Հայաստանի Հանրապետական կուսակցության պատգամավորներից մեկն օրերս հայտարարեց,
որ «Մոսկվան մշտապես կսկսի բարձրացնել գազի գները, որպեսզի Հայաստանն իրենից էլ
ավելի մեծ կախվածության մեջ հայտնվի»: Համաձա՞յն եք այս տեսակետին և ինչպիսի՞ն է
Հարավային Կովկասի միակ դաշնակցի՝ Հայաստանի նկատմամբ Ռուսաստանի վարած քաղաքականության
վերաբերյալ Ձեր գնահատականը:
Ցավոք, Ռուսաստանի արտաքին քաղաքականության մեջ առանձին
կորպորացիաների շահերը երբեմն դասվում են պետական շահերից էլ բարձր: Հայաստանին դա
ավելի քիչ է վերաբերվում, այն կապված է Ադրբեջանի որոշ շրջանների կողմից Լեռնային
Ղարաբաղի պրոբլեմի ուժային լուծման ձգտումների հետ: Դրա ապազույցն է վերջերս ՌԴ
պաշռպանության նախարար Սերգեը Շոյգույի և Գլխավոր շտաբի պետ, գեներալ Վալերի
Գերասիմովի այցելությունները Հայաստան, որոնց նպատակն էր ամրապնդել ռուսաստանյան
ռազմական ներկայությունը Հարավային Կովկասում, որտեղ Ռուսաստանի համար Հայաստանի
նշանակությունը դժվար է գերագնահատել: Այժմ խոսքը չի գնում այն մասին, թե ինչպես
ուժեղացնել Երևանի կախվածությունը Մոսկվայից, խոչընդոտելով Հայաստանի
քաղաքականության արևմտյան ուղղությանը՝ ՆԱՏՕ-ի հետ միասին: Ավելի կարևոր է
Հարավային Կովկասում թույլ չտալ անկանխատեսելի հետևանքներով պատերազմներ: Ընդ
որում, դրա սկզբի համար բարենպաստ գործոն կարող է հանդիսանալ Իսրայելի կողմից իրանական
միջուկային և ռազմական օբյեկտներին իրականացված հիթիռային ռմբակոծությունը:
Իհարկե, Ռուսաստանը ռազմական ներկայություն ունի Աբխազիայում և Հարավային
Օսիայում: Սակայն այնտեղ զորքերի տեղակայումը կրում է սահմանափակ բնույթ: Բազմաթիվ
պատճառներից ելնելով Մոսկվան հետաքրքրված չէ այնտեղ ստեղծել ռազմական բազաներ: Դա
սկզբունքայնորեն տարբերվում է Գյումրիի ռազմական բազայի հետ կապված իրավիճակից:
Ըստ ոչպաշտոնական տեղեկությունների, Հայաստանում տեղակայված ռազմական բազա կտեղափոխվեն,
կամ արդեն տեղափոխվել են, «Իսկանդեր-Մ» տիպի հրթիռային և «Տորնադո-Գ» համազարկային
համալիրներ, որոնց հարվածի հասողությունը կազմում է 500 կմ: Ձեր կարծիքով,
ընդհանուր տարածաշրջանային լարվածության համատեքստում, ի՞նչ նպատակով կարող է
Հայաստան բերվել նման ռազմական տեխնիկան:
Իրոք «Իսկանդեր-Մ» տիպի հրթիռային համալիրի հարվածի
հասողությունը կազմում է 500 կմ, բայց միայն մարտական որոշ սարքավորումների համար:
Ընդհուր առմամբ այդ համալիրն ունի հարվածի ավելի պակաս հասողություն: Իսկ «Տորնադո-Գ» համազարկային համալիրների հարվածի
հասողությունը կազմում է մինչև 40 կմ: Այդ սպառազինությունների տեղակայումը
Հայաստանում գտնվող 102-րդ ռուսական ռազմական բազայում, եթե դա տեղի է ունեցել,
վկայում է Մոսկվայի անհանգստությունների մասին՝ կապված տարածաշրջանային
անվտանգության հետ: Ռուսաստանն ունի Հայաստանին ռազմական վտանգներից պաշտպանելու
պարտավորություն (Լեռնային Ղարաբաղի գծով Մոսկվան նման պարտավորություններ չունի):
Նշված սպառազինությունների ներկայությունը Հայաստանում կրում է ստաբիլիզացիոն
բնույթ, քանի որ դա Թուրքիային և Ադրբեջանին կզսպի Լեռնային Ղարաբաղի պրոբլեմն
ուժային ճանապարհով լուծելու փորձերից:
Ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞ միտումներ կան Հարավային Կովկասում ԱՄՆ և Եվրոպայի
ազդեցություններն ընդլայնելու ուղղությամբ: Ինչպիսի՞ սցենարներ կարող եք
ներկայացնել, Հայաստանի ինտեգրման վեկտորի ամենահնարավոր ուղղությունների
առնչությամբ:
Գտնում եմ, որ Հարավային Կովկասը ներկայումս ԱՄՆ արտաքին
քաղաքականության առաջնահերթությունների մեջ չէ: Իհարկե, Վաշինգտոնում կցանկանային
թուլացնել Ռուսաստանի և Հայաստանի միջև կապերը: Բայց այնտեղ հասկանում են, որ ԱՄՆ
ազդեցության ընդլայնումը Հայաստանում պահանջում է, որպեսզի պրոբլեմին ներգրավվի
նաև Լեռնային Ղարաբաղը (հակառակ դեպքում ամերիկացիները չեն կարողանա էապես
ընդլայնել իրենց ազդեցությունը): Բայց դա կվատթարացնի հարաբերությունները ոչ միայն
Բաքվի այլ նաև Անկարայի հետ: Իսկ Վաշինգտոնը չի կարող դա թույլ տալ: Դրա համար էլ
ամերիկացիները Երևանի հետ իրական սերտացման չեն գնա: Դրա փոխարեն նրանք միայն
կստեղծեն հարաբերությունների ամրապնդման տպավորություն, Մոսկվայի վրա ճնշելու
նպատակով: Այսօր Եվրոպան դժվարին ֆինանսատնտեսական ճգնաժամ է ապրում, չունի
բավարար ֆինանսական միջոցներ այս տարածաշրջանի երկրներում ներդնելու համար: Բացի
այդ, գոյություն ունի նաև Վրաստանի զարգացման որոշակի անորոշությունը: Նման
պայմաններում Բրյուսելը կգրավի սպասողական դիրք: Նրան անհանգստացնում են ներքին
պրոբլեմները:
Հաշվի առնելով վերը նշվածը՝ հայ-ռուսական հարաբերությունների
զարգացումն այլընտրանք չունի: Բայց ոչ նրա համար, որ դա շատ է ուզում Մոսկվան:
Դրան են մղում ծավալվող արտաքին քաղաքականության պայմանները:
Վերջին տարիներին, նույնիսկ ամիսներին, ռուս-ադրբեջանական
հարաբերությունների մեջ տեղի ունեցան մի շարք իրադարձություններ, ինչպես, օրինակ,
ռուսների հեռանալը Գաբալայից, մեղմ ասած, որոնք վկայում են այդ
հարաբերություններում զարգացման խթանիչների բացակայության մասին: Ինչպիսի՞
միտումներ եք տեսնում Դուք Մոսկվայի և Բաքվի միջև հարաբերություններում այսօր:
Ենթադրում եմ, որ մինչև Ադրբեջանի նախագահական
ընտրությունները ռուս-ադրբեջանական հարաբերություններում բարելավումներ չեն լինի:
Երկկողմ հարաբերությունների բարելավման համար անհրաժեշտ են բարձր մակարդակով
հանդիպումներ: Միայն նման հանդիպումների միջոցով կարելի է լուծել հետևյալ հարցերի
շուրջ կուտակված ողջ լարվածությունը, մասնավորապես, Լեռնային Ղարաբաղի պրոբլեմի
ուժային լուծումը, իսրայելական սպառազինությունների գնումը և այդ երկրի հատուկ
ծառայությունների ավելի խորը ներթափանցումն Ադրբեջանում, Իրանի հետ
հարաբերութոյւնների կտրուկ վատթարացումը, ռուսական կողմից ադրբեջանական սփյուռքի
այլընտրանքային կազմակերպություններին աջակցելը, ադրբեջանական նավթի գնումների
դադարեցումը և այլն: Սակայն, Ռուսաստանի և Ադրբեջանի նախագահների հանդիպում առայժմ
չի նախատեսվում:
Իրանի դժգոհությունն Ադրբեջանի պետության աշխարհիկ բնույթից՝
էլ ավելի է բարդացնում առանց այն էլ սրված հրաբերությունները Բաքվի և Թեհրանի
միջև: Ձեր կարծիքով, առաջիկայում ինչպիսի՞ միտումներ կլինեն այդ
հարաբերություններում:
Հունիսի 14-ին Իրանոմ տեղի կունենան նախագահական ընտրություններ:
Առաջին տուրում որևէ թեկնածու, հավանաբար, չի հաղթի, կպահանջվի երկրորդ տուր:
Հնարավոր է, որ հաղթի Սայիդ Ջալիլին`ազգային անվտանգության Բարձրագույն խորհրդի
քարտուղարը: Դա կարող է լինել նաև մեկ այլ թեկնածու: Ցանկացած պարագայում,
ներկայիս նախագահ Մահմուդ Ախմադինիժադի ազդեցությունը կհասցվի նվազագույնի: Դա
բարենպաստ պայմաններ կստեղծի երկկողմ հարաբերություների բարելավման ուղղությամբ,
բայց, միայն Իլհամ Ալիևի սպասվող հաղթանակից հետո:
Որո՞նք են Թուրքիայի ներքին անկայունության խորքային
պատճառները: Ինչո՞վ կարող է դա սպառնալ տարածաշրջանին, և որո՞նք են այդ
զարգացումների ամենահավանական սցենարները:
Իմ կարծիքով, վարչապետ Էրդողանը թույլ է տվել երկու լուրջ
սխալ`ընտրելով երկրի իսլամիզացիայի արագացված ուղղություն, ինչպես նաև սկսելով
ակտիվորեն խառնվել Սիրիայի ներքին հակամարտությանը: Առաջինով պահանջվեց
զինվորականներին դուրս մղել իշխանական իրական լծակներից, ինչը նրան էապես զրկեց
երկրի ներսում ունեցած հենարանից, չնայած`անձնական իշխանությունն ամրապնդեց:
Երկրորդով նա վատացրեց հարաբերությունները ոչ միայն ընդդիմության, այլ նաև տեղական
բնակչության լայն շրջանների հետ, որոնք դժգոհ էին երկրում օտարերկրյա զինյալների
տեղաբաշխումից: Պրոբլեմն ավելի խորացավ թուրքական քրդերի իրավունքնրի
ընդլայնումով, որոնց շատերը դիտում են որպես պոտենցիալ ահաբեկիչների: Ամենայն
հավանականությամբ, առաջիկայում իրավիճակը երկրում կբարելավվի: Իսկ այդ ամենը
ներքին և արտաքին քաղաքականություն իրականացնելիս Էրդողանին կդարձնի ավելի զգույշ:
Հաշվի առնելով վերջին բանավեճերը ՄԱԿ-ի Անվտանգության
խորհրդում, ինչպես նաև Իրանի և Իսրայելի արձագանքները, հնարավո՞ր է, որ սիրիական
հակամարտությունն աստիճանաբար դուրս է գալիս նոր հարթություն: Ձեր կարծիքով,
առաջիկայում ինչպիսի՞ իմպուլսների կարող ենք սպասել Սիրիայի իրադարձությունների հետ
կապված:
Ներկայումս սիրիական պրոբլեմը գտնվում է խորը փակուղում:
Ընդդիմությունը բոլորովին էլ արտակարգ միատեսակ չէ և բաժան-բաժան է. Ընդ որում, ֆինանսական
միջոցներ և զենք է ստանում այնպիսի պետություններից, որոնք Սիրիայի նկատմամբ ունեն
տարբեր, երբեմն էլ անհամատեղելի ազգային շահեր: Նման պայմաններում շատ բարդ է
առաջընթաց ակնկալել գոյություն ունեցող պրոբլեմի լուծման հարցում: Իսկ բանը ոչ միայն
Սաուդյան Արաբիայի և Քատարի ապակառուցողական դիրքորոշման, այլ նաև Արևմուտքի
երկակի քաղաքականության մեջ է, որը խոսքերով երկխոսության կոչեր է անում, իսկ
իրականում պատրաստվում է ռազմական միջամտության, փնտրելով ամենատարբեր և հորինված
պատրվակները: Դրանցից մեկն էլ սիրիական բանակի կողմից տեղական բնակչույթան նկատմմբ
քիմիական զենքի կիրառումն էր: Տիրապետելով տեղեկատվական բոլոր ռեսուրսներին,
Արևմուտքը և նրա գործընկերները, ի դեմս արաբական միապետների, բավականին
հեշտությամբ կարող են ստեղծել ռազմական միջամտության ֆոն: Բայց ԱՄՆ առայժմ դա այնքան էլ չեն
ցանկանում, իսկ Ֆրանսիայի և Մեծ Բրիտանիայի ռեսուրսներն այնքան էլ բավարար չեն:
Թուրքիան նույնպես դրա ժամանակը չունի: Դժվար է ակնկալել, որ Ժնևի առաջիկա
կոնֆերանսը հաջողության կունենա: Եթե Իրանին չհրավիրեն, կամ հրավիրելով
մեկուսացնեն իրական որոշումներ կայացնելուց, ապա հազիվ թե հաջողվի որևէ որոշում
համաձայնեցնել: Այսօր հատկապես Իրանն է ապահովում Սիրիայի ներկայիս իշխանության
կայունությունը Դամասկոսում: Այդ մասին է վկայում նաև 4 մլրդ.դոլարի օգնությունը:
Նման օգնություն Ասադին ոչ մեկը չեր ցուցաբերել: Հավանաբար առաջիկայում սիրիական
բանակը որոշակի հաջողություններ կունենա: Բարենպաստ պայմանների դեպքում գուցե
հաջողվի վերականգնել լիակատար հսկողություհնը Հալեպի վրա, և զգալի չափերով ապաշրջափակել
իրանա*սիրիական սահմանը, որտեղով անցնում է հիմնական օգնությունը Դամասկոսին: Սակայն,
հազիվ թե հաջողվի ամբողջությամբ ճնշել զինված ընդդիմությանը: Ստիպված կլինեն փորձել
կրկին ընդդիմությանը հրավիրել երկխոսության, ընդ որում, հնարավոր է, որ Դամասկոսի
համար ավելի բարենպաստ պայմաններով: