Չորեքշաբթի, 11 Սեպտեմբերի 2019 13:53

Արմինֆո. Այսօր Պենտագոնը 10,082,812 դոլարի օգնություն է տրամադրել Ադրբեջանին, հակաահաբեկչական գործունեության և հետախուզական համակարգեր ձեռք բերելու համար: Սեպտեմբերի 11-ին այդ մասին ՙՖեյսբուքի՚ իր էջում հաղորդել է քաղաքագետ, ամերիկագետ Սուրեն Սարգսյանը: ՙՀատուկ վերապատրաստում կիրականացվի նաև Ադրբեջանի ԶՈւ սպաների համար: Պենտագոնը ծրագիրն իրականացնում է Կասպից ծովի անվտանգության ծրագրով:
Նույն հաջողությամբ ԱՄՆ-ն զինում է քրդերին` ասելով «բայց Թուրքիայի դեմ չկրակեք»: Թուրքերին հարցրեք՚, - գրել է փորձագետը:

 

Ավելի վաղ "Կասպիյսկի Վեստնիկը" հրապարակել Էր ամերիկացի վերլուծաբան Ջոշուա Կուչերի հոդվածը EurasiaNet-ի համար, հոդվածի հեղինակը նշում է, որ անվտանգության ոլորտում Ադրբեջանին աջակցության Պենտագոնի ծրագիրը նախատեսում է ավելի քան 100 միլիոն դոլարի չափով օգնություն տրամադրել այդ պետությանը, ինչը իշխանություններին թույլ կտա  բարելավել Կասպից ծովում անվտանգության ապահովման համակարգը: "Քանի որ ԱՄՆ-ն ուժեղացրել Է դիվանագիտական եւ ռազմական ճնշումն Իրանի նկատմամբ, ապա առանց ավելորդ հրապարակայնության հարեւան Ադրբեջանին ավելի քան 100 մլն դոլարի ռազմական օգնություն է հատկացրել": Գումարը, Ջոշուա Կուչերայի կարծիքով, ուղղված է հենց Թեհրանի սպառնալիքներին հակազդմանը։

 

Security Assistance Monitor> (SAM) ծրագրի շրջանակում Վաշինգտոնի միջազգային քաղաքականության կենտրոնից կողմից հրապարակված Պենտագոնի հաշվետվությունների համաձայն,  ԱՄՆ պաշտպանության նախարարությունը 58,6 մլն դոլար Է հատկացրել Ադրբեջանի սահմանապահ և մաքսային ծառայություններին 2018 ֆինանսական տարում և 42,9 մլն դոլար՝ հաջորդ տարի:

 

Ֆինանսավորման ծրագրերը ենթադրում են նախորդ տարիների համեմատ Ադրբեջանին ԱՄՆ ռազմական օգնության զգալի ավելացում եւ շատ ավելին են, քան տարածաշրջանում գրեթե ցանկացած այլ երկրի ցուցաբերած օգնությունը: Այս երկու ֆինանսական տարիների ընթացքում Ադրբեջանին տրամադրվող ռազմական օգնությունը գերազանցել է տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի առավել լոյալ եւ նկատելի գործընկերոջը՝ Վրաստանին տրամադրված օգնությունը։

 

Ավելին, Պենտագոնը չի հրապարակել 2019 ֆինանսական տարվա ծրագրի մասին բյուջետային ողջ տեղեկատվությունը, ինչը նշանակում է, որ այս տարի ծրագրին հատկացված իրական գումարը կարող է գերազանցել 42,9 միլիոն դոլարը, Eurasianet - ին պատմել է SAM-ի տնօրեն Քրիստինա Արավիան:

 

Փողն ստացվում է Պենտագոնի հիմնական ուսումնական եւ հանդերձավորման ֆոնդից, որը գտնվում է ավելի թույլ վերահսկողության տակ, քան Պետական դեպարտամենտի կողմից կառավարվող ռազմական օգնության խոշոր ծրագրերը: Վերջին երկու տարվա ընթացքում Ադրբեջանն այդ ծրագրով օգնության մեծությամբ երրորդ ստացողն էր ՝ զիջելով միայն Լիբանանին եւ Հորդանանին, "որոնցից երկուսն էլ ահաբեկչության դեմ պայքարի ԱՄՆ-ի հիմնական ռազմավարական գործընկերներն են", ասել է Արավիան: Պարզ չէ, թե արդյոք օգնությունը փաստացի տրամադրվել է։ Բայց, նույնիսկ, եթե օգնություն չի ցուցաբերվել, "այն փաստը, որ Պաշտպանության նախարարությունը ծրագրի մասին տեղեկացնում Է  նույնիսկ  Կոնգրեսին", "մեծ նշանակություն ունի, քանի որ այն այս ծրագրի միջոցով օգնություն ստանալուց անցել է այն բանին, որ այն դարձել է 2019 ֆինանսական տարում երրորդ խոշորագույն ստացողը", - ասել է Արավիան:  Երկու կողմերն էլ, սակայն, չեն հրապարակում համագործակցության մանրամասները։ Այս տարածաշրջանում ԱՄՆ-ի ռազմական ծրագրերի մասին վերջին պաշտոնական քաղաքական հայտարարություններում չի հիշատակվում ոչ Ադրբեջանը, ոչ էլ Կասպից ծովը ։  Ադրբեջանի արտաքին գործերի նախարարությունը չի պատասխանել մեկնաբանությունների մասին հարցմանը:

 

Eurasianet-ի օգնության ծրագրի մասին գրավոր հարցերին Ի պատասխան՝ Բաքվում ԱՄՆ դեսպանատունը հանդես է եկել կարճ հայտարարությամբ. "Միացյալ Նահանգները մասնակցում է պաշտպանության եւ անվտանգության ամրապնդման ծրագրերին, ներառյալ սահմանների անվտանգության ապահովման եւ չտարածման ջանքերը, աշխարհի կամավոր գործընկեր պետությունների հետ":  Տարիներ շարունակ Ադրբեջանը տարբեր օգնություն է ստացել ԱՄՆ-ից Կասպից ծովում իր ռազմածովային և առափնյա ուժերը մեծացնելու համար, որը հարուստ է նավթով և գազով ։  "Կասպյան պահապան" ծրագիրը "ահաբեկչության դեմ պատերազմի" առաջին տարիներին օգնել է պատրաստել ադրբեջանական ռազմածովային հատուկջոկատայիններին։  ԱՄՆ-ն նաեւ օգտագործված պարեկային մոտորանավակներ է փոխանցել Ադրբեջանին, ինչպես նաեւ Ղազախստանին եւ Թուրքմենստանին: Բայց ֆինանսավորման ծավալները ըստ օգնության այս նոր ծրագրի զգալիորեն ավելի մեծ ենէ, քան այն, որ ԱՄՆ-ն արդեն ծախսել է նախկինում:

 

ԱՄՆ տեսանկյունից Կասպից ծովն առանձնահատուկ ռազմավարական նշանակություն ունի, քանի որ նրա ափերին գտնվում է Իրանը, եւ ԱՄՆ-ը երկար ժամանակ համակարգված աշխատել է, որպեսզի օգնի Ադրբեջանին դիմակայել Կասպից ծովում Իրանի զգալիորեն ավելի հզոր ռազմական ներկայությանը։  ԱՄՆ-ի Wikileaked դիվանագիտական հեռագրերի հետաքրքիր շարքը նկարագրել է 2009 թվականին իրանական եւ ադրբեջանական դատարանների միջեւ լարված դիմակայությունը եւ ցուցադրել Է ԱՄՆ-ի խորը ներգրավվածությունը Բաքվին խորհրդատվությունում այն մասին, թե ինչպես լուծել իրավիճակը եւ, ընդհանրապես, օգնություն ցուցաբերել Ադրբեջանին իր ծովային անվտանգությամբ:

 

Թեև նոր օգնությունը հիմնավորող փաստաթղթերում ակնհայտորեն չի հիշատակվում Իրանը, կա մի քանի տարր, որ մատնանշում են այդ ենթադրյալ սպառնալիքի շեշտադրումը։  Այն փաստը, որ Կասպից ծովը փակ ծով է, նշանակում է, որ հնարավոր սպառնալիքներն արդեն սահմանափակ են։  Այս ֆինանսավորումը ներկայացված է որպես ԱՄՆ Եվրոպական հրամանատարության "Անվտանգությունը հարավային սահմանին" ծրագրի մի մաս, որը կհամապատասխանի Իրանին եւ Ադրբեջանի մյուս հարեւաններին: Օգնություն ստացողները սահմանվել են որպես Աստարայի սահմանային եւ մաքսային հսկողության կետեր, որը սահմանակից է Իրանի հետ սահմանին գտնվող ադրբեջանական քաղաքին:

 

Օգնության նոր փաթեթի ընտրությունը ուշագրավ է նրանով, որ թեեւ ԱՄՆ-ի եւ Իրանի միջեւ հարաբերությունների լարվածությունն աճել է 2017 թվականին Դոնալդ Թրամփի նախագահ դառնալուց ի վեր, ադրբեջանաիրանական հարաբերությունները հարաբերական հանգստության ժամանակաշրջան են ապրում:  Անցյալ տարի Կասպից ծովի սահմանների տարանջատման մասին համաձայնագրի ստորագրումը վերացրեց մի մշտական գրգռիչ։ Իսկ այն ժամանակից ի վեր, երբ նախագահ Հասան Ռոուհանին ընտրվեց Իրանի նախագահ իր ավելի իսլամիստ իր նախորդի՝ Մահմուդ Ահմադինեժադի համեմատ, արտասահմանում  Իրանի շիիզմի քարոզչությունը' ավելի վաղ Թեհրանի դեմ Բաքվի ամենամեծ բողոքներից մեկը, "դարձավ երկրորդական": Այդպես է կարծում ադրբեջանցի վերլուծաբան Ազադ Ղարիբովը Eurasia Daily Monitor-ի համար վերջին թողարկումում։ "Վերջին շրջանում այն հիմնական խնդիրները, որոնք փոխադարձ կասկածներ են առաջացրել եւ պահպանել են երկկողմ հարաբերությունները Ադրբեջանի պատմության մեծ մասի ընթացքում՝ անկախացումից հետո, զգալի չափով լուծվել են", - գրել է Ղարիբովը:

 

Այս ջերմացումը արտացոլվել է նաև երկկողմ ռազմական հարաբերություններում։ Երկու տարի առաջ իրանական և ադրբեջանական ռազմանավերն առաջին անգամ սկսեցին բարեկամաբար մուտք գործել միմյանց նավահանգիստներ։  Այդ պրակտիկան շարունակվել է այս ամռանը, եւ հուլիսի 28-ին երկու իրանական ռազմանավեր Բաքու են ժամանել Բարեկամական միջազգային ռազմածովային մրցության շրջանակներում:

 

Ֆինանսավորման նոր փաթեթը նպատակաուղղված է "անդրազգային սպառնալիքներին հակազդելուն" եւ "Ադրբեջանի կայունությանն աջակցելուն ՝ իր անվտանգության ուժերին իր սահմանների անվտանգության ապահովման ներուժի զարգացման գործում օգնություն ցույց տալու, ահաբեկչական գործողությունների բացահայտման եւ կանխարգելման, զանգվածային ոչնչացման զենքի տարածմանը հակազդելու եւ ճգնաժամերին արձագանքելու հաշվին", - այդպես է գրել պաշտպանության նախարարի քաղաքական հարցերով տեղակալի տեղակալ Դեւիդ Տրախթենբերգը՝ ԱՄՆ Կոնգրեսի Ներկայացուցիչների պալատի արտաքին գործերի կոմիտեի զեկույցում, որը ստացել է  SAM-ը եւ փոխանցվել Eurasianet-ին:

 

Գումարը նախատեսված է տրանսպորտային միջոցների համար, ներառյալ 15 արագընթաց մոտորանավակներ, 14 ստորջրյա թիրախների հայտնաբերման համակարգեր, 25 պիկապ եւ 34 ամենագնաց: Ադրբեջանի համար օգնության փաթեթը պետք է ներառի կապի սարքավորումներ, այդ թվում՝ ռադիո, ռազմածովային ռադարներ եւ տրանսպոնդերներ ՝ ավտոմատ նույնականացման համակարգի համար (նավերին հետեւելու ունիվերսալ համակարգ): Նա նաեւ միջոցներ է հատկացնում "ստորջրյա վերահսկողության" ուսուցման համար։  Այն չի ներառում մի բան, որ կարող է դասակարգվել որպես մահաբեր զենք. ԱՄՆ-ն ևս երկու տարվա ընթացքում կշահագործի սարքավորումները, որից հետո Ադրբեջանն իր վրա է վերցնում ողջ պատասխանատվությունը։

 

Ադրբեջանին ԱՄՆ-ի ռազմական օգնությունը անվանապես սահմանափակված է օրենքի դրույթով, որը հայտնի է որպես 907-րդ բաժին, սակայն 2001 թվականից Այդ սահմանափակումը կանոնավոր կերպով վերացվել է: Ամենավերջին մերժումը ստորագրվել է ապրիլին եւ թույլ է տալիս ռազմական օգնություն ցուցաբերել Ադրբեջանին, քանի դեռ դա օգնում է ահաբեկչության դեմ պայքարին, աջակցում է ԱՄՆ-ի ջանքերին, կամ նպաստում է Ադրբեջանի սահմանների անվտանգությանը եւ չի կարող օգտագործվել Հայաստանի դեմ հարձակման համար:

 

Սակայն վերլուծաբան Էմիլ Սանամյանն իր բլոգում նշել է, որ որոշ սահմանապահներ ներգրավված են եղել Հայաստանի դեմ պայքարում։  Սանամյանն առաջինն էր, որ հրապարակավ հայտարարել է  Ադրբեջանի ֆինանսավորման մասին և նշել, որ քանի դեռ Ադրբեջանը մեծ խթան է ստանում ռազմական զարգացման համար, ԱՄՆ-ն նվազեցրել է իր ռազմական օգնությունը Հայաստանին։  Սանամյանի հրապարակումը որոշակի բանավեճ է առաջացրել հայկական եւ ադրբեջանական մամուլում։  "Ադրբեջանի վերահսկողության ուժեղացումն իր ցամաքային, ծովային եւ օդային սահմանների նկատմամբ համապատասխանում է ԱՄՆ-ի ռազմավարական շահերին, որի ընկերությունները միլիարդավոր դոլարներ են ներդրել Կասպից ծովի նավթագազային նախագծերում, իսկ ԱՄՆ-ի զինվորականներն Ադրբեջանի տարածքով  տարանցում են իրականացնում դեպի Աֆղանստան", - հայտնել Է Ադրբեջանի խորհրդարանի պատգամավոր Ռասիմ Մուսաբեկովը 1news.az  լրատվական կայքին:  Մուսաբեկովն ասել է, որ առանցքային պահը Վաշինգտոնի ռազմավարական հետաքրքրությունն է Ադրբեջանի հանդեպ: "Ադրբեջանի համար կարևոր է օգնության փաստն ու նրա աղբյուրը, այլ ոչ թե դրա ծավալը":

 

Մուսաբեկովը նաև հայտարարել է, որ Հայաստանի և Ադրբեջանի միիիջև հրադադարի ռեժիմի խախտումների վերջին ալիքն առնչվում էր ֆինանսավորման այդ ծրագրին:

"Ես կարծում եմ, որ այդ գործունեության պատճառն այն է, որ ԱՄՆ Կոնգրեսում հայկական լոբբիստները պատճառ ունեն խափանելու Ադրբեջանի սահմանապահ կառույցներին ամերիկյան օգնության  այդ մեծածավալ նախագիծը (100 մլն ԱՄՆ դոլար)", - ասել է նա:

 

Ռուսաստանցի ռազմական փորձագետ Պավել Ֆելգենգաուերն ասել է, որ օգնությունն ուղղված է առավելապես  իրավապահ մարմիններին, եւ պարտադիր չէ, որ օգտակար լինի Իրանի հետ ռազմական հակամարտությունում: Բայց նա ասել է, որ Ադրբեջանը օգուտ է քաղում Իրանի նկատմամբ ԱՄՆ աճող ուշադրությունից ։  "Ամերիկա-իրանական հարաբերությունները բավականին արագ սրվեցին, ուստի Ադրբեջանը գտնվում է Վաշինգտոնի ուշադրության կենտրոնում, իսկ Հայաստանը՝ ոչ։  Հայաստանը, հավանաբար, դիտարկվում է որպես Իրանի դաշնակից", - ասել է Ֆելգենգաուերը Մոսկվա - Բաքու կայքում։