարտավորություններից (տվյալ դեպքում ՝ Ադրբեջանից) բխող իրավունքների համաձայնեցման համար, ներառյալ ազգային փոքրամասնությունների իրավունքների ապահովման մասին բազմաթիվ կոնվենցիաները: "Ադրբեջանական կողմը փոխադարձ հիմունքով պատրաստ է նույնպիսի երաշխիքներ տրամադրել նաև իր տարածքում բնակվող անձանց վերաբերյալ։ Հայերը պատրաստ են նույնն անել Հայաստանի Հանրապետությունում բնակվող քաղաքացիների նկատմամբ բոլոր կոնվենցիաների կիրառման առումով", - նշել էր նա։