Հինգշաբթի, 31 Հուլիսի 2014

Պրն. Կոլարով, կարելի՞ է արդյոք զուգահեռ անցկացնել Բուլղարիայի և Մակեդոնիայի  անցյալի հարաբերությունների և Հայաստանի
ու
Արցախի
ներկայիս
հարաբերությունների
միջև:

 

1903 թ. օգոստոսի 2-ին ներկայիս Մակեդոնիայի և Հյուսիս-արևմտյան Հունաստանի տարածքում սկսվեց բուլղարացիների ամենախոշոր հակաօսմանական
ապստամբությունը,
որը
տևեց
3 ամիս
ու
ավարտվեց
անհաջողությամբ`թուրքական
բանակի
գերազանցության
պատճառով:
Այդ
ժամանակ
Բուլղարիայի
մի
մասը,
որն
արդեն
ազատ
էր,
չկարողացավ
օգնություն
ցուցաբերել
ապստամբողներին:
Այդ
գործոնը,
ապստամբությանը
հաջորդած
Բալկանյան
պատերազմները,
ինչպես
նաև
Առաջին
և
Երկրորդ
համաշխարհային
պատերազմները
հանգեցրեցին
այն
բանին,
որ
այդ
տարածքները
Բուլղարիայից
անջատ
մնացին:
Արդյունքում
մի
շարք
պատճառներով
Մակեդոնիայում
տեղի
ընտրախավն
սկսեց հակաբուլղարական քարոզչության հիման վրա ազգային
գիտակցություն
զարգացնել`Հարավսլավիայի
Թագավորության
և
Հունաստանի
աջակցությամբ:

 

Ավելին, Մակեդոնիայում սկսեցին հայտարարել, որ Օսմանիան կայսրության դեմ ապստամբությունն իրականացրել են մակեդոնացիները,
և
բուլղարներն
այստեղ
ընդհանրապես
կապ
չունեն:
Կարծում
եմ,
որ
եթե
Հայաստանի
ղեկավարությունը
պարբերաբար
արհամարհի
Ղարաբաղի
հայերի
շահերը,
մի
գեղեցիկ
օր
Ստեփանակերտում
ինչ-որ մեկը կարող
է
ասել`ղարաբաղյան
պատերազմը
հաղթել
ենք
մենք,
իսկ
հայերն
այստեղ
կապ
չունեն:
Մոտավորապես
նույնն
է
տեղի
ունենում
Մակեդոնիայում:

 

Խոսե՞նք զուգահեռների մասին:

 

Եթե մինչ հիմա դեռ չեն սկսվել արցախահայերի`մնացած հայերից առանձնացման գործընթացներ, դրանում իրենց
վաստակն
ունեն
ղարաբաղյան
պատերազմի
հաղթանակների
ալիքի
վրա
իշխանության
եկած
նախագահներ
Ռոբերտ
Քոչարյանը
և
Սերժ
Սարգսյանը:
Հայ
ժողովուրդի
բախտն
այդ
հարցում
բերել
է,
քանի
որ
հենց
նրանք
թույլ
չեն
տալիս
կենտրոնախույս
գործընթացների
զարգացումը:
Բայց
ես
կարող
եմ
երաշխավորել,
որ
եթե
իշխանության
ղեկին
մնար
Լևոն
Տեր-Պետրոսյանը,
այդ
գործընթացները
վաղուց
կսկսվեին:
Ես
երկու
անգամ
եղել
եմ
Ղարաբաղում,
ըստ
որում
երկրորդ
անգամ
գտնվել
եմ
այնտեղ`որպես
2012 թ.
հուլիսի
վերջին
նախագահական
ընտրություններում
դիտորդ:  Եվ կարող եմ ասել, որ եթե Երևանի հայերի շրջանում արևմտամետ տրամադրություններ են նկատվում,
Ղարաբաղում
նման
բան
չկա:
Եվ
հենց
որ
Հայաստանը
շրջադարձ
կատարի
դեպի
Արևմուտք,
Ղարաբաղում
անջատվողական
տրամադրություններ
կսկսվեն:
Արցախցիները
կդադարեն
հաշվի
առնել
հայության
շահերը`կողմնորոշվելով
դեպի
Ռուսաստան:

 

Այլ կերպ ասած`Դուք Ղարաբաղում ռուսամետ տրամադրություննե՞ր եք տեսնում:

 

Այո: Նրանք նույնիսկ ավելի լավ են ռուսերեն խոսում, քան երևանցիները: Վերջես ես մասնակցում էի ՀԱՊԿ գծով միջոցառման, և ինձ շատ զարմացրեց, որ Պաշտպանության նախարարության ներկայացուցիչները
խոսում
էին
ռուսերեն`դժվարությամբ
և
ակցենտով,
իսկ
անգլերեն
խոսում
էին
շատ
լավ:
Երևում
էր,
որ
նրանք
ստաժավորում
են
անցել
կամ
ԱՄՆ-ում, կամ Մեծ Բրիտանիայում,
կամ
որևէ
այլ
անգլախոս
երկրում:
Եվ
այն,
որ
անգլերենը
նրանց
ավելի
հոգեհարազատ
է,
քան
ռուսերենը,
նշանակում
է`նրանք
արդեն
կողմնորոշված
են
դեպի
արևմտյան
արժեքները:
Կարծում
եմ,
որ
այդ
փաստը
չի
կարող
որոշակի
անհանգստություն
չառաջացնել
ապագա
Հայաստանի
համար,
քանի
որ
Հայաստանի
հնարավոր
կողմնորոշումը
դեպի
Արևմուտք
և
խզումը
Ռուսաստանի
հետ
աղետալի
եմ
համարում:
Առնվազն,
կարող
է
տեղի
ունենալ
այն,
ինչ
մենք
հիմա
տեսնում
ենք
Ուկրաինայում,
քանի
որ
հայ
ժողովուրդը,
նրա
մեծամասնությունը
ոչ
մի
հանգամանքում
չի
ընդունի
Ռուսաստանի
հետ
հարաբերությունների
խզումը:

 

Կարելի՞ է արդյոք մոտ ապագայում սպասել ղարաբաղյան հակամարտության գոտում մարտական
գործողությունների
վերսկսում`հաշվի
առնելով
հրադադարի
ռեժիմի
հաճախակի
խախտումները:

 

Կարծում եմ`երկրորդ ղարաբաղյան պատերազմից խուսափել չի լինի: Եթե պատին հրացան է կախված, ապա այն անպայման պետք է կրակի, եթե Ադրբեջանը նման տեմպերով զինվում է, ապա այդ զենքը պարտադիր կկիրառվի: Հայկական կողմը երկրորդ պատերազմին պետք է պատրաստվի այնպես, որ գոնե երրորդից խուսափի: Որքան էլ հարուստ լինի Ադրբեջանը, նրա հասարակությում կան սոցիալ-տնտեսական
և
կրոնաքաղաքական
հակասություններ:
Ադրբեջանի
առաջընթաց
սունիականացումը,
իսլամական
տրամադրությունների
տարածումը,
աճող
արևմտյանը,
դրան
հաջորդող
ճնշումները`
այդ
ամենը
կհանգեցնի
ներքաղաքական
պայթյունի
այդ
երկրում:
Ադրբեջանի
իշխանությունները
գիտակցում
են,
որ
պետության
փլուզման
վտանգով
հղի
այդ
գործընթացները
դանդաղեցնելու
միակ
եղանակը
ռազմական
գործողությունների
վերսկսման
հրահրումն
է
ղարաբաղյան
հակամարտության
գոտում:
Նույնիսկ
ամենամիջին
վիճակագրական
ռազմական
փորձագետը
գիտակցում
է,
որ
Ադրբեջանը
ոչ
մի
կերպ
չի
կարող
հաղթել
այդ
պատերազմում:
Սակայն
ստեղծված
իրավիճակում
Ադրբեջանը
կբավարարվի
փոխզիջումներով
ամրապնդված
հարաբերական,
փոքր
հաղթանակով
և
հաշտությամբ:
Ադրբեջանի
իշխանություններն
այդ
ամենն
իրենց
ժողովրդին
նկերկայացնեն
որպես
նշանակալի,
գլոբալ
հաղթանակ:
Ուստի
հայոց
բանակն
ամեն
պահի
պետք
է
պատրաստ
լինի
զինված
սադրանքների:
Ընդ
որում
հայկական
կողմն
այդ
պատերազմում
պետք
է
անվերապահ
հաղթանակ
տանի,
որպեսզի
հետագայում
հաշտության
բանակցությունները
վարվեն
առանց
հայկական
կողմի
որևէ
զիջման:

 

Իսկ ինչի՞ հետ է կապված հայ-ադրբեջանական սահմանին լարվածության մեծացումը:

 

Լարվածության մեծացումը հայ-ադրբեջանական սահմանում և Լեռնային
Ղարաբաղի
հետ
շփման
գծում
պայմանավորված
է
հենց
Ադրբեջանում
ներքաղաքական
լարվածության
սրմամբ:
Այժմ
նույն
բանն
է
տեղի
ունենում
Ուկրաինայում,
իշխանություններն
այնտեղ
զբաղված
են
պետական
թալանով,
սակայն
ոչ
ոք  դա չի նկատում, քանի որ զուգընթաց պատերազմ է գնում:

 

Գնահատեք ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների հայտարարությունների հավասարակշռության
մակարդակը:
Սադրանքները
հրահրվում
են
Ադրբեջանի
կողմից,
իսկ
համանախագահների
խաղաղության
կոչերը
հասցեագրված
են
երկու
կողմերին…

 

ԵԱՀԿ ՄԽ համանախագահող բոլոր երեք երկրների ներկայացուցիչները վարվում են որպես
պրոֆեսիոնալ
դիվանագետներ:
Կարծում
եմ`ոչ ոքի համար
գաղտնիք
չէ,
որ
երեք
մեծ
տերությունների
հասարակական
կարծիքը
հայերի
կողմից
է:
Դրանք
այն
երկրներն
են,
որտեղ
հայերը
փրկություն
են
գտել
Ցեղասպանությունից
հետո:
Բաքվի
մշտական
բողոքները
ԵԱՀԿ
ՄԽ
որոշումների
դեմ
և
միջնորդների
վարքագիծը
ևս
կարելի
է
հասկանալ:
Այնտեղ
կան
խելացի
մարդիկ,
ովքեր
հասկանում
են,
որ
այդ
երեք
միջնորդներն
այն
երկրների
ներկայացուցիչներն
են,
որտեց
հասարակության
հսկայական
մասը
համակրում
է
հայերին:
Կարծում
եմ,
որ  ԵԱՀԿ ՄԽ քայլերի հետ կապված հայ հասարակությունն անհանգստանալու  պատճառ չունի:

 

Կարո՞ղ են արդյոք Անկարան և Երևանն օգտվել Սոֆիայի փորձից հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորման համար:

 

Անկարան Երևանից ոչ պակաս է շահագրգռված հայ-թուրքական սաhմանի բացմամբ, քանի որ դա կդառնա խթան այդ երկրի արևելյան շրջանների (Արևմտյան Հայաստան) զարգացման համար: Դա խթան կդառնա Թուրքիայի արևելյան շրջանների զարգացման համար, որտեղ այժմ, հիմնականում, աղքատության պայմաններում
ապրում
են
քրդերը:
Ծանր
սոցիալական
պայմանների
արդյունքում
Թուրքիայի
այդ
շրջաններում
աճում
է
արտագաղթը,
և
տեղի
է
ունենում
այդ
տարածքների
ամայացում:
Քանի
որ
թուրքերը
վախենում
են
հայեր
ռևանշից,
և
նրանց
համար
ձեռնտու
չէ
Հայաստանի
հետ
սահմանակից
տարածքների
ամայացումը,
այդ շրջանների սոցիալ-տնտեսական զարգացումն Անկարային ձեռնտու է: Հաշվի առնելով այն հանգամանքը` Թուրքիան, այնուամենայնիվ, կբացի Հայաստանի հետ այդ սահմանը, ընդ որում` ամենամոտ ապագայում: Այստեղ հարկավոր է հաշվի առնել նաև փաստը, որ ավելանում են տարաձայնություննեը Թուրքիայի վարչապետ և ապագա նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի և Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի միջև` այն պատճառով, որ Ալիևը մինչ օրս տատանվում է Էրդողանի և սունի հոգևորական Ֆեթհուլահ Գյուլենի միջև, ով հիմնականում կառավարում է Թուրքիայի արտաքին քաղաքականությունը: Հայկական ԶԼՄ-ներում տեղեկատվություն էր տարածվել այն մասին, որ Էրդողանը, նույնիսկ, վերջնագիր է ներկայացրել Ալիևին. ՙԿամ ես` կամ Գյուլենը՚: Եվ այսպիսի իրավիճակում չեմ կարծում, որ Էրդողանը, ինչպես նախկինում, հաշվի առնի Ալիևի կարծիքը Հայաստանի հետ սահմանի բացման վերաբերյալ, եթե դա շահավետ է հենց Թուրքիայի համար:  Հատկապես Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի նախաշեմին սահմանի բացումը կնպաստի իրավիճակի մեղմմանը և Թուրքիայի հեղինակության բարձրացմանը միջազգային հանրության աչքում:

 

Ձեր կարծիքով, ինչի՞ հետ է կապված Էրդողանի 2014 թ. ապրիլի 23-ի աղմկահարույց հայտարարությունը, որում նա ցավակցություն հայտնեց ՙ20 դարասկզբի ողբերգության զոհերի ժառանգներին՚

 

Դա այդպիսի միտում է Էրդողանի քաղաքականությունում: Ավելի վաղ Էրդողանը ճանաչել էր «քրդերի կողմից անմեղ զոհերին, հետո` ասորիների անմեղ զոհերին, իսկ այժմ` հայերինե:

Դա այդպիսի փափուկ անցում է, որպեսզի, մի կողմից, չբորբոքի թուրք ծայրահեղ ազգայնականներին, իսկ մյուս կողմից` սահուն մոտեցում է հայերի հետ, իսկ, ընդհանուր առմամբ, համաշխարհային հանրության հետ երկխոսությանը: Էրդողանը հիմար մարդ չէ և հասկանում է, որ եթե ինքը շարունակի սրել Հայաստանի հետ հարաբերությունները` այդ բառի լայն իմաստով, և, կոնկրետ` հայկական Սփյուռքի հետ, ապա չի կարող կառուցողական հարաբերություններ ակնկալել ոչ Ռուսաստանի, ոչ Ֆրանսիայի, ոչ ԱՄՆ, ոչ էլ որևէ այլ մեծ տերության հետ, որտեղ ապրում է ազդեցիկ հայկական համայնք:

 

Իսկ մոտ ապագայում հնարավո՞ր է Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչում:

 

Առայժմ հարկ չկա ակնկալելու
Թուրքիայի կողմից Հայոց ցեղասպանության ճանաչում: Հայոց ցեղասպանության 100-ամյա տարելիցի
նախաշեմին Թուրքիան այն չի ճանաչի, սակայն մինչև ապրիլի 24-ը տեղի կունենա 20-րդ դարասկզբի
իրադարձությունների նկատմամբ Թուրքիայի դիրքորոշման վերանայում, Անկարան արդեն այնքան
արմատական չի լինի, ինչպես այժմ: Թուրքիայի ապագա նախագահը, որը կլինի Էրդողանը, չի
ընդունի 2015  թվականի ապրիլի 24-ին Երևան այցելելու
Հայաստանի նախագահի հրավերը: Եթե նա որոշի նման քայլ կատարել, մեծ  խնդիրների կբախվի սեփական երկրում` իսլամականների
և ազգայնականների կողմից: Կարծում եմ, որ դրա համար դեռ վաղ է, որքան էլ նա ցանկանա,
սակայն ներքին պատճառների առնչությամբ Էրդողանը չի կարող իրեն դա թույլ տալ: