Երեթշաբթի, 24 Հոկտեմբերի 2023 21:21

Հոկտեմբերի 25-ին Ղազախստանը նշում է Հանրապետության օրը՝ հատուկ օր, որը նշում է 1991 թվականի շրջադարձային կետը, երբ Ղազախստանը հռչակեց իր ինքնիշխանությունը: Հռչակագիրը ոչ միայն քաղաքական հայտարարություն էր, այլ նաև նշանակում էր երկրի ժողովրդի պատրաստակամությունը՝ որոշելու իրենց ճակատագիրը՝ արտացոլելով նրանց ձգտումներն ու մշակութային ինքնությունը:

Այսօր Ղազախստանը Կենտրոնական Ասիայի ամենամեծ տնտեսությունն է։ Ինքնիշխանություն ձեռք բերելուց ի վեր երկրում գրանցվել է բնակչության կենսամակարդակի արագ աճ, քաղաքացիները զգալի բարելավումներ են զգում առողջապահության, կրթության ոլորտներում և ընդհանուր կյանքի որակում:

Ղազախստանի ներքին քաղաքականության զարգացումն իր ինքնիշխանությունը ձեռք բերելուց հետո եզակի է։ Կարճ ժամանակում ընդունվեց Սահմանադրությունը, սահմանազատվեցին նախագահի ու խորհրդարանի գործառույթները, անցկացվեցին մրցակցային ընտրություններ։ Միևնույն ժամանակ, միշտ շեշտը դրվել է բազմազանության մեջ միասնության վրա, որպեսզի երկրում ապրող էթնիկ խմբերը ներկայացված լինեն քաղաքական և հասարակական կյանքում։

Վերջին մի քանի տարիները շրջադարձային են դարձել Ղազախստանի համար։ Երկիրը զգալի առաջընթաց է գրանցել դեպի ժողովրդավարացում, որի օրինակն է լայնածավալ քաղաքական բարեփոխումների իրականացումը, ներառյալ սահմանադրական փոփոխությունների ընդունումը անցյալ տարվա համապետական ​​հանրաքվեից հետո: Այս փոփոխությունները ամրապնդեցին երկրի ժողովրդավարական հիմքը՝ հնարավորություն ընձեռելով տարբեր քաղաքական հայացքների իրականացման համար, ինչպես նաև լիազորությունները վերաբաշխելով հօգուտ հանրապետության օրենսդիր մարմնի։ Սահմանադրական փոփոխությունների համաձայն՝ երկրի պատմության մեջ առաջին անգամ անցկացվեցին գյուղական ակիմների (քաղաքապետերի) ուղղակի ընտրություններ, Ղազախստանն անցավ համամասնական-մեծամասնական ընտրակարգի։ Ղազախստանի ընտրական լանդշաֆտի էական փոփոխությունն ապահովեց ընտրություններին անկախ թեկնածուների և ինքնաառաջադրված թեկնածուների մասնակցությունը, ինչն աննախադեպ իրադարձություն է։

Ղազախստանի առաջընթացի ձգտումն արտահայտվում է նաև նրա տնտեսական զարգացման մեջ, որը միջազգային ճանաչում է ստացել։ Ունենալով նավթի, գազի, օգտակար հանածոների և մետաղների հսկայական պաշարներ՝ երկիրն արդյունավետ օգտագործում է իր բնական պաշարները։ Ենթակառուցվածքների զարգացման ռազմավարությունը, օտարերկրյա ներդրումների ներգրավումը և տնտեսության դիվերսիֆիկացման միջոցառումները նպաստեցին Ղազախստանը գյուղատնտեսական հանրապետությունից տարածաշրջանի առաջատար տնտեսության վերածելուն։

Վերջին տարիներին Ղազախստանը դարձել է առաջատար ներդրումային ուղղություն և խոշոր ֆինանսական կենտրոն տարածաշրջանում: Այս ամենը հնարավոր դարձավ երկար տարիների ընթացքում իրականացված բարեփոխումների և նախաձեռնությունների, այդ թվում՝ «Աստանա» միջազգային ֆինանսական կենտրոնի ստեղծման արդյունքում։ Նախագահ Կ.Տոկաևն այս տարվա սեպտեմբերի 1-ին Ղազախստանի ժողովրդին ուղղված իր ուղերձում առաջարկեց լրացուցիչ տնտեսական բարեփոխումներ՝ ուղղված արդարության, ներառականության և պրագմատիզմի ապահովմանը։ Երկրի ղեկավարը նախանշել է տնտեսության դիվերսիֆիկացման, արդյունաբերության զարգացման և 6-7 տոկոսի մակարդակում կայուն տնտեսական աճի ապահովման խնդիրները։ Տնտեսական նոր ծրագիրը նախատեսում է առաջիկա երեք տարիների երկրի զարգացման հստակ տեսլականը։ Պետության ղեկավարի «Արդար Ղազախստան» կառուցելու կուրսի շրջանակներում սոցիալ-տնտեսական վերափոխումները կոչված են նպաստելու հավասարակշռված, կայուն և գլոբալ ինտեգրված տնտեսության ստեղծմանը:

Միջազգային ասպարեզում Ղազախստանն իր դիվանագիտական ​​գործունեությամբ ձևավորել է իր ուրույն ինքնությունը։ Քաջալերելով միջուկային զինաթափումը, ինչի վկայությունն է Սեմիպալատինսկի միջուկային փորձադաշտի փակումը և երկրի անկախացումից հետո միջուկային զինանոցից հրաժարվելը, Ղազախստանն իրեն ներկայացնում է որպես խաղաղության համաշխարհային կողմնակից: 1992 թվականին Ղազախստանը նախաձեռնեց Ասիայում փոխգործակցության և վստահության ամրապնդման միջոցառումների գագաթնաժողովի ստեղծումը, որը Ասիական տարածաշրջանում խաղաղության, կայունության և համագործակցության ամրապնդմանն ուղղված բազմակողմ ֆորում է։ Բացի այդ, հանրապետությունը նպաստում է տարածաշրջանային համագործակցության զարգացմանը՝ ակտիվ մասնակից լինելով այնպիսի հարթակների, ինչպիսիք են Եվրոպայի անվտանգության և համագործակցության կազմակերպությունը, Շանհայի համագործակցության կազմակերպությունը և Եվրասիական տնտեսական միությունը։ Նկատի ունենալով հաստատված բարեկամական հարաբերությունները այնպիսի խոշոր տերությունների և ասոցիացիաների հետ, ինչպիսիք են Ռուսաստանը, Չինաստանը, Եվրամիությունը և Միացյալ Նահանգները, Ղազախստանը կամուրջ է հանդես գալիս Արևելքի և Արևմուտքի միջև՝ առաջարկելով մերձեցման գաղափարներ համաշխարհային տուրբուլենտության պայմաններում։

Այս համատեքստում պետք է նշել, որ անկախություն ձեռք բերելուց հետո Ղազախստանի և Հայաստանի հարաբերությունները զարգանում են բարեկամության և փոխշահավետ համագործակցության ոգով, ինչը հաստատվում է տարբեր մակարդակներում հանդիպումների ինտենսիվությամբ։ Երկկողմ օրակարգում մեր երկրների միջև տարաձայնություններ չկան, մեր երկրները նույն դիրքորոշումն ունեն տարածաշրջանային և համաշխարհային օրակարգի բազմաթիվ հարցերի շուրջ։ Համագործակցության տարիների ընթացքում ձևավորվել է ամուր իրավական դաշտ, որը ներկայումս բաղկացած է 26 համաձայնագրերից։ Ղազախա-հայկական հարաբերությունների ակտիվացման կարևոր գործիք է հանդիսանում Տնտեսական համագործակցության միջկառավարական համատեղ հանձնաժողովը, որի 9-րդ նիստը տեղի ունեցավ 2023 թվականի ապրիլի 27-28-ը Երևանում։ Միջխորհրդարանական փոխգործակցությունը նույնպես իրականացվում է ավանդաբար բարձր վստահության, դիրքորոշումների և նախաձեռնությունների փոխադարձ աջակցության հիման վրա, ինչպես երկկողմանի օրենսդիր մարմինների բարեկամության խմբերի ձևաչափով, այնպես էլ միջազգային խորհրդարանական կազմակերպությունների հարթակներում: Ակտիվորեն զարգանում է նաև մշակութային և հումանիտար համագործակցությունը։ 2010 թվականից Երևանի պետական ​​համալսարանում գործում է Աբայի անվան ղազախական մշակույթի, պատմության եւ լեզվի կենտրոնը։ Ընդհանուր առմամբ, պետք է նշել, որ ղազախների և հայերի միջև մշակութային կապերը երկար պատմություն ունեն, ինչի մասին վկայում են գրավոր հուշարձանների ամենամեծ թանգարաններից մեկում՝ Երևանի Մեսրոպ Մաշտոցի անվան «Մատենադարան» հին ձեռագրերի ինստիտուտում պահվող կիպչակալեզու հայագիտական ​​ձեռագրերը։ Ներկայումս մեր պետությունների միջև բարեկամության կամուրջը Ղազախստանում բնակվող և երկրի քաղաքական, տնտեսական, սոցիալական և մշակութային կյանքին ակտիվորեն մասնակցող հայկական մեծ սփյուռքն է։ Այսպիսով, երկրի 14 քաղաքներում գործում են հայկական ազգային մշակութային կենտրոններ և կիրակնօրյա դպրոցներ։

2023 թվականի սեպտեմբերին ՄԱԿ-ի Գլխավոր ասամբլեայում իր ելույթի ժամանակ նախագահ Կ.Տոկաևը հաստատել է, որ Ղազախստանը կշարունակի համագործակցել իր գործընկերների հետ բոլոր ռազմավարական հարցերի շուրջ։

Ղազախստանցիների համար Հանրապետության օրը ոչ միայն անցյալի նոստալգիկ հիշողությունն է, այլ նաև միասնական և բարեկեցիկ ապագայի ցանկության մարմնացում: Այս օրը հաստատակամության տոն է, որի շնորհիվ Ղազախստանը նախկին խորհրդային հանրապետությունից վերածվել է համաշխարհային ասպարեզում զարգացման կենտրոնի։

Բոլատ Իմանբաև

Հայաստանում Ղազախստանի դեսպան