Երկուշաբթի, 26 Մայիսի 2014

 Մայիսի 29-ին Աստանայում նախատեսվում է Եվրասիական տնտեսական միության վերաբերյալ պայմանագրի ստորագրում: Վլադիմիր Պուտինի խոսքով, արդեն մոտ ժամանակներս կավարտվեն միավորմանը Հայաստանի միացման ընթացակարգերը: Շատերը խոսում
են
նաև
ԵՏՄ-ին Ղրղըզստանի
առաջիկա
միացման
մասին:
Կարելի՞
է
արդյոք
սպասել,
որ
դա
տեղի
կունենա
մայիսի
29-ին`նախքան
ՄՄ-ին այդ երկրների
անդամակցումը: 

 

Վստահ չեմ, որ դա տեղի կունենա հենց մայիսի 29-ին: Անկեղծ ասած` ինձ ևս թվում է, որ այդ հարցում շտապելը վաղաժամ է: Եվրասիական ինտեգրումը շատ բարդ գործընթաց է: Եվ այս օրերին, երբ հստակեցվում են վերջինիս ձևավորման սահմանները, տեսնում ենք, թե որքան շատ են երեք հիմնադիրների միջև հակասությունները:
Անձամբ
ես
կասկած
չունեմ,
որ
այդ
փաստաթուղթը
կստորագրեն,
սակայն
նախապատրաստական
գործընթացն
ավարտելուց
առաջ
կողմերի
բոլոր
դժգոհությունները,
անշուշտ,
առաջին
պլան
են
մղվում:
Արվում
են
հարցադրումներ
և
ամրագրվում
ապագա
դիրքորոշումները:
Դա
նշանակում
է,
որ
ԵՏՄ
մասնակիցների
քանակի
ընդկայնումն
այս
պահին
հազիվ
թե
նպաստի
ընդհանուր
գործընթացի
հաջողությանը:
Այդ
պատճառով,
կարծում
եմ,
մինչև
մայիսի
29-ը
ժամանակահատվածում
Հայաստանին
և
Ղրղըզստանին
ընդունելու
միջոցով
միության
ընդլայնման
հետ
կապված
շտապողականությունը
չպետք
է
լինի:
Ավելին,
մի
կողմից
Ռուսաստանի,
մյուս
կողմից`
Ղազախստանի
և
Բելառուսի
դիրքորոշումները
նոր
անդամներ
ընդունելու
առնչությամբ
միանգամայն
տարբեր
են:
Ռուսաստանը
դրանում
շահագրգռված
է,
քանի
որ
մենք,
տնտեսական
շահերից
բացի,
այլ
շահեր
էլ
ունենք:
Այժմ`
մայիսի
29-ի
նախաշեմին,
որոշակի
աժիոտաժ
է
նկատվում,
սակայն
Հայաստանի
և
Ղրղըզստանի
միացման
ուղղությամբ
իրական
աշխատանք,
այնուամենայնիվ,
կտարվի
հետո:
Համենայն
դեպս,
տրամաբանությունը
հուշում
է,
որ
շտապել
պետք
չէ:

 

Նազարբաևի հրաժարվելը ՀԱՊԿ պաշտոնական գագաթնաժողովը վերածեց ոչ պաշտոնական հանդիպման: Լուկաշենկոն հրաժարվեց պաշտպանել Ուկրաինայի վերաբերյալ Վլադիմիր Պուտինի ծրագրային հայտարարությունները: Արդյո՞ք
Ուկրաինայի
իրավիճակը
երեք
երկրների
միջև
հակասության
հիմնական
պատճառն
է:

 

ՀԱՊԿ պաշտոնական գագաթնաժողովին մասնակցելուց Նուրսուլթան
Նազարբաևի
հրաժարվելը,
ինչը
այն
վերածեց
ոչ
պաշտոնական
հանդիպման,
և
Ուկրաինայի
վերաբերյալ
Վլադիմիր
Պուտինի
ծրագրային
հայտարարությունները
պաշտպանելուց
Ալեքսանդր
Լուկաշենկոյի
հրաժարվելը
դեռ
չեն
նշանակում,  թե Ուկրաինայում  առկա իրավիճակը հիմնական հակասությունն է Մոկսվային,
Մինսկի
և
Աստանայի
միջև:
Ուկրաինան
հանգամանք
է,
գործոն,
որն,
անշուշտ,
ստվեր
է
նետում
Եվրասիական
միության
ձևավորման
ողջ
նախագծի
վրա:
Դա
տեղի
է
ունեցել,
նախևառաջ,
այն
բանի
հետևանքով,
որ
Ռուսաստանի
գործընկերները,
հատկապես,
Ղազախստանը,
փոքր-ինչ կորցրել
են
կողմնորոշումը
նրա
գերակայությունների
ուղղության
նկատմամբ:
Ի
սկզբանե
հայտարարված
եվրասիական
ինտեգրումը
մեկ
գործընթաց
է,
իսկ
ռուսական
աշխարհի
այս
կամ
այն
ձևով  վերամիավորումը, որի մասին
շատ
են
խոսում
Ղրիմից
հետո`
միանգամայն
այլ
գործընթաց:
Այդ
երկու
գործընթացները,
եթե
միմյանց
չեն
բացառում,
ապա,
հաստատ,
պահանջում
են
չափազանց
լուրջ
միակցում:
Համապատասխանաբար,
եթե
Մոսկվան
իր
գերակայությունն
է
համարում
հենց
ռուսական
աշխարհի
վերամիավորումը,
ապա
այդ
դեպքում
այդ
ամենն
ինչ-որ ձևով պետք է  զուգորդվի եվրասիական ինտեգրմանը: Սակայն որոշակի առումով այդ ազդեցությունը չկա`  հաշվի անելով, որ Ռուսաստանի, Ղազախստանի և Բելառուսի միջև մինչև Ուկրաինան էլ կային տնտեսական խնդիրներ, որոնք ոչ մի կերպ չեն առնչվում վերջին իրադարձություններին: Այլ խոսքով`
այսօր
խոսքը
վերաբերում
է
ԵԱՄ
հիմնադիր
երկրների
միջև
հաշվեկշռի
որոնմանը:  

 

Ռուսաստանին Ղրիմի միացումից հետո նման ՙմիացման՚ հայտ են ներկայացրել նաև Լուգանսկի և Դոնեցկի ժողովրդական հանրապետությունները: Որքանո՞վ
է
հավանական
այդ
հայտերի
բավարարումը:

 

Հաշվի առնելով, որ Ռուսաստանը ոչ մի կերպ չի արձագանքել Լուգանսկի և Դոնեցկի ժողովրդական հանրապետությունների միացման
հայտերին`  հասկանալի է, որ այս իրավիճակը միանգամայն տարբերվում է Ղրիմին առնչվող իրավիճակից: Եվ  սցենարը
ոչ
մի
կերպ
չի
կարող
զարգանալ
Ղրիմի
սցենարի
նման:
Ռուսաստանում
կարևոր
որոշումների
կայացման
համակարգը
բավականին
յուրօրինակ
է:
Դրանք
կայացվում
են
միայն
մեկ
գլխում,
ինչն,
ըստ
էության,
չի
թաքցվում:
Բոլորովին
վերջերս
նախագահի
մամուլի
քարտուղարը
պաշտոնապես
հայտարարեց,
որ
Ղրիմը
Ռուսաստանին
միացնելու
որոշումը
նախագահը
միայնակ
է
կայացրել:
Եվ
այն
հանգամանքը,
որ
բոլորն
այդ
մասին
իմացան
«պոստֆակտումե,
խոսում
է
մեր
երկրում
գոյություն
ունեցող
կառավարման
մոդելի
մասին:
Եվ
եթե
նման
որոշումները
կարող
են
կայացվել
միանձնյա,
ապա
միանձնյա
կարող
է
կայացվել
ցանկացած
որոշում:
Ուստի
ԴԺՀ,
ԼԺՀ
և
այլ
հեռանկարների
հարցում
հարկավոր
շտկում
կատարել
այն
առումով,
որ
մենք
լիովին
ծանոթ
չենք
գլխավոր
դիզայների
մտահղացումներին:
Սակայն
ըստ
տրամաբանության
և
այժմ
տեղի
ունեցող
գործողությունների`
Լուկյանովին
թվում
է,
որ  Ռուսաստանը շահագրգռված է այդ տարածքների պահպանմամբ Ուկրաինայի կազմում, սակայն` բոլովին այլ Ուկրաինայի: «Եթե խոսենք
աշխարհաքաղաքականության
ցինիկ
լեզվով,
Ուկրաինա,
որը
կլինի
իրոք
բուֆերային
գոտի,
չմտնելով
ոչ
այստեղ,
ոչ
այնտեղ
և
լինելով
միջադիր
Արևմուտքի
և
Ռուսաստանի
շահերի
միջև:
Իսկ
բոլոր
այդ,
այսպես
կոչված,
հանրապետությունները,
ըստ
էության,
հեռանկարում
պետք
է
փոխակերպվեն
մի
տեսակ
քաղաքական
ուժի,
կուսակցության,
քանի
որ
Ուկրաինայում
երբեք
ռուսական
կուսակցություն
չի
եղել:
Այդ
ուժերն
էլ
կլինեն
իրավիճակի
կարգավորող:
Եվ
երկիրը
դեպի
ՆԱՏՕ
տանելու
Կիևի
ցանկացած
մտադրություն
կբախվի
շրջափակող
փաթեթին:

Իմ կարծիքով, Ռուսաստանի համար հենց դա է օպտիմալ մոդելը: Ռուսաստանի կողմից այդ տարածաշրջանների միացումը կամ ճանաչումը
այնպիսի
ծավալի
քաղաքական
և
տնտեսական
ծախսերի
կհանգեցնեն,
որ
Ռուսաստանի
ղեկավարությունում
նույնիսկ  ռուսական աշխարհի ամենամեծ երկրպագուները չեն կարող
դա
հաշվի
չառնել:
Ռուս
հասարակության
շրջանում
Ղրիմը  միշտ համարվել է Ռուսաստանի մաս: Դոնբասի, Լուգանսկի կամ, ասենք, Օդեսայի պարագայում համանման զգացմունքներ կարելի է բորբոքել
արհեստականորեն:
Սակայն
Ռուսաստանն,
իմ
կարծիքով,
առայժմ
նման
նպատակ
չունի:

 

Որքանո՞վ է մեծ հավանականությունը, որ Արևմուտքը և Ռուսաստանը, վերջապես, պայմանավորվածություն ձեռք կբերեն
Ուկրաինայի
առնչությամբ`այն բուֆերային
գոտի
վերածելու`
Ձեր
նկարագրած
տրամաբանության
շրջանակներում:   

 

Սկսենք այն բանից, որ ուկրաինական մասշտաբները շատ ավելի մեծ են վրացական մասշտաբներից: Կարծում եմ`այստեղ
նմանություններ
են
դիտվում
Երկրորդ
համաշխարհային
պատերազմի
վերջին
ժամանակների
Գերմանիայի
հետ:
Այսինք`երկրի,
որը
մի
կողմից
հանդիսանում
է
բուֆերային
գոտի,
մյուս
կողմից`
հավանական
մարտի
յուրօրինակ
դաշտ:
Միաժամանակ
Ուկրանայի
շուրջ
համաձայնությունն,
ըստ
էության,
հնարավոր
է:
Արևմուտքի
դիրքորոշումը
ժամանակի
ընթացքում
փոխվում
է:
Այն,
իհարկե,
ավելի
դրական
չի
դառնում
Ռուսաստանի
նկատմամբ,
սակայն
դառնում
է
ավելի
կոռեկտ
և
իրականությունն
արտացոլող:
Այսինքն`պատկերացումը,
որ
եթե
Պուտինը
ցանկանա,
Ուկրաինայում
ամեն
բան
կավարտվի,
սխալ
է:
Տարբեր,
ոչ
վերջերս
ի
հայտ
եկած
խնդիրների
պատճառով
ուկրաինական
հասարակությունն
այսօր
պառակտվում
է:
Մինչդեռ
ժողովրդական
հանրապետություններ
հռչակող
մարդիկ
դրսից
չեն
եկել:
Նրանք
Ուկրաինայից
են,
և
յուրօրինակ
կերպով
արտացոլում
են
ուկրաինական
հասարակության
ներքին
տրամադրությունները:
Եվ
ուժով,
ինչպես
փորձում
են
անել
ուկրաինական
իշխանությունները,
ոչինչ
չես
անի:
Եվ
Ուկրաինայի
նախագահի
պաշտոնում
Պյոտր
Պորոշենկոյի
ընտրությունից
հետո
ուկրաինական
պետականության
վերակառուցման
նպատակով
ազգային
երկխոսության
փորձն,
ըստ
էության,
հնարավոր
է
դարձել:
Եկել
է
նոր
մարդ`Պորոշենկոն,
և
կարևոր
չէ`նրան ամբողջ
երկիրն
է
ընտրել,
թե՞
ոչ:
Նույնիսկ
Ռուսաստանն
է
պատրաստ
աչք
փակել
դրա
վրա:
Պորոշենկոն
այլ
թիմի
մարդ
է,
ով
տարբերվում
է
նրանից,
ովքեր
այժմ
Ուկրաինայում
զբաղվում
են
ճգնաժամային  կառավարմամբ: Եվ ներկայումս
Ուկրաինան
ղեկավարող
Տուրչինովը,
Ավակովը
և,
հնարավոր
է,
Յացենյուկն
ստիպված
են
հեռանալ:
Դրանից
հետո
նոր
նախագահը
մանևրելու
տարածություն
կունենա:
Նա
կարող
է
պարզապես
ամեն
բան
բարդել
Տուրչինովի
վրա,
առաջին
հերթին`հակաահաբեկչական
գործողությունը,
և
ավելի
լուրջ
երկխոսություն
առաջարկել
Ռուսաստանին
ու
հարավ-արևելքի
անհանգիստ
մարզերին:

 

Երկխոսություն առաջարկել Ռուսաստանին, թե՞, այնուամենայնիվ,
խռովարար
մարզերին: 

 

Իրականում ողջ խնդիրն այն է, որ հաջողության համար այդ երկխոսությունը պետք է ներգրավի
իր
մեջ
բոլոր
նրանց,
ում
ուկրաինական
իշխանություններն
ահաբեկիչներ
և
անջատվողականներ
են
կոչում:
Իսկ
Արևելքի
օլիգարխների
հետ
երխոսություն
վարելն
անիմաստ
է:
Եվ
Արևմուտքում
դա
հասկանում
են,
ինչն
արտահայտվում
է
վերջին
հայտարարություններում,
համաձայն
որոնց`Ուկրաինայի
հարավ-արևելքի
բնակչությանը
չի
կարելի
վանել:
Բեռլինի
և
Վաշինգտոնի
այդ
հայտարարությունները
վկայում
է
այն
մասին,
որ
այնտեղ
սկսում
են
հասկանալ
ուկրաինական
իրականությունը:
Ըստ
որում,  կարգավորման ճանապարհին մի շարք խոչընդոտներ կան`ներառյալ այն փաստը, որ Ռուսաստանն իրականում չի վերահսկում Ուկրաինայում տեղի ունեցող
իրադարձությունները:
Եթե
դա
այդպես
լիներ,
ավելի
հեշտ
կիներ,
բայց
իրականում
Ուկրաինայում
արդեն
բացվել
է
ՙՊանդորայի
արկղը՚,
որտեղից
դուրս
են
ցատկել
բոլոր
նրանք,
ովքեր
ճնշված
են
եղել
վերջին
տարիներին:
Այդ
պատճառով
կարգավորման
սցենարներ
կազմելը
բավականին
բարդ
է:
Այդ
կարգավորմամբ,
սակայն,
ոչ
ոք
վերջնականապես
չի
հաշտվի:
Խոսքը
չի
վերաբերում
Արևմուտքի
և
Ռուսաստանի
միջև
կոնֆլիկտի
կարգավորմանը:
Խոսքը
վերաբերում
է
միայն
վերջիններիս
շահերի
ոլորտներին
առնչվող
ռիսկերի
նվազեցմանը:
Եվ
որոշ
ժամանակ
այդ
համաձայնությունը
կարող
է
գործել:
Սակայն,
ուժի
այդ
կենտոնների
հարաբերություններում
առկա
խնդիրը
հավերժ
է: