Չորեքշաբթի, 1 Դեկտեմբերի 2021 13:11

Արմինֆո.Վերջերս Ստամբուլում կայացած թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի գագաթաժողովը եւ, հատկապես, դրա արդյունքում ցուցադրված քարտեզը, ընդհանուր առմամբ, ոչ մի նոր բան իրենց մեջ չեն պարունակում։ ԱրմԻնֆո-ին այդպիսի կարծիք է հայտնել ՌԳԱ ԻՄԷՄՕ-ի ավագ գիտաշխատող, արևելագետ Վիկտոր Նադեին-Ռաևսկին։

 

Նոյեմբերի 12-ին Ստամբուլում Թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի 8-րդ գագաթաժողովում թյուրքական խորհուրդը հանդիսավոր կերպով Էրդողանի կողմից անվանափոխվել է Թյուրքական պետությունների կազմակերպության, որի կազմում են Թուրքիան, Ադրբեջանը, Ղազախստանը, Ղրղզստանը եւ Ուզբեկստանը: Որպես դիտորդ դրա գործունեությանը մասնակցում են Հունգարիան և Թուրքմենստանը։

 

"Ես անձամբ այդ ամենում ինչ-որ արմատական տեղաշարժեր չեմ տեսնում. խոսքը վաղուց արդեն սովորական դարձած թուրքական հասարակության նկրտումների մասին է, որը աճեցվել է համապատասխան գաղափարախոսության վրա։ "Մեծ Թուրանի" նման քարտեզներ տպագրվել են թուրքական ցանկացած դասագրքում։ Եվ այդ քարտեզների հիման վրա դպրոցական նստարանից երեխաներին ներշնչվում է, որ թյուրքական աշխարհը բնակեցված է բացառապես թուրքերով։ Հասկանալի է, որ նման քարտեզները կարելի է դիտարկել որպես Անկարայի նկրտումներ նաև ՌԴ տարածքի նկատմամբ։ Հատկապես, հաշվի առնելով հանգամանքը, որ նման քաղաքականությունը բավականաչափ կողմնակիցներ ունի Թուրքիայում, եւ դրան աջակցում է երկրի կառավարությունը", - ընդգծել է նա։

 

Թյուրքալեզու պետությունների համագործակցության խորհրդի ստամբուլյան գագաթնաժողովի արդյունքում Էրդողանի կոալիցիոն գործընկեր, «Ազգայնական շարժում» կուսակցության առաջնորդ Դեւլեթ Բահչելին Թուրքիայի նախագահին նվիրել է "թյուրքական աշխարհի քարտեզը", որտեղ ամբողջությամբ կամ մասնակիորեն հայտնվել են 15 երկրների տարածքները, ներառյալ Հայաստանը, Ռուսաստանը, Ուկրաինան, Հունաստանը, Կիպրոսը, Բուլղարիան, Իրանը, Աֆղանստանը, Մոնղոլիան եւ Չինաստանը:

 

"Մեծ Թուրան" կառուցելու գաղափարը, ըստ արևելագետի, սկիզբ է առնում 19-րդ դարից և ներառում է ընդարձակ տարածքներ, որոնք ներառում են ոչ միայն թյուրքալեզու ժողովուրդների բնակության տարածքը։ Նրա գնահատմամբ ՝ "Մեծ Թուրանը" կայսրություն է՝ Ատլանտյան օվկիանոսից մինչեւ Խաղաղ օվկիանոս։ Եվ հենց այդ նախագծի իրականացման թուրքական հույսերն, ըստ Նադեին-Ռաևսկու, այն ժամանակ դեռ Օսմանյան կայսրությունը մտցրեցին Առաջին համաշխարհային պատերազմի մեջ, քանի որ կայսերական Գերմանիան թուրքերին աջակցություն էր խոստացել դեպի Ռուսաստանի արևելք էքսպանսիայի հարցում։

 

"Թե ինչով ավարտվեցին այդ բոլոր ծրագրերը, կարծում եմ, հայտնի է բոլորին։ Օսմանյան կայսրության տարածքում տեղի ունեցավ հայերի, հույների, ասորիների եւ եզդիների ցեղասպանություն։ Իսկ Օսմանյան կայսրությունը փլուզվեց։ Ինչն ակնհայտորեն վկայում է այն մասին, թե ինչով են սովորաբար տարվում նմանատիպ հավակնոտ գաղափարները։ Ի դեպ, ժամանակակից Թուրքիայի հիմնադիր Մուստաֆա Քեմալը եւս "Մեծ Թուրանի" գաղափարից հրաժարվել է միայն ձևականորեն՝ գործնականում պանթյուրքիզմը տաքացնելով Թուրքիայի Հանրապետության կրծքին։ Ինչից հետո պանթյուրքիզմը սկսեց ավելի մեղմ ձևեր ձեռք բերել ։ Օրինակ ՝ Ֆեթհուլլահ Գյուլենի կողմից Խորհրդային Միության թյուրքաբնակ ավերակներում տասնյակ լիցեյների ու համալսարանների հիմնադրման տեսքով", - արձանագրել է նա։

 

Ըստ արևելագետի, ամեն դեպքում, այսօր էլ Էրդողանի Թուրքիան բավական ակտիվորեն է առաջ տանում իր պանթյուրքական գիծը, ինչի վկայությունն է, Անկարայի վերջին ինտեգրացիոն բոլոր նախաձեռնություններից զատ, Հայաստանի թուրք-ադրբեջանական համատեղ ջախջախումը  44-օրյա պատերազմում։ Նրա կարծիքով, առանց թուրք զինվորականների մասնակցության դա, գործնականում, անհնար կլիներ։ Եվ այսօր Թյուրքական պետությունների կազմակերպությանն առընթեր ստեղծվող, աայսպես կոչված, "քաղաքացիական պաշտպանության մեխանիզմ" կազմակերպությունն առաջին քայլն է  Թուրանի ապագա բանակի ձևավորման ուղղությամբ։

 

"Այդուհանդերձ, չնայած "Մեծ Թուրանի" ուղղությամբ Թուրքիայի միանգամայն շոշափելի այդ քայլերին, ես առանձնապես հեռանկարներ չեմ տեսնում այն հաջողությամբ իրականացնելու համար։ Հատկապես, պոտենցիալ "Թուրանի" մյուս պետությունների ղեկավարների շրջանում Էրդողանի հետ իրենց իշխանությունը կիսելու ցանկության տեսանելի բացակայության լույսի ներքո։ Լուրջ տարաձայնություններ կան Ղազախստանի հետ, իսկ Թուրքմենստանն ու Ուզբեկստանն, ընդհանրապես, նախընտրում են ԹՊԿ-ին անդամակցել որպես դիտորդ պետություններ։ Թուրքիան և անձամբ Էրդողանը, իհարկե, փորձում են իրենց ներկայացնել որպես բոլոր թյուրքական ժողովուրդների պաշտպան։ Սակայն նման մասշտաբների աշխարհաքաղաքական նախագիծը կյանքի կոչելու համար դա, ակնհայտորեն, բավարար չէ", - ամփոփել է ռուսաստանցի արևելագետը։