Չորեքշաբթի, 6 Մարտի 2024 12:46

Արմինֆո.Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև հակամարտությունը պարբերաբար միջադեպեր է առաջացնում շփման գծում։ Այդ մասին հայտարարել է Հայաստանում Ֆրանսիայի դեսպան Օլիվիե Դեկոտինյին՝ Defis Humanitaires առցանց ամսագրին տված հարցազրույցում,  պատասխանելով այն հարցին, թե ինչ կարելի է անել Հարավային Կովկասում խաղաղության հաստատման համար՝ առկա իրողություններում։

 

Դիվանագետը փաստել է, որ երկու երկրները դեռեւս հակամարտության վիճակում են, քանի որ խաղաղության պայմանագիրը դեռ չի ստորագրվել, իսկ բանակցությունները շարունակվում են: Ֆրանսիայի դեսպանը նաև նշել է, որ ամեն տեղ չէ, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միջև զորքերի շփման գիծն անցնում է այնտեղ, որտեղ պետք է սահման լիներ, քանի որ 2021 թվականի մայիսին և 2022 թվականի սեպտեմբերին Ադրբեջանը ներխուժել է Հայաստանի տարածք և օկուպացրել նրա ինքնիշխան տարածքի ամբողջ հատվածներ։

 

Ընդ որում, Դեկոտինյին ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ չնայած երկրների միջև տարբեր ձևաչափերով բանակցություններ են ընթանում, այնուամենայնիվ, դրանցում այլևս որևէ էական առաջընթաց չի նկատվում: "Եվ դա բացատրում է ոչ միայն Հայաստանի և Ֆրանսիայի իշխանությունների, այլև բոլոր նրանց մտահոգությունը, ովքեր պայքարում են խաղաղության համար։ Եվ նախագահ Ալիևի ռազմատենչ հայտարարություններն, ակնհայտորեն, ավելի են նպաստում այդ անհանգստությանը", - հավելել է դեսպանը։

 

Անդրադառնալով Հայաստանի տարածքով արտատարածքային միջանցքի մասին Ադրբեջանի պահանջին՝ դեսպանը հիշեցրել է, որ Հայաստանն Ադրբեջանին և տարածաշրջանի մյուս երկրներին առաջարկել է "Խաղաղության խաչմերուկ" նախագիծը՝ որպես տարածաշրջանի տրանսպորտային կապերի ապաշրջափակման հարցի լուծում: "Այդ նախաձեռնությունն առաջ էր քաշվել վարչապետի կողմից՝ անցյալ տարվա հոկտեմբերին Վրաստանում։ Այն վերաբերում է ոչ միայն Ադրբեջանին և Հայաստանին, այլ ուղղված է բոլոր հարևան պետությունների ինտեգրմանը՝ հեշտացնելով տեղաշարժը տարածաշրջանում որոշակի պայմաններում. այդ պետությունների ազատություն, փոխադարձություն, հավասարություն և հարգանք նրանց ինքնիշխանության նկատմամբ։ Սա բանաձև է, որի արժանիքն այն է, որ այն կարող է միավորել տարածաշրջանի բոլոր պետություններին՝ ընդհանուր շահերի և հստակ սկզբունքների շուրջ։ Այդ բանաձեւը վայելում է Ֆրանսիայի աջակցությունը", - հավելել Է դիվանագետը։

 

Դիտարկմանը, թե՝ եթե ամեն ինչ այնպես է, ինչպես նա նկարագրում է, ապա ինչու նախագիծը չի իրագործվում, Դեկոտինյին փաստել է, որ հարցը հենվում է մի քանի ասպեկտների վրա, այդ թվում, թե որտեղ է ավարտվում մի երկիրը, եւ՝ սկսվում մյուսը՝ հարևանի տեսանկյունից, որում ցանկանում եք խաղաղ ապրել:

 

Նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ կողմերը պայմանավորվել են, որ երկու երկրների սահմանների որոշման առանցքային սկզբունքը լինելու է Ալմա-Աթայի հռչակագիրը, որում ասվում է, որ Խորհրդային Միությունից դուրս եկած պետությունների սահմանները համապատասխանում են նախկին խորհրդային հանրապետությունների վարչական սահմաններին: "Սա սկզբունք է, որը պարտավորեցնում է ինչպես Հայաստանին, այնպես էլ Ադրբեջանին, և երկու պետություններն էլ այն հաստատել են Պրահայում՝ 2022 թվականի հոկտեմբերին՝ նախագահ Էմանուել Մակրոնի միջնորդության շնորհիվ։ Այնուհետև, սյուժեն շարունակելու համար ձեզ հարկավոր է հղման շրջանակ: Այդ տեղեկանքը տալիս են խորհրդային ժամանակաշրջանի քարտեզները", - ասել է դեսպանը, ուշադրություն դարձնելով, որ կողմերը դեռ չեն պայմանավորվել, թե ինչ քարտեզների հիման վրա է իրականացվելու սահմանների սահմանազատումը։

Դիվանագետը հավելել է, որ Հայաստանը հավատարիմ է Ալմա-Աթայի հռչակագրի սկզբունքներին: "Բայց այդ սկզբունքները պարտադրված են ոչ միայն Հայաստանին, այլ նաև պարտադրված են Ադրբեջանին, ինչպես նաև բոլոր հետխորհրդային պետություններին, որոնք այդ կանոնի տակ ստորագրել են Խորհրդային Միության փլուզման ժամանակ ։ Մենք խոսում ենք այն ժամանակաշրջանի մասին, երբ վարչական սահմանները գոյություն ունեին, բայց ավելի շուտ անվանական բնույթ ունեին, ինչպես, օրինակ, այսօր սահմանները ֆրանսիական դեպարտամենտների կամ տարածաշրջանների միջև", - ուշադրություն է հրավիրել Դեկոտտինին ։

 

Միաժամանակ դեսպանը դժվարացել է ասել, թե ինչպիսին է տարածաշրջանային և ԵՄ անդամ երկրների դիրքորոշումը տարածաշրջանում տիրող իրավիճակի վերաբերյալ, և առաջարկել է ներկայացնել Հայաստանի դիրքորոշումը ստեղծված իրողություններում: "Հայաստանը բազմիցս նշել է, մասնավորապես, 2021 թվականի մայիսին և 2022 թվականի սեպտեմբերին, որ Ռուսաստանի կողմից և ՀԱՊԿ գծով պատմականորեն իրեն տրամադրված անվտանգության երաշխիքները չեն աշխատել։ 2023 թվականին նա նաև գիտակցել է, որ ռուսական խաղաղապահ ուժերը, որոնք տեղակայվել են Լեռնային Ղարաբաղում ՝ Ռուսաստանի հովանու ներքո կնքված 2020 թվականի հրադադարի համաձայնագրի շրջանակում, զենքով պատրաստ են մնացել, երբ Արցախի դեմ սկսվեց ադրբեջանական հարձակումը։ Փաստորեն, ռուս զինվորները լքել են իրենց զորանոցները միայն այն ժամանակ, երբ եկել է Լեռնային Ղարաբաղում ուժերը զինաթափելու ժամանակը, ինչպես նախատեսված է հրադադարի մասին համաձայնագրով, որը դե ֆակտո իշխանությունները կնքել են Ադրբեջանի կառավարության հետ: Այդ իսկ պատճառով տեղի ունեցավ ադրբեջանական հարձակումը Լեռնային Ղարաբաղի վրա, որն իրականացվել է Թուրքիայի աջակցությամբ, բայց նաև Ռուսաստանի մեղսակցությամբ, ինչը հանգեցրեց այդ տարածքից գրեթե բոլոր հայերի զանգվածային և բռնի տեղահանմանը՝ ավելի քան 100 000 մարդու, որոնք այսօր փախստականներ են Հայաստանում", - հավելել Է դիվանագետը։

 

Նրա խոսքով, հենց այդ պատճառով Հայաստանը ձգտում է դիվերսիֆիկացնել իր գործընկերությունն անվտանգության ոլորտում եւ պաշտպանական համագործակցություն է զարգացնում առանձին պետությունների, այդ թվում ՝ Ֆրանսիայի հետ: "Իսկ Ֆրանսիան, ընտրելով Հայաստանի հետ պաշտպանական հարաբերությունները, խախտեց տաբուն, քանի որ սա ՆԱՏՕ-ի առաջին երկիրն է, որը պաշտպանական սարքավորումներ է տրամադրել Հայաստանին, որը մնում է ՀԱՊԿ անդամ:

Նույն ոգով հայերը շրջվում են նաև դեպի Հնդկաստան ։ Իսկ փետրվարի 23 - ին Ֆրանսիայի զինված ուժերի նախարարի այցից հետո մարտի 4 - ին Հայաստան այցելեց Հունաստանի պաշտպանության նախարարը", - նշել է Ֆրանսիայի դեսպանը ՝ միաժամանակ կոչ անելով չմոռանալ տարածաշրջանում Հայաստանի կարևոր գործընկեր Իրանի մասին։

 

Այս առումով դիվանագետը հիշեցրել է, որ Իրանը բազմիցս ընդգծել է Սյունիքում այլ ուժերի կողմից հայ-իրանական սահմանը վերահսկելու փորձերի անթույլատրելիությունը: Միաժամանակ, դեսպանը մատնանշել է Ֆրանսիայի անվերապահ աջակցությունը Հայաստանին, ինչի մասին բազմիցս ընդգծել է նախագահ Մակրոնը։ Նրա խոսքով՝ այդ աջակցությունը դեկլարատիվ չէ։ Այս առումով նա ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ Ֆրանսիան առաջիններից մեկն է օգնության հասել Հայաստանին, երբ Արցախից փախստականները լցվեցին ՀՀ: "Ֆրանսիան նաեւ ներկա է եղել քաղաքական մակարդակով։ Նա երեք անգամ Լեռնային Ղարաբաղի իրավիճակը ներկայացրել է Անվտանգության խորհրդի քննարկմանը։ Եվրոպական մակարդակով նա պնդել է այն միջոցները, որոնք ընդունվել են Արտաքին գործերի խորհրդի կողմից՝ անցյալ տարվա նոյեմբերին. մի կողմից ՝ ուժեղացնել եվրոպական դիտորդական առաքելությունը, որի հաստիքակազմը կկրկնապատկվի, մյուս կողմից ՝ քննարկումներ սկսել, որպեսզի Հայաստանը կարողանա ստանալ Խաղաղության եվրոպական հիմնադրամի հասանելիություն։ Ի վերջո, Ֆրանսիան ներկա է եղել երկկողմ մակարդակով, այդ թվում, ինչպես արդեն ասել ենք, պաշտպանության ոլորտում հարաբերությունների մասով", - նշել է դիվանագետը։