Ուրբաթ, 5 Փետրվարի 2021 16:29

Արմինֆո. Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանի բուհական համակարգը գտնվում է լուրջ ճգնաժամի մեջ ։ Այս մասին փետրվարի 5-ին ԱԺ Գիտության, կրթության, մշակույթի, սփյուռքի, երիտասարդության եւ սպորտի հարցերի մշտական հանձնաժողովի նիստում հայտարարել է ՀՀ կրթության, գիտության, մշակույթի եւ սպորտի նախարար Վահրամ Դումանյանը ՝ առաջին ընթերցմամբ ներկայացնելով <Կրթության եւ գիտության մասին> օրենքի նոր նախագիծը։

 

Նախարարի խոսքով ՝ խորը ճգնաժամի մեջ է նաև գիտական ոլորտը։ Բուհական և գիտական ոլորտները փոխկապակցված են, և դրանք հնարավոր չէ պատկերացնել մեկը մյուսից անկախ ։ Ճգնաժամի պատճառը համակարգի թերարժեքությունն է ։ Բուհական համակարգում տեղի ունեցող գործընթացներն ապացուցում են դրանց կառավարման անկարողությունը ։ ԲՈՒՀ-պետություն-իշխանություն սկսել են դիմադրել միմյանց, ինչի հետևանքով անառողջ մթնոլորտ է ստեղծվել, իսկ դա ցանկացած իրավիճակում ցանկացած իշխանության համար անընդունելի է ։ Խնդրահարույց է դարձել նաև բուհի կառավարչական կառույցներում բիզնեսի ներկայացուցիչ նշանակելու հարցը։ Միևնույն ժամանակ, այս բոլոր գործընթացներին պետությունն իրավունք չունի միջամտելու, ինչը նույնպես անթույլատրելի է ։ Անտրամաբանական է նաև բուհերի Հոգաբարձուների խորհուրդներում, բուհերի հիմնադրամներում ուսանողների պարտադիր ներկայության պահանջը, քանի որ և ուսանողը, և դասախոսը չեն կարող լինել այն կառույցում, որտեղ նրանք պետք է լսեն հաշվետվություններն ու գնահատեն իրենց վերադասներին, այդ թվում ՝ ռեկտորներին ։ Այստեղ ակնհայտ է շահերի բախումը։ Մինչդեռ, բուհերի աշխատանքը պետք է լինի հասկանալի հիմնադիրների համար։ Նոր օրենքով նախատեսվում է էապես կրճատել Հոգաբարձուների խորհրդի անդամների թիվը։ Ներկայումս բուհի Խորհրդի կազմում ընդգրկված է 34-ական ներկայացուցիչ, այդ թվում ՝50 տոկոսը գործադիր իշխանությունից եւ գերատեսչություններից: Մինչդեռ երկրում կա 16 պետական բուհ, ինչը լուրջ խնդիրներ է առաջացնում երկրի բուհական համակարգում։ Այժմ կառավարման խորհրդում լինելու է 9 մարդ, որոնցից 5 - ը ՝ լիազոր մարմնից և 4-ը ՝ բուհից, այդ թվում ՝ ուսանողներից ։ Բուհի ղեկավարի ընտրությունը կսկսվի գործող ռեկտորի լիազորությունների ժամկետի ավարտից վեց ամիս առաջ: Հավակնորդների թիվը չպետք է գերազանցի երեք մարդը։ Նրանց ազգանունները ներկայացվում են լիազոր մարմին, որն ընտրություն է կատարում՝ հօգուտ այս կամ այն թեկնածուի ։ Չի բացառվում, որ լիազոր մարմնի ընտրությունն ընդհանրապես ոչ մեկի վրա կանգ չառնի։ Մինչեւ Խորհրդի կազմավորումը ստեղծվող կամ վերակազմակերպվող բուհում համապատասխան ոլորտի լիազոր մարմնի ղեկավարը նշանակում է ռեկտորի պաշտոնակատարին ՝ մեկ տարուց ոչ ավելի ժամկետով: Սա նշանակում է, որ նախագիծը, օրինակ, կրթության, գիտության, մշակույթի և սպորտի նախարարին տալիս է միանձնյա իրավունք ՝ նշանակելու բուհի ռեկտորի կամ գիտական կազմակերպության տնօրենի պաշտոնակատարին։

 

Նախարարը նշել է, որ պետական բուհի հիմնադիրը ՝ ի դեմս պետության, 100 տոկոսով պետք է պատասխանատվություն կրի յուրաքանչյուր կոնկրետ բուհում տիրող իրավիճակի համար: Անհամատեղելի պետք է լինեն նաև քաղաքական ու կրթական դաշտում երկու ղեկավար պաշտոնները։ Բուհերի մասնաճյուղերի ղեկավարներին կնշանակի ռեկտորն՝ իր հրամանով։

 

Բարեփոխումները նախատեսվում է իրականացնել նաև գիտության ոլորտում, որտեղ պետության հիմնական խնդիրը կլինի երիտասարդ կադրերի ներգրավումը համակարգում ։

Հիմք են դրվում գիտական կազմակերպությունների և բարձրագույն ուսումնական հաստատությունների միջև համագործակցության խորացման և առավել սերտացման, ինչպես նաև դրանց աստիճանական ինտեգրման համար ՝ գիտական կազմակերպությունների ինքնուրույն գործունեության հնարավորությունների ստեղծման, հետազոտական ցանցերի և կոնսորցիումների ձևավորման, բուհերի կառուցվածքում հետազոտական ինստիտուտների ընդգրկման միջոցով: Սակայն, գիտության կառավարման համակարգը հարցեր է առաջացնում։ Նախատեսվում է ակադեմիական ինստիտուտներին միավորման հնարավորություն տալ ։ Այդ ինստիտուտների աշխատանքը կհամակարգի համապատասխան լիազոր մարմինը։

 

Նշենք, որ ավելի վաղ, Գիտությունների ազգային ակադեմիան հայտարարություն էր տարածել, որում պահանջում էր ԱԺ-ից հետ կանչել <Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին> օրենքի նախագիծը։ <Ներկայացված օրենքի նախագծով կազմաքանդվում է ՀՀ գիտությունների ակադեմիական համակարգը, և վտանգի տակ է դրվում հիմնարար գիտությունների զարգացումը: Վերացվում են ՀՀ Սահմանադրությամբ և տարբեր օրենքներով նախատեսված ԲՈՒՀ-ական և գիտական ինքնավարությունը, ակադեմիական ազատությունները, խախտվում են կրթության, գիտության հիմնական շահառուների իրավունքներն ու օրինական շահերը: Անընդունելի է երկրում ռազմական դրության, հետպատերազմական և համավարակի այս ծանր ժամանակաշրջանում «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» ՀՀ օրենքի նման նախագծի՝ առանց վերջնական հանրային քննարկումների և հավանության արժանանալու հրատապ կերպով օրակարգ բերելը:

 

Հաշվի առնելով վերոգրյալը՝ ՀՀ ԳԱԱ-ն պահանջում է. անհապաղ հետ կանչել «Բարձրագույն կրթության և գիտության մասին» ՀՀ օրենքի նախագիծը ՀՀ Ազգային ժողովից

շահագրգիռ կազմակերպությունների ներկայացուցիչների հետ կազմակերպել քննարկումներ բարձրագույն կրթության և գիտության զարգացումն ապահովող հայեցակարգային դրույթների և օրենքների նախագծերի մշակման համար>,- նշվում է հայտարարության մեջ։