Բնորոշեք հանրապետության ներքաղաքական վերջին իրադարձությունները: Արդյո՞ք Րաֆֆի Հովհաննիսյանի գլխավորած շարժումը հեռանկարներ ունի, թե՞ նորից կրկնվի վերջին տարիների սցենարը, որն ուղեկցվում է ժողովրդի հիասթափությամբ:
Այսօր Րաֆֆի Հովհաննիսյանի շարժումն առնվազն կոնսերվացիա է, այսինքն`բնակչության բողոքական զանգվածի պահպանում: Այդ իսկ պատճառով նա պարբերաբար այցելում է մարզեր`ապագա փոփոխությունների հույս ներշնչելով մարդկանց: Կարծում եմ, որ դեպի լավը փոփոխություններ անպայման կլինեն: Այսօր Հայաստանում արդեն ամենուրեք կոտրվել է իշխանության դեմ խոսակցությունների տաբուն: Եվ ոչ ոք իշխանության դեմ բացահայտ հանդես եկեղ մարդկանց ձեռք չի տալիս: Առաջինը`նրանք շատ են, երկրորդ`երկրում, իրոք, շատ բան է փոխվել, փոխվել է ժամանակը: Եվ տեխնիկական առաջընթացը ոչ պակաս կարևոր դեր է խաղում դրանում: Ըստ որում, Րաֆֆին հաջողությամբ հանդես է գալիս իշխանության դեմ, քաղաքական կոռեկտության շրջանակներում, ինչը նրա անձնական արժանիքն է: Իսկ ընդհանուր առմամբ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի հաջողությունն անցած նախագահական ընտրություններում մյուս ընդդիմադիր քաղաքական գորխիչներից նրա տարբերության մեջ է: Հայաստանում թե’ իշխանության, թե’ ընդդիմության հանդեպ մարդկանց հավատի բացակայության պայմաններում հանկարծ այլ մարդ հայտնվեց: Մարդ Արևմուտքից`այն իմաստով, ինչպես պատկերացնում են Արևմուտքը Հայաստանի քաղաքացիները, ովքեր այդպես ձգտում են այնտեղ: Եվ շատ քաղաքներում, գյուղերում մեծամասնություն ստացած Րաֆֆի հաջողությունից շփոթված էին ինչպես իշխանությունը, այնպես էլ ընդդիմությունը: Այդ պատճառով, ի տարբերություն շատերի, վստահ եմ, որ եթե Րաֆֆին նախագահի թեկնածու չառաջադրվեր, մնացած կուսակցությունները`ԲՀԿ, ՀՅԴ և ՀԱԿ, այդքան ձայն ամեն դեպքում չէին ստանա:
Այսինքն`ընտրություններին մասնակցությունից այդ ուժերի ինքնահեռացումն արդյունքների ձևավորման հարցում վճռորոշ դեր չի՞ խաղացել:
Կարծում եմ`այդ ուժերից յուրաքանչյուրն ընտրություններին չմասնակցելու իր պատճառներն է ունեցել, որոնք չէի ցանկանա այժմ հնչեցնել: Այնուամենայնիվ, Հովհաննիսյանն իր ձայներն ստացել է`իշխանության հանդեպ հասարակության վստահության բացակայության պատճառով: Եթե Րաֆֆին այլ քաղաքական գործիչ չլիներ, իշխանությունները հեշտությամբ կզսպեին նրան`առաջարկելով այն, ինչ սովորաբար ուրախությամբ ընդունում են քաղաքական այլ կուսակցությունները`պորտֆելներ, բիզնեսներ և այլ բարիքներ: Սակայն, այնպես ստացվեց, որ այդ ամենից ոչինչ Րաֆֆին պետք չէր: Եվ այսօր մենք Րաֆֆիից սպասում ենք քայել, որոնք սովոր ենք սպասել մեր դասական ընդդիմադիր գործիչներից, սպասում ենք հեղափոխություն: Ըստ որում, այն ամենը, ինչ պետք է աներ Րաֆֆին, արդեն արել է մինչև ապրիլի 9-ը`նախագահի երդմնակալության օրը: Այլ քայլեր նրան հարկավոր չէր անել, դրանք պետք է իշխանությունն աներ: Րաֆֆին առաջադրվեց, անցկացրեց հիանալի նախընտրական արշավ`ցույց տալով թե’ իշխանության, թե’ այս իրավիճակի հետ համակերպվելու ժողովրդի ցանկության բացակայությունը: Սերժ Սարգսյանը, որպես պատասխան, պետք է ձևացներ, թե ոչինչ տեղի չի ունեցել, և ինքը շարունակելու է նախագահել ևս հինգ տարի: Երկրորդ տարբերակը Սարգսյանի համար Րաֆֆի հետ երկխոսությունն էր, բայց ոչ Հայաստանում այդ հասկացության դասական իմաստով: Հարկավոր է միահամուռ իրավիճակից ելք գտնել, վերլուծել պատճառները, թե ինչու ժողովուրդը հրաժարվում է քվեարկել իշխանության օգտին: Բոլոր այդ խնդիրները չեն վերացել, և դրանք պետք է վերացնի ոչ թե Րաֆֆին, այլ Սերժ Սարգսյանը: Նախագահը չի կարող անտեսել Րաֆֆի Հովհաննիսյանից, որի հետևում կանգնած է բնակչության զգալի մասը: Ընդհանուր առմամբ Հայաստանն ինձ հիշեցնում է ԽՍՀՄ-ն իր գոյության վերջին օրերին, երբ Կոմունիստական կուսակցությունը պետք է ինչ-որ բան աներ, որպեսզի պահպաներ երկիրը: Այո, մեր մարդիկ առայժմ չեն գրոհում պետհաստատությունները, Բաղրամյան 26-ը, սակայն, նույնիսկ պաշտոնական տվյալներով, 42%-ը չի ցանկանում ապրել Հայաստանում և ամեն բան անում է, որպեսզի լքի երկիրը: Բացի այդ, Սերժ Սարգսյանին գրեթե անհնար կլինի արդյունավետ արտաքին քաղաքականություն իրականացնել`ունենալով այդքան թույլ ներքին դիրքերը:
Որքանով ես եմ հասկանում, իշխանությունը նախընտրում է հույսը դնել Րաֆֆի Հովհաննիսյանից հասարակության մոտալուտ հիասթափության վրա, ինչպես տեղի ունեցավ Լևոն Տեր-Պետրոսյանի դեպքում...
Հիասթափությունը նույնքան ուժեղ չի լինի, որքան նախորդ դեպքերում`թեկուզ այն պատճառով, որ Հովհաննիսյանը ոչ ոքի ոչինչ չի խոստացել: Նա չի օգտագործել կարգախոսեր, ինչպես`ՙՍերժ, հեռացի’ր՚, ժողովրդին կոչ չի արել ՙհեռացնել ռեժիմը՚: Նա ուղղակի կոչ է արել հասարակությանը ցույց տալ, թե ով է Հայաստանի իրական տերը, որ ժողովուրդը չի ցանկանում այլևս այսպես ապրել, ինչը և արվել է: Եվ եթե նույնիսկ Րաֆֆին հեռանա, ժողովրդի հիասթափությունն ամենևին չի ստիպի իրեն սիրել իշխանությանը:
Դուք նշեցիք Րաֆֆիի ՙարևմտամետությունը՚, բայց այդ դեպքում ինչու՞ Արևմուտքը շտապեց ճանաչել Սերժ Սարգսյանի հաղթանակը`ի վնաս ՙիր՚ թեկնածուի:
Այսօր Արևմուտքն արդեն իշխանափոխության նպատակով հեղափոխություններ չի անում այս կամ այն երկրում`հասկանալով, որ ցանկացած նախագահ, վերջիվերջո, հաշվի է առնելու գերտերությունների կամ միջազգային կազմակերպությունների պահանջները: Շատ ավելի հեշտ է կառավարել թույլ, ոչ լեգիտիմ, ժողովրդի վստահությունը չվայելող նախագահին, քան իր ուժեղ դրածոյին, ով որոշակի պահից սկսած լիովին կարող է ատամ ցույց տալ: Այդպես է եղել Ուկրաինայում, Վրաստանում, այլ երկրներում: Վերջիվերջո, իր նախագահության 5 տարում ի՞նչ խնդիրներ ստեղծեց Սերժ Սարգսյանը Արևմուտքի համար:
Ենթադրենք, նույն թուլության պատճառով բարեհաճորեն հակվում է դեպի Մաքսային միությանը Հայաստանի մասնակցության կողմը...
Աշխարհաքաղաքականությունում կան շահերի ու ազդեցության գոտիներ, որոնց վրա գերտերություններն աչք են փակում`համարելով, որ դրանք իրենց չեն պատկանում: Այնպես է ստացվել, որ Հայաստանը և ԱՊՀ երկրներն արժանանում են Արևմուտքի հատուկ մոտեցմանը, որն ընդունում է Ռուսաստանի գերիշխող դերը, իհարկե`առանձին բացառություններով: Եվ միակ բանը, որն առայժ ասում է ԵՄ-ն, այն է, որ ցանկացած ինտեգրացիոն միավորում չպետք է հակասի ԱՀԿ և Հայաստան-ԵՄ ազատ առևտրի վերաբերյալ պայմանագրի առնչությամբ պարտավորություններին:
Հայ ազգային կոնգրես կուսակցության հիմնադիր համագումարում վերջինիս առաջնորդ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը հայտարարել էր, որ կուսակցությունը եկել է բուրժուադեմոկրատական հեղափոխություն անելու Հայաստանում: Ի՞նչ է դրա տակ ենթադրվում հայաստանյան այսօրվա իրողություններում, կառավարման օլիգարխիկ մեթոդից հրաժարու՞մ:
Անձամբ ինձ համար ՀԱԿ առաջնորդի հայտարարությունը կուսակցության համագումարում համոզիչ չէր: Ավելին, այն համոզիչ չէր նույնիսկ նույն դահլիճում նստածների համար, քանի որ Լևոն Տեր-Պետրոսյանը չի բացել փակագծերը, թե ինչ է ենթադրում այդ հայտարարության ներքո: Այդ պատճառով ես լուրջ չեմ համարում այդ հայտարարությունը: Տեր-Պետրոսյանն ընդամենն իր որոշ քայլերն արդարացնելու փորձ է կատարել, որոնք ի սկզբանե սխալ եմ համարել, մասնավորապես`անջատել հարուստ մարդկանց իշխանությունից և հույսը նրանց վրա դնել քաղաքականությունում: Յուրաքանչյուր կուսակցության ցանկացած քայլ պետք է հասարակության գնահատականին արժանանա, բարձրացնի իր վարկանիշը, ավելացնի կողմնակիցների քանակը: Եվ խոսելով այսօր բուրժուադեմոկրատական հեղափոխության անհրաժեշտության մասին`Տեր-Պետրոսյանն ընդամենը նկատի ուներ երկու-երեք հարուստ մարդկանց իշխանական բուրգից անջատելու անհրաժեշտությունը: Այս դեպքում, կարծում եմ, ՀԱԿ-ը շփոթում է պատճառը հետևանքի հետ: Տնտեսական տեսակետից օլիգարխների առկայությունն իշխանությունում, իհարկե, ճիշտ չէ: Սակայն, իշխանությունից նույն Սամվել Ալեքսանյանի անջատման և իշխանության համակարգն անփոփոխ թողնելու դեպքում նրա տեղը անմիջապես կլրացվի մեկ ուրիշով, ով որակապես հիշյալ օլիգարխից չի տարբերվի:
Դուք նշեցիք, որ Հայաստանը հիշեցնում է Ձեզ ԽՍՀՄ-ն իր գոյության վերջին օրերին: Ինչպե՞ս կարելի է հաղթահարել այդ լճացումը, նշեք հնարավոր սցենարները:
Եթե իշխանության ղեկին գտնվող մարդկանց մոտ, այնուամենայնիվ, դեռ կա Հայաստանը զարգացնելու նպատակ, դա կարելի է անել մեկ ամսում`սկզբի համար տնտեսության զարգացման ազատ շուկայական պայմանների համար նախադրյալներ ստեղծելով: Այդ մասին է վկայում թեկուզ Ղազախստանի փորձը, ուր ոչ ոք չի խոսում ընտրություններում ժողովրդավարության մասին, բայց որտեղ նախագահ Նազարբաևն իր ռազմավարությամբ փորձում է ազատ շուկայական հարաբերություններ ստեղծել: Որպես արդյունք`Ղազախստանն այսօր տնտեսության ազատականացման ցուցանիշներով 20 կետով ավելի բարձր է Հայաստանից:
Իսկ Ղազախստանում օլիգարխներ չկա՞ն:
Տնտեսության և պետության վրա բացասաբար ազդող օլիգարխ-մոնոպոլիստներ, ի տարբերություն Հայաստանի, Ղազախստանում չկան: Եվ այսօր Նազարբաևը կրկնում է նույն Աուգուստո Պինոչետի կամ Չինաստանի իշխանությունների գործողությունները, որտեղ վաղուց տնտեսական հեղափոխություն է տեղի ունեցել: Վերջին տարիներին իշխանության ղեկին դիկտատորներ ունեցող շատ երկրներ իրական բարեփոխումների կարողություն են ցուցաբերել: Սակայն, այսօր Հայաստանում, ցավոք, նույնիսկ դա չկա:
Political analyst: only way to change situation in Armenia is extraordinary parliamentary elections
Armenian general rules out any provocations on Armenian-Turkish border as long as Russian flag hoisted there 
Crossroads of Peace project divorced from reality 
Armenia could hardly join EU of recent years - Boris Navasardyan
Bagrat Galstanyan Armenia public and spiritual figure
Tavush movement returns our national dignity, Vazgen Manukyan
Nikol Pashinyan does not attend Victory Parade in Moscow either
May One procession to take place in Yerevan 
Tehran: foreign troops` presence in South Caucasus does not contribute to establishment of security, stability
Lavrov: Unilateral concessions by Armenian authorities make Armenia`s borders undefined
Armenia`s premier meets with residents of Berkaber
Rally in name of Armenian statehood starts in Voskepar 
No return to historical Armenia idea! Pashinyan calls on
Stark and unpleasant as it might be to the Washington establishment, that the best guarantors of Armenian security are Russia and Iran - The American Conservative
Armenian authorities` policy could affect country`s regional, international prospects - Russian MP
Armenia needs teams work of all active people - expert
Moscow "testing" its relations with Yerevan
