Արմինֆո. Տավուշի մարզի որևէ գյուղ հանձնելու մասին երբևէ խոսք չի եղել և չի կարող լինել։ Այդ մասին մարտի 12-ին մամուլի ասուլիսում հայտարարել է վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը՝ մեկնաբանելով Հայաստանի Տավուշի մարզի եւ Ադրբեջանի Ղազախի շրջանի սահմանին գտնվող 4 գյուղեր անհապաղ վերադարձնելու մասին Բաքվի պահանջը։
Հիշեցնենք, որ Բաքվի համապատասխան հայտարարությունը հնչել էր մարտի 7 – ին՝ երկու երկրների փոխվարչապետներ Մհեր Գրիգորյանի և Շահին Մուստաֆաևի գլխավորած սահմանագծման հանձնաժողովների նիստերին: "Ինչ վերաբերում է Հայաստանի կողմից օկուպացված ադրբեջանական չորս ոչ էքսկլավային գյուղերին (Բաղանիս Այրըմ, Աշաղի Էսկիպար, Խեյրիմլի և Գըզըլգաջիլի), ապա դրանց պատկանելությունն Ադրբեջանին անվիճելի է, և դրանք ենթակա են անհապաղ ազատման", - ասված է հայտարարության մեջ: Բաքվում նաև վստահ են, որ սահմանազատման գործընթացի շրջանակում կլուծվի նաև չորս էքսկլավ գյուղերի (Տավուշում գտնվող Յուխարի Ասկիպարա, Սոֆուլու, Բարխուդարլու, ինչպես նաև Քյարքիի (Տիգրանաշեն՝ Արարատի մարզում ՝ Նախիջևանի հետ սահմանին։)) ազատման հարցը »:
Ընդ որում, Բաքվում հերքել են հայկական իշխանությունների հայտարարություններն այն մասին, որ Ադրբեջանը օկուպացրել է մոտ 200 քառակուսի կիլոմետր ընդհանուր մակերեսով 5 մարզի 31 հայկական բնակավայրի տարածք ՝ դա անվանելով "անհիմն հայտարարություն": Դրանց մի մասը Ադրբեջանի վերահսկողության տակ է անցել դեռևս 1990 - ականներին ՝ ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ժամանակ, մյուս մասը ՝ 2021-2022 թվականների ադրբեջանական ագրեսիայի հետևանքով ։
ՀՀ ԱԳՆ-ը և փոխվարչապետ Գրիգորյանի աշխատակազմը դեռևս չեն մեկնաբանել Բաքվի ուղիղ պահանջը, սակայն սահմանազատման հանձնաժողովի նիստից առաջ Մհեր Գրիգորյանի գրասենյակում հաստատել են, որ Բաքուն պահանջում է չորս գյուղ՝ առանց հայկական տարածքներից իր զորքերը դուրս բերելու մտադրության:
Այսօրվա ասուլիսի սկզբում Փաշինյանը ցուցադրել է Հայաստանի Հանրապետության քարտեզը, որտեղ, նրա ասելով, դե-յուրե ամրագրված են միջազգայնորեն ճանաչված սահմանները ՝ առանձին նշելով Արծվաշենի անկլավը։ <Երբեք որևէ քննարկման ժամանակ խոսք չի եղել և չի կարող լինել Տավուշի մարզի որևէ գյուղ հանձնելու մասին։ Երբ ադրբեջանական մամուլում հնչում էին գյուղերի անունները, Հայաստանի Հանրապետության տարածքում երբեք նման անուններով գյուղեր չեն եղել, ընդ որում, ոչ միայն խորհրդային տարիներին, այլև դրանից հետո>, - նշել է Փաշինյանը։
Նա նշել է, որ Խորհրդային Միության փլուզման պահին դե-յուրե գոյություն ունեցող սահմանը հաստատվել է Ալմա-Աթայի հռչակագրով և ոչ միայն այդ հռչակագրով, այլ նաև 2022 թվականի հոկտեմբերի 6-ին Պրահայում ձեռք բերված պայմանավորվածություններով։ <Ալմա-Աթայի հռչակագիրը հիմք հանդիսացավ միմյանց սահմանների և փոխադարձ տարածքային ամբողջականության ճանաչման համար: Հետևաբար, ըստ այդ պայմանավորվածությունների, նախկին վարչական սահմանը, որը գոյություն ուներ Խորհրդային Միության ժամանակ, այն է, ինչ գտնվում է այդ վարչական սահմանի այն կողմում, պայմանականորեն Ադրբեջան է, այն, ինչ գտնվում է այս կողմում, Հայաստանն է։ Սահմանազատման գործընթացում մենք պետք է աշխատենք այդ սահմանը ինչ-որ ձևաչափով վերարտադրելու ուղղությամբ։ Մենք պետք է ելնենք դե-յուրե իրականությունից։ Այն, ինչ Հայաստան է, Հայաստան է, այն, ինչ Ադրբեջան է, Ադրբեջան է", - նշել է վարչապետը ։ Ընդ որում, Փաշինյանը չի բացառում, որ սահմանազատման գործընթացը հնարավոր կլինի սկսել Տավուշի մարզից։
Նրա ասելով՝ բանակցությունների ընթացքում երբեմն տպավորություն է ստեղծվել, որ կողմերը, «հաշվի առնելով որոշակի իրողություններ», "հակառակ դե-յուրե սահմաններին", բայց դե-ֆակտո իրողությունների համաձայն, կարող են գնալ տարածքների որոշակի փոխանակման: Բայց նման հեռանկարը կարող է դեֆորմացնել գործընթացը և հանգեցնել լրացուցիչ ռիսկերի, կարծում է Փաշինյանը։ Այս համատեքստում, նրա կարծիքով, հետագայում խնդիրներից խուսափելու համար ավելի ճիշտ է կառուցել նոր կոմունիկացիաներ, որպեսզի դրանք անցնեն ՀՀ դե-յուրե տարածքով (այն տարածքները, որոնց հավակնում է Ադրբեջանը, գտնվում են Տավուշի մարզում։ Այնտեղ է անցնում Հայաստանը Վրաստանին կապող միջպետական մայրուղին՝ Իջևանով, Նոյեմբերյանով, Բագրատաշենով-խմբ.)։
Փաշինյանը նախատեսում է այցելել Տավուշի մարզ՝ տեղում իրավիճակին ծանոթանալու համար։ Նա վստահեցրել է, որ առայժմ կոնկրետ որոշումներ չեն կայացվել, նշելով Հայաստանի սահմանների դե-յուրե ճանաչման գործընթացի շրջանակում հարցերը լուծելու, իսկ հետագայում դե-ֆակտո գործողությունները դե-յուրե իրողություններին համապատասխանեցնելու անհրաժեշտությունը: