Երեթշաբթի, 22 Փետրվարի 2022 13:58

Արմինֆո.44-օրյա պատերազմից հետո Հայաստանն ընտրեց արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններ անցկացնելու ճանապարհով ներքաղաքական ճգնաժամից դուրս գալու ճանապարհը։ Այդ մասին փետրվարի 22-ին "Եվրանեսթ" խորհրդարանական վեհաժողովի հանձնաժողովների նիստում հայտարարել է Հայաստանում կառավարող "Քաղաքացիական պայմանագիր" կուսակցության պատգամավոր Մարիա Կարապետյանը։

 

Նրա խոսքով՝ կառավարող քաղաքական ուժը խոսում է ներքին քաղաքականությունում օրենքի գերակայության եւ արտաքին քաղաքականությունում խաղաղություն հաստատելու մասին։ "Ընդ որում, առանցքային հարցը, որը Հայաստանի իշխանությունը պետք է լուծի, հաամարում են հաղորդակցության ուղիների վերականգնումը, դրանց վերագործարկումը: Դա վերաբերում է ոչ միայն ճանապարհային ենթակառուցվածքին, այլեւ անվտանգությանը։ Մենք կարծում ենք, որ փոխկախվածությունը կօգնի մեզ ավելի արդյունավետ լուծել առկա խնդիրները։ Մենք կարծում ենք, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի զինված ուժերը պետք է լքեն սահմանը՝ զորքերի հայելային հետ քաշման սկզբունքով։ Դա թույլ կտա, վերջապես, գործարկել հայ-ադրբեջանական սահմանի սահմանազատման եւ սահմանագծման գործընթացը", - հայտարարել է իշխանական պատգամավորը, միաժամանակ լռելով այն փաստի մաին, որ սահմանի որոշ հատվածներում Հայաստանի զինված ուժերն արդեն նահանջել են մինչեւ 20 կմ խորությամբ երկրի խորքը, եւ ադրբեջանցի զինվորականները գտնվում են ՀՀ ինքնիշխան տարածքներում, եւ զորքերի հետագա հետ քաշումը ոտնահարում է հայ բնակչության հիմնարար իրավունքները:

 

Խոսելով Լեռնային Ղարաբաղի հակամարտության մասին՝ Կարապետյանն ընդգծել է, որ այն լուծված չէ, եւ Հայաստանը ցանկանում է միջազգային ուժերին ներգրավել հակամարտության երկարաժամկետ լուծման, այլ ոչ թե հետագա սրման համար: "Օրակարգում դեռեւս մնում են հումանիտար հարցերը, այդ թվում ՝ հայ ռազմագերիների եւ քաղաքացիական անձանց վերադարձը: Մենք կոչ ենք անում վերադարձնել բոլոր ռազմագերիներին, եւ հուսով ենք, որ այն կլուծվի կարճաժամկետ հեռանկարում: Ավելին, միջազգային կազմակերպությունները պետք է հասանելիություն ստանան հակամարտության գոտում պատմամշակութային եւ կրոնական օբյեկտներին", - ասել է նա։

 

Կարապետյանը նաեւ անդրադարձել է հայ-թուրքական հարաբերությունների կարգավորմանը եւ նշել, որ գործընթացը պետք է ընթանա առանց ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հետ կապելու: Խորհրդարանականը նաեւ նշել է, որ Հայաստանը կողմ է Թուրքիայի հետ սահմանի բացմանը, որը ժամանակին միակողմանի կարգով փակվել է Անկարայի կողմից:

 

"Հայաստան" ընդդիմադիր խմբակցության պատգամավոր Արթուր Ղազինյանն, իր հերթին,  ելույթի առյուծի բաժինն անդրադարձել է Արցախի դեմ Ադրբեջանի ագրեսիային և նշել, որ արդեն ավելի քան երեք տասնամյակ է, ինչ հայերը չեն խնայում իրենց կյանքը ' պաշտպանելու իրենց ինքնորոշման անօտարելի իրավունքը: "Լեռնային Ղարաբաղը միշտ եղել է, կա և կլինի հայկական ։ Աշխարհում յուրաքանչյուր հայի սրբազան պարտականությունն է պաշտպանել այդ ճշմարտությունը", - ասել է նա։

 

Նույն խմբակցության անդամ Արթուր Խաչատրյանը հիշեցրել է, որ 2020թ. սեպտեմբերին Հայաստանի Հանրապետության վրա ահաբեկիչների հարձակման արդյունքում տարածաշրջանային անվտանգությունը խաթարվել է: Ընդդիմադիրն ուշադրություն է հրավիրել այն հանգամանքի վրա, որ չնայած ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահների, ՄԱԿ գլխավոր քարտուղարի բազմաթիվ կոչերին, կորոնավիրուսի համավարակի ֆոնին Ադրբեջանը ռազմական ագրեսիա է իրականացրել, ինչի հետեւանքով տուժել են նաեւ քաղաքացիական անձինք՝ կանայք, երեխաներ, ծերեր:

 

Անդրադառնալով տարածաշրջանային հաղորդակցությունների ապաշրջափակմանը՝ Խաչատրյանը միջոցառման մասնակիցների ուշադրությունը հրավիրել է այն հանգամանքի վրա, որ Ադրբեջանը արգելափակել է Հայաստանի և Արցախի միջև հաղորդակցությունները։ "Ամենացինիկը Ադրբեջանի նախագահ Իլհամ Ալիևի հայտարարությունն էր այն մասին, որ ղարաբաղյան հակամարտությունը լուծված է։ Դա այդպես չէ, և մենք այսօր պետք է շարունակենք պաշտպանել սեփական ճակատագիրն ինքնուրույն որոշելու ժողովուրդների իրավունքը", - ասել է ընդդիմադիրը։

 

Իսկ ԱԺ "Պատիվ ունեմ" ընդդիմադիր դաշինքի խմբակցության քարտուղար Հայկ Մամիջանյանը նշել է, որ ստեղծագործական մոտեցումը միշտ պետք է ողջունել։ "Ադրբեջանն ունի ստեղծագործական մոտեցման սեփական բրենդ, որն անտեսում է առկա խնդիրներն ու հարցերը։ Ըստ Ադրբեջանի՝ Ղարաբաղում ոչ մի հակամարտություն չկա։ Նրանք կարծում են, որ ռազմագերիներ չկան, որ 2020թ. 44-օրյա պատերազմի ընթացքում արգելված զինատեսակների և զինամթերքի ոչ մի օգտագործում չի եղել, հայկական մշակութային ժառանգության ոչնչացում չի եղել, որ այսօր դա տեղի չի ունենում, որ մեր տարածաշրջանում ահաբեկիչներ չեն եղել և չկան։ Ավելին, նրանք պնդում են, որ իրենց զինված ուժերն այժմ չեն գտնվում Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում։ Սա, իհարկե, շատ հետաքրքիր մոտեցում է խնդրի լուծմանը։ Պետք է, պարզապես, չնկատել այն", - նշել է Մամիջանյանը ՝ այդ համատեքստում հիշեցնելով Մադրիդյան սկզբունքների մասին։

Սակայն, ըստ ընդդիմադիրի, չնկատելով խնդիրները, չի հաջողվի խուսափել դրանցից։ Մամիջանյանը հիշեցրել է Լեռնային Ղարաբաղի ժողովրդի՝ իր օրինական իրավունքները պաշտպանելու հաստատակամության մասի ։ "Ապագան անխուսափելի է դառնում ։ Նաեւ Հայաստանի նախկին նախագահի անունից, որն այժմ հետապնդվում է Ադրբեջանի բռնապետական ռեժիմի կողմից, ես կցանկանայի հայտարարել, որ Արցախը երբեք Ադրբեջանի մաս չի դառնա", - եզրափակել է Հայկ Մամիջանյանը։

 

Ադրբեջանի խորհրդարանի պատգամավոր Սոլթան Մամեդովը, իր հերթին, հեգնանքով նշել է, որ ադրբեջանական պատվիրակությունը հպարտ է, որ Երեւանում մասնակցում է այդ միջոցառմանը: Ընդ որում, նա նշել է Արեւելյան գործընկերության կարեւոր դերը Հարավային Կովկասում երկարատեւ խաղաղության հաստատման, այդ թեմայի շուրջ Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ համատեղ քննարկումների անցկացման գործում:

 

Արձագանքելով հայկական կողմի հնչեցրած խնդիրներին՝ Մամեդովը վստահեցրել է, որ Ադրբեջանի դիրքորոշումը համապատասխանում է միջազգային բոլոր օրենքներին և հումանիտար իրավունքին։ Նրա հավաստմամբ, ղարաբաղյան հակամարտության ուժային լուծումը լիովին համապատասխանել է միջազգային իրավունքին եւ իրականացվել է "Ադրբեջանի միջազգայնորեն ճանաչված սահմանների" շրջանակներում: "Ես ուրախ եմ եւս մեկ անգամ կրկնել, որ հակամարտությունը արդեն ավարտվել է, եւ մենք տարածաշրջան ենք բերում նոր իրողություններ, նոր աշխարհաքաղաքական իրողություններ։ Բոլոր միջազգային կազմակերպությունները կարևորում են տարածաշրջանի ներգրավումը համագործակցության մեջ։ Եվրոպան նույնպես աջակցում է այս տարածաշրջանային համագործակցությունը: Մենք գոհ ենք տարածաշրջանում խաղաղություն բերելու մեր փորձերով ՝ օգտագործելով բոլոր միջազգային հարթակները", - ասել Է Մամեդովը, լռելով Ադրբեջանի զինված ուժերի պարբերական սադրանքների մասին ինչպես Հայաստանի ինքնիշխան տարածքում, այնպես էլ Լեռնային Ղարաբաղում, հայ խաղաղ բնակչության ահաբեկման մասին։

 

Ընդ որում, Սոլթան Մամեդովի հավաստմամբ, ադրբեջանական խորհրդարանի անդամների այցը Հայաստան երկու երկրների միջեւ հարաբերություններում ջերմացման նշան է: Նա նաև վստահեցրել է, որ Ադրբեջանը պատերազմից անմիջապես հետո Հայաստանին է հանձնել բոլոր գերիներին, իսկ մնացած անձինք, իբր, ձերբակալվել են մարտական գործողությունների ավարտից հետո: Մինչդեռ,  փաստական ապացույցներ կան, որ Ադրբեջանում պահվող մի շարք անձինք գերեվարվել են մարտական գործողությունների ընթացքում։

 

Նա կրկին սսկսել է հին երգը ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ընթացքում անհետ կորածների մասին՝ Հայաստանին մեղադրելով, իբր, նրանց մասին տեղեկություններ տրամադրելու ցանկության բացակայության համար: Սակայն Մամեդովը, չգիտես ինչու, մոռացել է հիշատակել այն մասին, որ հայկական կողմը եւս ունեցել է անհետ կորածներ ղարաբաղյան առաջին պատերազմի ընթացքում, եւ նրանց ճակատագրի մասին մինչ օրս ոչինչ հայտնի չէ: Մամեդովը, ավանդույթի համաձայն, խոսել է Ադրբեջանում միջազգային հանրության կողմից ճանաչված "մուլտիկուլտուրիզմի " մասին:

 

Իր հերթին՝ Ադրբեջանի պատվիրակության ղեկավար, Միլի մեջլիսի տնտեսական քաղաքականության, արդյունաբերության եւ ձեռներեցության կոմիտեի նախագահ Թաիր Միրկիշիլին հայտարարել է, որ Ադրբեջանը "չի ցանկանում ռեւանշիզմի որեւէ փորձ տեսնել": Ընդ որում, նա չի զլացել հայտարարել, թե Հայաստանն, իբր, սպառնալիք է տարածաշրջանային անվտանգությանը, մոռանալով, հավանաբար, որ հենց ադրբեջանական իշխանություններն են նախաձեռնել լայնածավալ ռազմական ագրեսիա Արցախի դեմ, և ահա արդեն գրեթե մեկ տարի է՝ օկուպացրել են Հայաստանի ինքնիշխան տարածքները, շարունակում են սպառնալիքներ տեղալ ՀՀ հասցեին՝ տարածքային նկրտումներ արտահայտելով Հայաստանի Հանրապետության նկատմամբ ։ "Այդ հակամարտությունն արդեն անցյալում է։ Եկեք խոսենք այն մասին, թե ինչ ենք ուզում ապագայում։ Հաշտության պայմանագրի կնքումը շատ լավ հնարավորություն կլիներ մեր ժողովուրդների համար, տարածաշրջանի զարգացման համար", - ասել է նա։

 

Նրա հավաստմամբ, Հարավային Կովկասը ռազմավարական դիրք է զբաղեցնում, ճանապարհների հատման վրա է գտնվում, և Ադրբեջանի, Վրաստանի ու Հայաստանի ժողովուրդները լավ գիտեն, թե ինչպես պետք է օգտագործել ռեսուրսները: Նա հիշատակել է նաեւ "3+3" ձեւաչափը,  նշելով, որ այդ ձեւաչափով առաջին հանդիպումը կայացել է Մոսկվայում։ "Այդ ձևաչափի մասնակիցներն են Ադրբեջանը, Հայաստանը, Վրաստանը, Թուրքիան, Ռուսաստանը և Իրանը։ Դա կարեւոր ձեւաչափ է կայուն խաղաղություն, տնտեսական զարգացում ապահովելու համար։ Եթե մենք մտածենք գլոբալ անվտանգության մասին, ապա, առաջին հերթին, պետք է ապահովել անվտանգությունը մեր երկրներում։ Երկրորդ՝ պետք է լավ կապեր ստեղծել տարածաշրջանի երկրների միջև։ Դրա համար հարևան երկրները Հարավային Կովկասում պետք է հարգեն միմյանց տարածքային ամբողջականությունը։ Մենք պետք է հարգենք միմյանց։ Երրորդ ՝ Հարավային Կովկասի երկրները տարբեր աշխարհաքաղաքական ընտրություն են կատարել։ Օրինակ ՝ Հայաստանը մեկ ռազմական դաշինքի անդամ է, Ադրբեջանը՝ Չմիավորման շարժման անդամ, իսկ Վրաստանը չի մասնակցում ռազմական դաշինքներին, հետագայում նրանք ընտրության հնարավորություն կունենան։ Այս երեք երկրներից յուրաքանչյուրը տարբեր աշխարհաքաղաքական ջանքեր է գործադրում ։ Եթե մենք ցանկանում ենք խաղաղություն Հարավային Կովկասում, ապա պետք է մտածել այն մասին, թե ինչպես կարող ենք միավորել այդ ամենն ապագայում", - վստահեցրել է նա:

 

Ի պատասխան ադրբեջանցի խորհրդարանականների հայտարարությունների՝ ՀՀ ԱԺ պատգամավոր Արման Եղոյանը նշել է, որ չի կարելի լուծել ղարաբաղյան հակամարտությունը, պարզապես, ասելով, որ այն ավարտված է։ Ընդ որում, նա համոզմունք է հայտնել, որ շատ խնդիրներ ավելի խորն ու սուր են դարձել ։ "Ատելությունը հայերի, հայկական մշակույթի, ամեն հայկականի նկատմամբ Ադրբեջանում, ցավոք, գնալով ավելի է ուժեղանում։ Իրավիճակը գնալով ավելի  է վատանում: Իմ խոսքերի վառ օրինակն է ոչ այնքան վաղուց Ադրբեջանում կոմիտեի ստեղծումը, որի խնդիրը լինելու է մշակութային օբյեկտներից հայկական հետքերի ոչնչացումը: Ամենայն հավանականությամբ, դրանց նույն ճակատագիրն է սպասվում, ինչ Նախիջեւանի հայկական տապանաքարերին։ Դրանք, ուղղակի, քանդել են 2003-2004 թվականներին", - ասել է նա։ Ադրբեջանում բազմամշակութայնության մասին պնդմանն ի պատասխան՝ Եղոյանը ադրբեջանցի պատգամավորներին հարցրել է, թե որտեղ են 500 հազար հայերը, որոնք ժամանակին բնակվում էին ադրբեջանական տարածքում:

 

"Դուք փորձում եք ինքներդ ձե՞զ համոզել դրանում, թե՞ մեզ։ Խաղաղության հասնել անհրաժեշտ է, բայց այն շատ փխրուն է։ Հակամարտությունը կարելի է լուծել միայն միմյանց իրավունքների փոխադարձ հարգանքի հիման վրա", - նշել է Եղոյանը՝ ուշադրություն հրավիրելով Ադրբեջանում հայերի իրավունքների ոտնահարմանը։

 

Մինչդեռ, "Եվրանեսթ" խորհրդարանական վեհաժողովի համանախագահ Մակա Բոչորիշվիլին նշել է, որ խաղաղությունն ու կայունությունը տարածաշրջանային խնդիրների կարգավորման բանալին է: "Վրաստանը լի է մեր տարածաշրջանում կայուն խաղաղության հաստատման փորձերը շարունակելու վճռականությամբ։ Սա զարգացման առանցքային նախադրյալ է։ Այստեղ հիշատակվեց "3+3" ձևաչափը, բայց ես կցանկանայի կարճ պարզաբանել Վրաստանի դիրքորոշումն այս նախաձեռնության վերաբերյալ. Թբիլիսին չի մասնակցում այդ բանակցություններին, և, հավանաբար, կոռեկտ կլիներ այդ ձևաչափը  անվանել "3+2"", - ասել է նա, ևս մեկ անգամ հիշեցնելով, որ Վրաստանն ի սկզբանե իր դիրքորոշումը հայտնել է այդ նախաձեռնության վերաբերյալ, ընդգծելով, որ պատրաստ չէ այդ գործընթացի մաս կազմել՝ օբյեկտիվ պատճառներով։ Բոչորիշվիլիի համոզմամբ՝ Ռուսաստանն այդ ձևաչափն օգտագործում է որպես գործիք ՝ տարածաշրջանում կարգավորմանն Արևմուտքի մասնակցությունը սահմանափակելու համար, ինչը հակասում է Վրաստանի դիրքորոշմանը։