Կարծիք. ՀՀ իշխանությունները միջազգային ասպարեզում հստակ չեն ձեւակերպում իրենց դիրքորոշումը ՄՔԴ-ի վերաբերյալ, իսկ դա պարարտ հող է ստեղծում տարատեսակ շահարկումների համար

Արմինֆո. Հայաստանը պետք է օգտագործի բոլոր հնարավոր միջազգային իրավական գործիքակազմերը, այդ թվում Միջազգային քրեական դատարանը (ՄՔԴ) ՝ այս բարդ իրավիճակից դուրս գալու համար, որում հայտնվել է 2020 թվականի աշնանը Արցախի նկատմամբ ադրբեջանական ագրեսիայից հետո։ Նման կարծիք է հայտնել ի.գ.թ., փաստաբան, միջազգային իրավունքի փորձագետ Լևոն Գևորգյանը՝  "Հաագայի գործոնը. Հռոմի ստատուտը վավերացնելու Հայաստանի որոշման իրավական հիմքերը և դրա հնարավոր հետևանքները" քննարկումների ժամանակ, որը կազմակերպել էր Ռազմավարական հետազոտությունների և նախաձեռնությունների վերլուծական կենտրոնի փորձագիտական երկխոսության հարթակը:

Նա հիշեցրել է, որ ադրբեջանական ագրեսիայից հետո Հայաստանը որոշում է կայացրել օգտագործել միջազգային գործիքակազմը՝ կատարած հանցագործությունների համար Ադրբեջանին պատասխանատվության ենթարկելու համար: Գեւորգյանը նշել է, որ հայկական կողմի քայլերի թվում էին ՝ ռասայական խտրականության մեղադրանքով Ադրբեջանի դեմ ՄԱԿ-ի Միջազգային դատարան հայց ներկայացնելը, Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարանի շրջանակներում մի շարք քայլեր եւ Հռոմի ստատուտի վավերացումը:

"Հռոմի ստատուտը և ՄՔԴ-ը հնարավորություն են տալիս քրեական գործ հարուցել հանցագործության կատարման մեջ ներգրավված ֆիզիկական անձի, այդ թվում ՝ գերագույն գլխավոր հրամանատարի նկատմամբ", - նշել է նա:

Անդրադառնալով Հռոմի ստատուտը վավերացնելու Հայաստանի որոշմանը՝ ՌԴ նախագահին կալանավորելու հրաման արձակելու ՄՔԴ-ի որոշման ֆոնին, նա ափսոսանք է հայտնել, որ Հայաստանի իշխանությունները միջազգային ասպարեզում չեն կարողանում հստակ արտահայտել իրենց դիրքորոշումը, ինչը պարարտ հող է ստեղծում տարատեսակ շահարկումների համար: "Այս առումով՝ Հայաստանը պետք է զգույշ լինի, որ հանկարծ որևէ մեկի, այդ թվում ՝ Արևմուտքի ձեռքում գործիք չդառնա, և ՄՔԴ-ում առաջ տանի սեփական օրակարգն ու շահը։ Բացի այդ, այդ ստատուտին առնչվող ԶԼՄ-ներում ուռճացված խնդիրն այնքան  մեծ չէ, որքան փորձում են ներկայացնել։ Հայաստանը կարող է առանց խնդիրների վավերացնել Հռոմի ստատուտը եւ դրա հետ մեկտեղ ավելորդ խնդիրներ չստեղծել, դրա համար անհրաժեշտ կլինի միայն լրացուցիչ արձանագրություն ստորագրել, որտեղ կնշվեն երկկողմ պայմանագրերի առաջնահերթությունները, այդ թվում ՝ Ռուսաստանի հետ, նաեւ դիվանագիտական անձեռնմխելիության մասով", - կարծում է փորձագետը։

Նրա խոսքով ՝ ՄՔԴ-ն Ադրբեջանի վրա ճնշում գործադրելու քաղաքական գործիքներ ունի ՝ հանցագործությունների կատարման մեջ մեղադրվող ֆիզիկական անձանց պատասխանատվության ենթարկելու մասով:

Միաժամանակ նա փաստել է, որ ներկա իրողություններն այնքան էլ նպաստավոր չեն միջազգային իրավունքի գործիքակազմի կիրառման համար։ Գեւորգյանը նաեւ խոստովանել է, որ միջազգային պրակտիկայում դեռեւս նախադեպեր չեն եղել, երբ պետության ղեկավարը (Ադրբեջանի նախագահը - խմբ.) հրապարակավ հայտարարեր, որ չի կատարելու Բերձորի միջանցքի ապաշրջափակման վերաբերյալ Հաագայի դատարանի որոշումը, եւ ինքը թքած ունի դրա վրա: "Բայց դա չի նշանակում, որ մենք պետք է ձեռքերը ծալենք։ Մենք պետք է շարունակենք պայքարը", - համոզված է իրավաբանը։

Նրա կարծիքով, մանևրելու մեկ այլ դաշտ է այն, որ իրավական տեսանկյունից բաց է մնում այն հարցը, թե որտեղ է սկսվում Հայաստանը և ավարտվում Ադրբեջանը: "Ուստի, եթե Հայաստանը ուժերը համախմբի և ավելի հայկական դիրքորոշում ցուցաբերի սահմանազատման հարցում, ապա, կարծում եմ, այստեղ ինչ-որ բանի կարելի է հասնել", - եզրափակել է փորձագետը:

Իր հերթին ի.գ.թ., քաղաքագետ, ՌԴ կառավարությանն առընթեր Ֆինանսական համալսարանի ավագ դասախոս, Գորչակովի հիմնադրամի փորձագետ Իգոր Սեմենովսկին կարծում է, որ այս դեպքում շատ դժվար կլինի հացահատիկը զատել թաղանթից, իսկ քաղաքականությունը՝ իրավունքից ։ Նա նաև խոստովանել է, որ 2020 թվականի պատերազմից հետո Հայաստանում շատ բարդ իրավիճակ է ստեղծվել։ Միևնույն ժամանակ, փորձագետը փաստել է, որ Ռուսաստանը չի միացել Հռոմի ստատուտին, հետևաբար, նրա որոշումները Ռուսաստանի ղեկավարության նկատմամբ անօրինական են: "Ցավոք, միջազգային իրավունքում չկա մի ուժ, որը կարող է պատասխանատվության ենթարկել նրան, ով նստած է իր պետությունում։ Նաև թերահավատորեն եմ վերաբերվում այն բանին, որ Հռոմի ստատուտի վավերացումը կօգնի պատասխանատվության ենթարկել Ադրբեջանին՝ պատերազմական հանցագործությունների համար, սակայն դա կարող է ստվեր գցել հայ-ռուսական հարաբերությունների վրա", - նշեց ռուս փորձագետը, հավելելով, որ Ադրբեջանը չի միացել Հռոմի ստատուտին, հետևաբար, ՄՔԴ-ի որոշումների իրականացումը նույնպես խնդրահարույց կլինի։

Հիշեցնենք, որ 2022 թվականի վերջին ՀՀ կառավարությունն այս հարցով դիմել էր Սահմանադրական դատարան։ Այս հարցին անդրադարձը, ինչպես կարծում է կառավարությունը, կապված է պատերազմական հանցագործությունների համար Ադրբեջանին պատասխանատվության կանչելու հնարավորության հետ ։ Փաստաթուղթը ստորագրվել է 1998 թվականին, սակայն մինչ օրս Հայաստանի Հանրապետությունը չի վավերացրել այն, քանի որ ՀՀ սահմանադրական դատարանը 2004 թվականին պայմանագրի պարտավորությունները ճանաչել է այն ժամանակ գործող ՀՀ սահմանադրության մի շարք դրույթներին հակասող: 2023 թվականի մարտի 24-ին ՀՀ սահմանադրական դատարանը միջազգային քրեական դատարանի Հռոմի ստատուտը ճանաչել է երկրի հիմնական օրենքին համապատասխանող։ Դատարանի որոշումը վերջնական է և ուժի մեջ է մտնում հրապարակման պահից: Ստատուտի վավերացումը Հայաստանին բավական նուրբ դրության մեջ կդնի, քանի որ այդ դեպքում Երևանը պետք է միանա միջազգային քրեական դատարանի որոշմանը, որը ս.թ. մարտի 17-ին ՌԴ նախագահ Վլադիմիր Պուտինին կալանավորելու օրդեր է տվել: