Չորեքշաբթի, 26 Փետրվարի 2014

 

Ձեր կարծիքով, որո՞նք են հայ-ադրբեջանական սահմանին հաճախակի
դարձած
դիվերսիաների,
փոխհրաձգությունների
պատճառները:
Եվ
ի՞նչն
է
խանգարում
է
Ռուսաստանին
ջանք
գործադրել
դրանց
կասեցման
համար:

 

Հայ-ադրբեջանական սահմանին իրավիճակի սրում տեղի է ունենում պարբերաբար: Ոմանք կարծում են, որ դրանք կապված են  ղարաբաղյան
հակամարտության
կարգավորման
շուրջ
բանակցությունների
ակտիվացման
ժամանակահատվածների
և
նշմարվող
դրական
միտումները
խափանելու
ինչ-որ մեկի փորձերի
հետ:
Մյուսները
գտնում
են,
որ
արտաքին
ինչ-որ ուժեր
ձգտում
են
արհեստականորեն
պահպանել
կողմերի
միջև
լարվածությունը
և
շահարկել
այն:
Ըստ
երևույթին,
նշված
բոլոր
պատճառներն
էլ
գոյության
իրավունք
ունեն: 

Ինչ վերաբերում է Ռուսաստանի դիրքորոշմանը, Մոսկվան պարբերաբար
բախումները
դադարեցնելու
կոչ
է
անում
կողմերին
և
ջանք
գործադրում`
Մինսկի
խմբի
շրջանակներում
ղարաբաղյան
հակամարտության
կարգավորման
նպատակով:
Սակայն,
հաշվի
առնելով,
որ
Հայաստանը
և
Ադրբեջանն
ինքնիշխան
պետություններ
են`
հակամարտությունն
ամենից
առաջ
իրենք
պետք
է
կարգավորեն:
Ինչ
վերաբերում
է
ղարաբաղյան
հակամարտության
գոտում
վերջին
դիվերսիաների
և
փոխհրաձգությւոնների
պատճառներին,
ինչ-որ մեկին
ձեռնտու
էր
խախտել
ՙօլիմպիական
հրադադարը՚
և
բռնության
հրահրման
փոխադարձ
մեղադրանքների
ալիք
բարձրացնել
Ռուսաստանի
համար
ամենաանհարմար
պահի,
երբ  Անդրկովկասի սահմանների մոտ համաշխարհային սպորտային միջոցառում
էր
տեղի
ունենում:

 

Հայաստանում և Ադրբեջանում գտնում են, որ շփման գծում ուժերի հավասարակշռությունը պահպանվում
է
բացառապես
իրենց
ջանքերով:
Համաձա՞յն
եք
նման
հարցադրմանը:

 

Իրավիճակի կայունությունն ամենից առաջ ապահովում
է
Հայաստանի
մասնակցությունը
ՀԱՊԿ-ին և
102-րդ
ռուսական
ռազմայանը:
Բացի
այդ,
հակամարտության
կողմերն
իրենք
շահագրգռված
չեն
լայնամասշտաբ
ռազմական
գործողությունների
սանձազերծմամբ:
Ստատուս-քվոյի
պահպանումն
ապահովում
է
նաև
կողմերի
միջև
ուժերի
հավասարակշռությունը:
Ի
դեպ
Ռուսաստանի
դերը
ստատուս-քվոյի
պահպանման
հարցում
կրում
է
բազմամակարդակ
և
ոչ
միշտ
ակնառու
բնույթ:
Վստահ
եմ,
որ
Օլիմպիադայի
անցկացման
կապակցությամբ
Մոսկվայի
ձեռնարկած
անվտանգության
աննախադեպ
միջոցներն
անդրադարձել
են
նաև
տարածաշրջանում
կայունության
ամրապնդման
վրա:

 

Վերլուծելով ստեղծված իրավիճակը` գնահատեք Ղարաբաղի նկատմամբ ադրբեջանական նոր ագրեսիայի
հավանականությունը
և
հեռանկարները:

 

Տեսանելի ապագայում որևէ լայնամասշտաբ հակամարտություն սպասել
պետք
չէ:
Դրանում
շահագրգռված
չեն
ամենից
առաջ
դրա
հավանական
մասնակիցները,
քանի
որ
ընդհանուր
առմամբ
ուժերի
հավասարության
պայմաններում
սկսել
լայնամասշտաբ
գործողությունները`
անկանխատեսելի
քաղաքական,
տնտեսական
ու
այլ
հետևանքներով,
չափազանց
ռիսկային
է
իրենց
իսկ
համար:
Իրավիճակի
սրումը
կարող
է
տեղի
ունենալ
2014 թվականին
Աֆղանստանից
ՆԱՏՕ-ի զորքերի
դուրսբերման
ժամանակաշրջանում
կամ
ԱՄՆ-ի կողից
Իրանի
դեմ
որևէ
ուժային
գործողություն
սկսելու
դեպքում:
Բացի
այդ,
իրավիճակի
սրում
հնարավոր
է
Սիրիայում
քաղաքացիական
պատերազմի
ավարտից
հետո,
երբ
ներկայիս
կառավարության
դեմ
հանդես
եկող
որոշ
արմատական
ՙընդդիմադիրներ՚
առանց
աշխատանքի
մնան
և
ՙերևան
գան՚
տարածաշրջանում:

 

Այնուամենայնիվ, ղարաբաղյան հակամարտության ռազմական ռադիկալացման
հավանականությունը
նվազում
է,
թեև
զգոնությունը
կորցնել
պետք
չէ:
Չնայած
Պենտագոնի
կողմից
վտանգավոր
երկրների
ցուցակից
որոշ
երկրների
բացառմանը,
նույնիսկ  Ուզբեկստանի և Ղրղըզստանի, Ադբեջանն իր տեղն այդ ցուցակում պահպանել է: Իսկ դա վկայում է, որ Ադրբեջանը շարունակում է վտանգավոր պետություն մնալ` վերջինիս տարածքում կամ դրա հարևանությամբ ռազմական գործողությունների
իրականացման
սպառնալիքի
պատճառով:

 

Մաքսային միությանը Հայաստանի մոտալուտ անդամակցության, Ադրբեջանին զենքի
մատակարարումների,
Հայաստանում
ռազմական
ներկայության
ամրապնդման
շնորհիվ
Ռուսաստանն
զգալիորեն
ամրապնդել
է
իր
դիրքերը
տարածաշրջանում:
Արդյո՞ք
դա
ղարաբաղյան
հակամարտության
կարգավորմանը
նպաստող
գործոն
կհանդիսանա:

 

Ռուսաստանը հանդես է գալիս ղարաբաղյան հակամարտության բացառապես խաղաղ
կարգավորման
օգտին,
ինչի
մասին
բազմիցս
հայտարարվել
է
ամենաբարձր
մակարդակով:
Հիշյալ
դիրքորոշումը
բազմիցս
արտահայտնվել
է
նաև
ԵԱՀԿ
Մինսկի
խմբի
համանախագահների
հայտարարություններում:
Ռուսական
կողմը
կարևորում
է
նաև
ԵԱՀԿ
շրջանակներում
հակամարտությունների
կանխարգելման
մեխանիզմի
ստեղծման`
ավելի
վաղ
առաջարկված
նախաձեռնությունը:
Ճգնաժամի
կարգավորմանը,
ստեղծված
իրավիճակից
փոխընդունելի
ելքերի
որոնմանը
կարող
էր
նպաստել
կողմերի
միջև
ցանկացած
համագործակցություն,
ինչ-որ համատեղ
նախագծերի
շրջանակներում
վերջիններիս
փոխգործակցությունը`
սկզբի
համար
նույնիսկ
այլ
երկրների
և
միավորումների
մասնակցությամբ:
Իսկ
Ղարաբաղյան
հակամարտության
ոչ
ուժային
կարգավորման
օգտին
հանդես
եկող
Ռուսաստանի
դիրքերի
ամրապնդումը
տարածաշրջանում,
անշուշտ,
կնպաստի
խնդրի
խաղաղ
հանգուցալուծմանը:

 

Այսօր շատ երկրներ և տերություններ են խոսում այն մասին, որ Ղարաբաղի շուրջ ստատուս-քվոն ձեռնտու չէ իրենց: Ինչպիսի՞ սկզբունքորեն նոր իրավիճակ
կարող
է
ստեղծվել
տարածաշրջանում,
նոր
պատերազմից
բացի,
դրա
խախտման
և
վերջնական
կարգավորման
հասնելու
համար:
Արդյո՞ք
գոյություն
ունեն
նման
աշխարհաքաղաքական
կոնֆիգուրացիաներ:

 

Հակամարտության կողմերին առաջարկվել և առաջարկվում է տարածքային փոխանակում կատարել, որոշել Լեռնային Ղարաբաղի կարգավիճակը, բայց առայժմ
ամեն
ինչ
ապարդյուն
է:
Տարածաշրջանի
երկրների
սահմաններն
արմատապես
կարող
էին
փոխվել
ՙարաբական
գարնան՚
զարգացման,
Իրանի
հետ
պատերազմի
դեպքում,
բայց
դա
խիստ
անցանկանալի
է:
Հակամարտության
կարգավորման
հնարավոր
ուղիներից
մեկը
որևէ
խոշոր
միջազգային
նախագծի
իրականացումը
կարող
էր
լինել,
որոնց
մասնակցությունից
կողմերը
կունենային
ֆինանսական
և
այլ
մեծ
օգուտներ:
Օրինակ`
անդրմայրցամաքային
ավտոմոբիլային
և
երկաթուղային
մայրուղիների,
խողովակաշարերի
կառուցումը:
Նշված
նախագծերի
շրջանակներոիմ
փոխգործակցություն
սկսելու
դեպքում
կողմերին
ավելի
հեշտ
կլիներ
որևէ
համաձայնության
հանգել:

 

Ռուսաստանն ուժեղացնում է 102-րդ ռազմակայանը: Ի՞նչ նպատակով
է
դա
արվում,
ու՞մ
դեմ
է
ուղղված
այդ
ուժեղացումը
և
որքանո՞վ
է
դա
համապատասխանում
Հայաստանի
շահերին:

 

Իրադրությունը տարածաշրջանում ավելի ու ավելի
է
բարդանում:
Շարունակվում
է
ՙարաբական
գարունը՚,
որը
կարող
է
ընդգրկել
նոր
երկրներ,
այդ
թվում`
Հայաստանին
մոտ
գտնվող:
Ժնևում
բանակցություններն
ընդամենը
ժամանակավոր
անդորր
է,
քանի
որ
ԱՄՆ-ը ի վիճակի
չէ
միաժամանակ
լուծելու
Աֆղանստանի
և
Իրանի
հետ
խնդիրները:
Իրանի
միջուկային
ծրագիրն
ընդամենն
ԻԻՀ
վրա
ճնշում
գործադրելու
պատրվակ
է:
Բացի
այդ,
կակտիվանան
Ադրբեջանին
և
Վրաստանին
ՆԱՏՕ
ներգրավմանն
ուղղված
ջանքերը:
Թուրքիան
փորձում
է
ստեղծել
ՙԹուրքիա-Ադրբեջան-Վրաստան՚
եռանկյունի`
ամրապնդելով
իր
ռազմական
կապերը:
102-րդ
ռուսական
ռազմակայանի
հնարավորությունների
մեծացումը
ծառայում
է
ոչ
միայն
Ռուսաստանի
հարավային
սահմանների
ամրապնդմանը,
այլ
նաև
արտաքին
սպառնալիքների
աճի
պայմաններում
Հայաստանի
անվտանգության
ապահովմանը:

 

Ի՞նչ նպատակներ է հետապնդում Ռուսաստանի, Հայաստանի, Բելառուսի և Ղազախստանի մասնակցությամբ ՀՕՊ նոր, ավելի
լայն
համակարգի
ստեղծումը:

Հայաստանը ՀԱՊԿ անդամ է, որի շրջանակներում էլ ստեղծվում
է
ՀՕՊ
միասնական
համակարգը:
Միասնական
հակաօդային
պաշտպանության
ստեղծումը
կամրապնդի  այդ թվում Հայաստանի անվտանգությունը, քանի որ թույլ
կտա
վերջինիս
զինված
ուժերին
տվյալներ
ստանալ
ոչ
միայն
ռուսական
ռադիոտեղորոշիչ
կայաններից,
այլ
նաև
ՀԱՊԿ
անդամ
այլ
պետությունների
կայաններից,
ինչը
հնարավորություն
կընձեռի
ավելի
վաղ
հայտնաբերել
հանրապետությանը
սպառնացող
հնարավոր
վտանգները:

ՀՕՊ համակարգը պաշտպանական համակարգ է և կոչված է ապահովելու պաշտպանությունը, այլ ոչ թե հարձակումը:
Իսկ
պայմաններում,
երբ
տարածաշրջանում
ավելի
է
բարդանում
իրավիճակը,
կարող
են
ՆԱՏՕ-ի ռազմակայաններ
հայտնվել,
հիշյալ
համակարգը
միայն
կամրապնդի
Հայաստանի
անվտանգությունը:

 

Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև գոյություն ունի փոխադարձ ռազմական աջակցության մասին պայմանագիրը: Կարելի՞ է արդյոք
լիգիտիմ
համարել
այն`
հաշվի
առնելով,
որ
Ադրբեջանին
ռազմական
օգնություն
ցուցաբերելու
համար
Անկարայից
կպահանջվի
ՆԱՏՕ-ի համաձայնությունը:

 

Թուրքիայի և Ադրբեջանի միջև փոխադարձ ռազմական աջակցության մասին պայմանագիրը ոչ մի կերպ չի սահմանափակում Թուրքիայի կողմից
Ադրբեջանին
հնարավոր
օգնությունը,
քանի
որ
ՆԱՏՕ-ի երկրներ
ազատ
են
իրենց
գործողություններում`
երկկողմ
համաձայնագրերի
շրջանակներում:
Ըստ
որում,
ՆԱՏՕ-ի անդամ
երկրների
գործողությունները
չպետք
է
վտանգ
ներկայացնեն
Դաշինքի
համար:

 

Իրանցի գործընկերները բազմիցս խոսել ու շարունակում են խոսել Հարավային Կովկասում անվտանգության համակարգում Ռուսաստանի
հետ
համագործակցության
անհրաժեշտության
մասին:
Ինչպե՞ս
եք
պատկերացնում
այդ
համագործակցությունը,
ի՞նչ
կարող
է
այն
ենթադրել
ժնևյան
խորհրդաժողովից
հետո::

 

Ժնևում ԱՄՆ և Իրանի միջև ընթացող շփումներով պայմանավորված հնարավորությունների պատուհանը,
ըստ
երևույթին,
կես
տարուց
ավել
չի
տևի,
ինչից
հետո
տարածաշրջանում
իրավիճակի
սրում
է
սպասվում:Իրանի`որպես
հզոր
և
ազդեցիկ
պետություն,
վերացմանը,
որը,
ինչպես
Վաշինգտոնում
են
կարծում,
Միացյալ
Նահանգների
կենսական
կարևոր
շահերին
սպառնացող
քաղաքականություն
է
իրականացնում,
կարելի
է
հասնել
միայն
վարչակարգի
փոփոխման
և/կամ երկրի
ապակայունացման
և
մասնատման
ճանապարհով:
Առանց
դրա,
Մեծ
Մերձավոր
Արևելքի
ժողովրդավարացման
հայեցակարգի
իրականացումն
անհնար
է:
2008 թ.
օգոստոսի
իրադարձություններից
հետո
պարզ   

դարձավ, որ տարածաշրջանում անվտանգության խնդիրների`բացառապես
ռազմական
միջոցներով
լուծումը
հղի
է
քաղաքական
ու
տնտեսական
անկանխատեսելի
հետևանքներով:
Այս
համատեքստում
առավել
հեռանկարային
է
Կովկասում
ռազմավարական
կայունության
փուլային
հնարավորությունների
քննարկումը`
տնտեսական,
դիվանագիտական
և
հումանիտար
մեթոդներով:
Սկզբնական
փուլում
հենց
տնտեսական
գործիքները
կարող
են
վճռորոշ
ներդրում
ունենալ
տարածաշրջանում
համագործակցության
զարգացման
և
կայունության
մակարդակի
բարձրացման
գործում:
Միաժամանակ
անհնար
է
ակնկալել
տարածաշրջանում
կայունության
ամրապնդում`
առանց
պաշտպանության
և
անվտանգության
ոլորտում
առաջընթացի:
Այս
համատեքստում
էլ
հարկավոր
է
դիտարկել
պաշտպանական
ոլորտում
ռուս-հայկական
համագործակցությունը,
որը  զգալի ներդրում է ունենում ոչ միայն երկու երկրների, այլ ընդհանուր առմամբ Հարավային Կովկասի անվտանգության ամրապնդման հարցում:
Ակնհայտ
է,
որ
Հարավային
Կովկասում
անվտանգության
արդյունավետ
համակարգի
ստեղծումն
ամենից
առաջ
տարածաշրջանի
երկրների
ձեռքում
է:
Եվ
այս
առումով
Ռուսաստանի
ու
Հայաստանի
միջև
համագործակցության
ընդլայնումը
պետք
է
առանցքային
դեր
խաղա:
Երևանի
և
Մոսկվայի
միջև
համագործակցությունը
պետք
է
ուղղված
լինի
ամենից
առաջ
տարածաշրջանում
ռազմական
գործողությունները
թույլ
չտալուն,
ուժերի
հավասարակշռության
պահպանմանը,
անվտանգության
նոր
սպառնալիքներին
հակազդմանը: