Երեթշաբթի, 6 Մարտի 2018 15:48

Արմինֆո. Երևանում մեկնարկել են Թուրքմենչայի հաշտության պայմանագրի 190-ամյակին նվիրված միջոցառումները` Հայաստանի քաղաքական գործիչների, Հայաստանի և Ռուսաստանի փորձագիտական և գիտական շրջանակների ներկայացուցիչների մասնակցությամբ:

Ինչպես այսօր «Թուրքմենչայի պայմանագիր. 190 տարի: Պատմությունը եւ ներկան» խորագրով հայ-ռուսական միջազգային համաժողովի բացմանը նշել է ՀՀ ԱԺ նախագահի տեղակալ, պատմական գիտությունների թեկնածու Էդուարդ Շարմազանովը, 1828 թվականին Թուրքմենչայի պայմանագրի կնքումը, իսկ այնուհետեւ Հայկական մարզի ստեղծումը կարեւոր քայլ էին հայոց անկախ պետականության վերականգնման ճանապարհին: «Հայկական մարզն ուներ սեփական զինանշան հայկական խորհրդանիշերով՝ Արարատ լեռը Նոյյան տապանով եւ Սուրբ Էջմիածինը: Հայկական մշակույթը զարգացման նոր խթան ստացավ: Հայերը եւ ռուսներն ուս ուսի տված կռվում էին ռուս-թուրքական պատերազմներում թե Առաջին աշխարհամարտի, թե Հայրենական մեծ պատերազմի տարիներին: Հենց Վալերիան Մադաթովի, Միքայել Լոռիս-Մելիքովի, Հովհաննես Բաղրամյանի եւ Համազասպ Բաբաջանյանի հետնորդները 1992 թվականին ազատագրեցին Շուշին ադրբեջանական օկուպացիայից՚, - հիշեցրել է ԱԺ փոխխոսնակը, հավելելով, որ այսօր հայ-ռուսական հարաբերություններն ունեն հիրավի դաշնակցային բնույթ: «Դրանք դինամիկ զարգանում են թե՛ քաղաքական, թե՛ տնտեսական, թե՛ ռազմական, թե՛ մշակութային ուղղություններով եւ բխում են մեր երկու երկրների ու ժողովուրդների շահերից՚, - եզրափակել է նա:

Հայաստանում ՌԴ դեսպանի անունից համաժողովի մասնակիցներին ուղղված ողջույնի խոսքով հանդես է եկել դեսպանության խորհրդական Անդրեյ Իվանովը` ընդգծելով Թուրքմենչայի պայմանագրի դերը հայ ժողովրդի ճակատագրում: «Պայմանագիրը նոր էջ է բացել հայ և ռուս ժողովուրդների պատմությունում, ցույց է տվել, որ նրանք ի զորու են միասին հաղթահարել բազմաթիվ դժվարություններ: Այսօր երիկու ժողովուրդների միջև պատմական զուգահեռներն ամրապնդված են տասնյակ միջպետական պայմանագրերով և դաշնակցային հարաբերություններով՚, - ամփոփել է դիվանագետը:

Հայաստանի ԳԱԱ Արևելագիտության ինստիտուտի տնօրեն Ռուբեն Սաֆրաստյանն, իր հերթին, հայտարարել է, որ Թուրքմենչայի պայմանագրի ստորագրումը հիմք է դրել հայոց նոր պետամականության ստեղծման գործընթացին, նպաստել է հայ ժողովրդի համախմբմանը: Նրա ասելով, պայմանագիրն առանցքային դեր է խաղացել համաշխարհային գործընթացներում հայ ժողովրդի ներգրավման գործում: «Սակայն, ամենակարևորն այն է, որ Թուրքմենչայի պայմանագիրը համապատասխանել է ոչ միայն նախորդ դարի քաղաքական իրողություններին, այլև շարունակում է համապատասխանել առկա իրողություններին՚, - ամփոփել է գիտնականը:

Ռուսաստանի պատմական միության վարչության անդամ Կոնստանտին Մոգիլևսկին էլ հայտարարել է, թե Ռուսաստանի համար այն բարդ ժամանակներում Պարսկաստանի հետ պատերազմի մեջ ներքաշվելու հիմնականնպատակը եղել է, առաջին հերթին, եղբայրական հայ ժողովրդին օգնելը:

ԱԺ պատգամավոր Հայկ Բաբուխանյանն, իր հերթին, նշել է, որ հենց Թուրքմենչայի պայմանագիրն է հիմք դրել այսօր ՀԱՊԿ-ին և ԵԱՏՄ-ին Հայաստանի ինտեգրման և Ռուսաստանի հետ դաշնակցային գործընկերույթյան համար: «Անդրկովկասի տարածաշրջանում ազդեցության համար պայքարը, ինչպես և 200 տարի առաջ, շարունակվում է առ այսօր, Թուրքիան մինչ օրս ձգտում է մեծացնել իր ազդեցույթունը մեր տարածաշրջանում, և Հարավային Կովկասում կայունության պահպանման համար անհրաժեշտ է ամրապնդել Մոսկվա-Երևան- Թեհրան ուղղահայացը, իսկ խաղաղության հիմքում ընկած է Արցախի անառիկությունը՚, - եզրափակել է ԱԺ պատգամավորը:

Վաղը Թուրքմենչայի պայմանագրի 190-ամյակին նվիրված միջոցառումները կշարունակվեն Գյումրիում: Համաժողովը նախաձեռնել են Ռուսաստանի գիտության եւ մշակույթի կենտրոնը, «Տարածաշրջանային գիտական եւ կրթական կենտրոնների միավորում» ու «Ինտեգրացիա եւ զարգացում» հասարակական կազմակերպությունները:

Թուրքմենչայի պայմանագիրը  ստորագրվել է 1828  թվականի փետրվարի 22-ին Ռուսաստանի և Պարսկաստանի միջև` նշանավորելով 1826-1828 թվականների ռուս-պարսկական պատերազմի ավարտը։ Պայմանագրի համաձայն՝ Պարսկաստանը Ռուսաստանին է հանձնել Երևանը և Նախիջևանը, Թալիշը, Օրդուբադը և Արրան նահանգի Մուղան շրջանները, ինչպես նաև այն շրջանները, որ Ռուսաստանին էր հանձնել Գյուլիստանի պայմանագրի ընթացքում, ինչպեռս նաև պարտավորվել է չխոչընդոտել հայերիվերաբնակեցմանը ռուսական սահմաններում: