Ուրբաթ, 29 Սեպտեմբերի 2023 02:23

Արմինֆո.Լեռնային Ղարաբաղի վրա հարձակվելու Ադրբեջանի ընտրությունը՝ Արևմուտքի կողմից աջակցվող համաձայնության հասնելու փոխարեն, որը երաշխավորում է նրա հայկական փոքրամասնության քաղաքացիական իրավունքները, նշանակում է, որ նա մեղավոր է էթնիկ զտումների համար: Այդ մասին ասվում է նախօրեին The Economist-ում հրապարակված հոդվածում։

 

Պարբերականը նշում է, որ ադրբեջանական բանակի կողմից ճնշված, իննամսյա շրջափակման արդյունքում հյուծված և սոված, իր հայրենիքից՝ Հայաստանից մեկուսացված և տարածաշրջանում անվտանգության ապահովումը ստանձնած Ռուսաստանի կողմից դավաճանված Լեռնային Ղարաբաղը կապիտուլացվելուց զատ այլ ելք չուներ: Արդյունքում՝ անկլավի շուրջ 65,000 էթնիկ հայեր (հոդվածը գրելու պահին՝ նախապատերազմյան մոտ 120 000 բնակչությունից) փախան:

 

Հոդվածում ասվում է, որ նրանց համար, ովքեր մնացել են, կենսական կարեւորություն ունի, որ Ադրբեջանը պատասխանատվության ենթարկվի մարդու իրավունքների ցանկացած խախտման համար: Արևմուտքը պետք է օգտագործի իր ունեցած ցանկացած լծակ։ "Ադրբեջանի վերնախավը սիրում է ժամանակ և գումար ծախսել Եվրոպայում և Ամերիկայում, ուստի պատժամիջոցների սպառնալիքը պետք է հնարավորինս շուտ իրագործվի։ Ժամանակն էական նշանակություն ունի։ Չափազանց շատ բան արդեն մսխվել", - ասվում է հոդվածում։

 

Սակայն, ինչպես կարծում է The Economist-ը, այդ մեկօրյա պատերազմի հետևանքները դուրս կգան Լեռնային Ղարաբաղի սահմաններից։ Այդ դրվագը նշանավորում է Կովկասում ուժերի հավասարակշռության փոփոխություն։ Հայաստանի ինքնիշխանությունն ավելի փխրուն է թվում, քան 1991 թվականին Խորհրդային Միության փլուզումից հետո։ Պարզվեց, որ Ռուսաստանը՝ որպես տարածաշրջանային հեգեմոն դեռևս 19-րդ դարի սկզբից, Հայաստանի անզոր և ուխտադրուժ բարեկամ է, որի հետ վաղուց ռազմական դաշինք ունի: Արևմուտքը փորձում էր է աշխատել Ադրբեջանի հետ՝ բռնկումը կանխելու համար, բայց հիմա, կարծես, նրան դա չհաջողվեց։ Իսկ Թուրքիան, որն այս ամիս աջակցել է իր ազգակից թյուրքական պետության հարձակմանը, վերելք է ապրում։

 

Այդ ամենի պատճառներից մեկը Հայաստանի ներսում տեղի ունեցող փոփոխություններն են ։ Նրա կառավարիչները ժամանակին մոտ էին Վլադիմիր Պուտինի Կրեմլին։ Բայց իրավիճակը փոխվեց 2018 թվին, երբ երիտասարդ ցուցարարները դուրս եկան Երևանի՝ նրա մայրաքաղաքի փողոցներ և տապալեցին Ռուսաստանի կողմից աջակցվող ռեժիմը, որը ղեկավարվում է կոռումպացված քաղաքական գործիչների կողմից, որոնցից շատերը Ղարաբաղի նախկին դաշտային հրամանատարներ են: Նիկոլ Փաշինյանը, ով գլխաավորեց այդ թավշյա հեղափոխությունը և այժմ վարչապետ է, խոստացել է մնալ Ռուսաստանի կողքին: Բայց Պուտինն այդպես էլ չներեց նրան՝ հետխորհրդային տարածքում հերթական ժողովրդական ապստամբության ֆոնին իշխանության գալու համար։ 2020 թվականին Պուտինի լուռ համաձայնությունը և Թուրքիայի կողմից Ադրբեջանին բացահայտ աջակցությունը թույլ տվեցին նրա առաջնորդ Իլհամ Ալիևին ռազմական հարձակում սկսել անկլավի վրա, ինչի արդյունքում նրա կարգավիճակը մնաց չլուծված։

 

The Economist-ը կարծում է, որ տարածաշրջանում քաոսի անմիջական պատճառը Ռուսաստանի թուլությունն է. "Մինչ պարոն Պուտինը անհաջողություններ էր կրում Ուկրաինայի դեմ պատերազմում, Թուրքիան և Ադրբեջանը հնարավորություն տեսան օգտվելու իրենց առավելությունից։ Ռուսաստանի նախագահը ոչինչ չարեց, երբ անցյալ տարի Ադրբեջանը ռազմական ներխուժում կատարեց Հայաստանի ինքնիշխան տարածք: Իրեն դավաճանված զգալով ՝ Հայաստանը սկսեց շրջվել դեպի Արևմուտք։ Նա նաև զիջեց Ադրբեջանի պահանջների մեծ մասին և ճանաչեց Ադրբեջանի ինքնիշխանությունը Լեռնային Ղարաբաղի նկատմամբ: Պուտինի զայրույթը Հայաստանի դեմ ուժգնացավ, երբ նա թեքվեց դեպի Արևմուտք։ Նրա կարծիքով, Հայաստանի վերջին մեղքը Միջազգային քրեական դատարանին միանալու նրա ծրագիրն է, որը Պուտինին մեղադրանք է առաջադրել Ուկրաինայում նրա հանցագործությունների համար: Հնարավոր է ՝ նա արդեն հուզումներ է հրահրում Երևանում։ Ավելի մեծ ռիսկն այն է, որ Ադրբեջանը ճնշում կգործադրի հենց Հայաստանի վրա և համաձայնության մեջ կմտնի Ռուսաստանի և Թուրքիայի հետ՝ երկրի հարավով միջանցք ստեղծելու համար։ Դա կկապի Թուրքիան և Ադրբեջանի մայրցամաքային մասը, կզրկի Հայաստանին ինքնիշխանությունից և կմեկուսացնի նրան Իրանի հետ կարևորագույն սահմանից ։

 

Պարբերականի կարծիքով՝ գալիս են հուսահատ ժամանակներ։ Կարճաժամկետ հեռանկարում արեւմտյան կառավարությունները պետք է օգնեն Հայաստանին հաղթահարել Լեռնային Ղարաբաղից փախստականների մեծ հոսքը, ինչպես նաեւ օգնեն Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ կնքել արդար եւ, հետեւաբար, հաստատուն խաղաղության համաձայնագիր: Երկարաժամկետ հեռանկարում Արևմուտքը պետք է աջակցի Հայաստանի ջանքերին ՝ նվազեցնելու կախվածությունը Ռուսաստանից, և կոչ անի Թուրքիային կարգավորել հարաբերությունները Հայաստանի հետ և բացել այդ երկրների վաղուց փակված սահմանը։ Դա կհանգեցնի առևտրի զարգացմանը և կմեղմի Հայաստանի մեկուսացումը։ Դիվանագիտական արվեստի և հաջողության առկայության դեպքում՝ Կովկասում քաոսը դեռ կարելի է զսպել։