Ուրբաթ, 17 Հունիսի 2016 06:59

 

Ձեր կարծիքով, ինչպիսի՞ն են Միխաիլ Սահակվիլիի Վրաստան և իշխանության վերադարձի հեռանկարները՝ առաջիկա խորհրդարանական ընտրությունների համատեքստում:

 

Կարծում եմ, որ առաջիկա 4 տարում Միխաիլ Սահակաշվիլիի ՙվերադարձը՚ Վրաստան և վրացական քաղաքականություն քիչ հավանական է: Նման սցենարի իրականացումը քիչ հավանական է երկու պատճառով. առաջին՝ նրա նկատմամբ վրացիների մեծ մասի առայժմ պահպանվող անվստահությունը և նույնիսկ ագրեսիան, երկրորդ՝ ամենևին փաստ չէ, որ Սահակաշվիլիի կուսակիցներն իրենք կցանկանային նրա վերադարձը: Այդ կուսակցության նախընտրական ցուցակում ներկայացված անունների առաջին տասնյակը ցույց է տալիս, որ տվյալ փուլում ՙՄիացյալ ազգային շարժում՚ կուսակցությունում Սահակաշվիլիի կողմնակիցներ գրեթե չկան:Եվ հիմնական պատճառը նրա բացակայությունն է երկրից: Մյուս կողմից՝ Սահակաշվիլին շարունակում է մնալ մեծ քաղաքականությունում: Եվ եթե գործող իշխանությունները չխոչընդոտեն նրա վերադարձին, նա բավականին հեշտ կվերականգնի նախկինում ունեցած ազդեցությունը՝ առնվազն ՙՄիացյալ ազգային շարժման՚ ներսում: Սահակաշվիլիի կապերը, ազդեցությունն Ուկաինայում, անշուշտ, թույլ կտային նրան անել դա:

 

Ինչպիսի՞ն  ենՙՎրացական երազանքի՚ հեռանկարները հոկտեմբերին կայանալիք խորհրդարանական ընտրություններում:

 

ՙՎրացական երազանքը՚, որպես կոալիցի, արդեն գոյություն չունի, ըստ որում՝  2015-16 թթ. կոալիցիաից այլ կուսակցություններին դուրս է մղել հենց ՙՎրացական երազանքը՚:

Այլ կերպ ասած՝ առաջիկա ընտրություններում ՙՎրացական երազանքը՚, ըստ երևույթին, ակնկալում է խորհրդարանում մեծամասնություն կազմել ինքնուրույն, Բիձինա Իվանիշվիլիի կողմից ստեղծված կոալիցիան այլևս վերջինիս պետք չէ: Կարծում եմ, որ այդ կուսակցությունը կարող է ստանալ ընտրողների ձայների շուրջ 40%-ը: Ըստ որում, կուսակցության հիմնական համակարգողը շարունակում է Իվանիշվիլին մնալ:

 

Դեռ անցած նախընտրական արշավի ժամանակ Բիձինա Իվանիշվիլին երկաթուղու աբխազական հատվածով երթևեկությունը վերականգնելու վճռականություն հայտնեց: Սակայն, գործը տեղից չի շարժվել: Մինչդեռ այդ հատվածի վերականգնումը, անշուշտ, բխում է ինչպես Ռուսաստանի, այնպես էլ Վրաստանի շահերից՝ չխոսելով արդեն Հայաստանի մասին…

 

Երկաթուղու աբխազական հատվածով երթևեկության վերականգնման հեռանկարի շուրջ շատ է խոսվում, պարբերաբար անդրադարձ է կատարվում այդ թեմային, բայց իրականում այն շատ երկար ժամանակ, իսկ գուցե երբեք չի իրականացվի: Աբխազական հատվածի վերագործարկման հնարավորության մասին խոսվում էր 90-ական թթ. վերջից, այնուհետև՝ յուրաքանչյուր նոր կառավարության գալով: Սակայն, բավական տարօրինակ էր տեսնել, թե ինչպես հայ հասարակության, բայց, չգիտես ինչու, ոչ պաշտոնական Երևանի կողմից հրապարակայնորեն սատարվող նախաձեռնությանն ի պատասխան՝ Մոսկվան համառորեն լռում էր: Եվ ստացվում է իրավիճակ, երբ հաղորդակցությունների վերականգնմամբ, կարծես, շահագրգռված էր միան Վրաստանը: Եվ հաշվի առնելով, որ Վրաստանում այդ հարցի առնչությամբ դիրքորոշումն ամենևին միանշանակ չէ՝ մեր քաղաքական գործիչները դադարեցին այն առաջմղել: Ռուսաստանն ինքն այդ նախագծում, իհարկե, շահագրգռված է, սակայն գոյություն ունեն մի շարք քաղաքական գործընթացներ, որոնք Աբխազական երկաթուղին դուրս են մղել ռուսական արտաքին քաղաքական գերակայությունների ցուցակից: Եվ այսօր այդ հարցը երկրորդական դեր է խաղում՝ հաշվի առնելով այդ նախագծի իրականացման համար ներդրումների անհրաժեշտությունը: Անհրաժեշտ պայմանավորվել թե՛ աբխազների, թե՛ վրացիների հետ, և միաժամանակ հաշվի առնել Ադրբեջանի և Թուրքիայի դիրքորոշումը, ինչը բազմաթիվ այլ խնդիրների հետ միասին անիրականանալի է դարձնում տվյալ փուլում այդ նախագծի իրագործումը:

 

Իր հարևանների՝ Հայաստանի, Թուրքիայի և Ադրբեջանի համար Վրաստանը գործնականում անայլընտրանքային տարանցիկ երկրի դեր է խաղում: Ապրիլյան պատերազմը ևս մեկ անգամ հաստատեց մեր տարածաշրջանի անկայունությունը: Մինչդեռ Վրաստանը բոլորից շատ է շահագրգռված տարածաշրջանում խաղաղութամբ…

 

Հայ գործընկերները հաճախ հավաստիացրել են ինձ, որ 08.08.08 պատերազմից, Վրաստանից ոչ պակաս, տուժել է նաև Հայաստանը: Կարծում եմ, որ մոտավորապես նույն իրավիճակն է Վրաստանում՝ ղարաբաղյան հակամարտության հետ կապված: Եվ մեր քաղաքական, փորձագիտական հանրության մեծ մասը գիտակցում է հակամարտության՝ ակտիվ փուլի վերաճման աղետալի հետևանքները: Մեր բոլոր երկրների համար նոր պատերազմը, անմիջական հետևանքներից բացի, կհանգեցնի տնտեսական ակտիվության թուլացման, ներդրողների հետաքրքրության նվազման, Հարավային Կովկասի բոլոր երկրների հեղինակության անկման: Մյուս կողմից՝ Վրաստանին շատ դժվար է ինչ-որ բան առաջարկել ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման համար: Դրա համար հակամարտության կողմերը պետք է սկզբում Վրաստանին ընկալեն որպես հնարավոր միջնորդ, քանի որ բոլորը լավ հասկանում են, որ երկրի մասշտաբները թույլ չեն տալիս նման կարևոր դերակատարություն: Վրացիները կարող են հարթակներ տրամադրել հանդիպումների համար, փորձագիտական աջակցություն ցուցաբերել, առաջարկել մոդելներ, բայց ազդել Երևանի և Բաքվի վրա Վրաստանը չի կարող:

 

Ձեր կարծիքով, այսօր ու՞մ է ձեռնտու ղարաբաղյան հակամարտության չկարգավորվածությունը: Եվ, Ձեր կարծիքով, ո՞վ է նպաստել Իլհամ Ալիևի կողմից նոր պատերազմի սանձազերծմանը:

 

Այն, որ ստատուս-քվոն ձեռնտու չէ հենց Ադրբեջանին, հասկանալի է, պարզ է նաև այն, որ ապրիլին ոչ մեծ պատերազմ սանձազերծեցին ակնհայտորեն ոչ հայ զինվորները:

Կարծում եմ, որ այդպիսով Բաքուն փորձել է ճնշում գործադրել Հայաստանի վրա՝ ղարաբաղյան հակամարտության շուրջ բանակցություններն ակտիվացնելու և թեկուզ ինչ-որ տարածքներ գրավելու համար: Հասկանալի է նաև, որ դեռևս գոյություն ունեցող ստատուս-քվոն, Հայաստանից բացի, անշուշտ, ձեռնտու է նաև Ռուսաստանին, քանի որ ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման դեպքում Հայաստանը կարող է շրջվել դեպի Արևմուտք և Վրաստանից ավելի արագ անդամակցել ՆԱՏՕ-ին: Այդ պատճառով այսօր ավելի քան պարզ է, թե որն է Ռուսաստանի հետ Հայաստանի նման ամուր հարաբերությունների պատճառը: Վերջին 20 տարում Ռուսաստանը ինչ-որ տեղ նախաձեռնում է հակամարտություններ, իսկ ինչ-որ տեղ օգտագործում արդեն գոյություն ունեցողները՝ հանուն իր նպատակների: Եվ դուր է գալիս դա հակամարտող կողմերին, թե՝ ոչ, բայց Ռուսաստանը բավական արդյունավետ կերպով հակամարտությունները որպես գործիք է օգտագործում իր արտաքին քաղաքականությունում: Ըստ որում, Ադրբեջանի հետ սիրախաղերով Ռուսաստանը ներկայանում է միակ երկիր, որը կարող է ազդել Հայաստանի վրա և ինչ-որ կերպ կարգավորել ղարաբաղյան հակամարտությունը՝ հաշվի առնելով Ադրբեջանի շահերը: Այլ ուժ և երկիր, որը կարող է ճնշում գործադրել ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ադրբեջանի վրա, ուղղակի չկա: Այդպիսով՝ մեկ այս, մեկ այն նախագահին Մոսկվա կանչելով՝ Ռուսաստանը ցույց է տալիս, թե ՙով է տան տերը՚ նաև Արևմուտքին: Եվ առավել ակնհայտ և հստակ, կամա, թե ակամա, դա արվեց ապրիլյան պատերազմի միջոցով: Դրանից հետո Արևմուտքի՝ առանց այդ էլ երերուն դիրքերը մեր տարածաշրջանում էլ ավելի թուլացան:  

 

Ո՞րն է Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ բավականին սերտ ռազմաքաղաքական գործընկերության Վրաստանի շահագրգռվածությունը:

 

Վրաստանի ռազմաքաղաքական գործընկերությունը Թուրքիայի և Ադրբեջանի հետ Հայաստանի դեմ ուղղված չէ: Խոսքը պաշտպանական համագործակցության միանգամայն այլ ուղղության մասին է, քանի որ Վրաստանի անվտանգության գլխավոր մարտահրավերը, այնուամենայնիվ, շարունակում է մնալ Ռուսաստանը: Այդ եռանկյունու բոլոր երեք կողմերը տարբեր շարժառիթներ ունեն այդ համագործակցության համար: Օրինակ՝ Թուրքիայի հետ Վրաստանի պաշտպանական ոլորտում հարաբերությունները պատճառաբանվում են այն բանով, որ այդ երկիրը ՆԱՏՕ-ի անդամ է, իսկ վրացի շատ սպաներ ռազմական կրթություն են տանում այնտեղ: Ադրբեջանի հետ Վրաստանի համագործակցությունում ուժեղ է ոչ այնքան ռազմական, որքան քաղաքական բաղադրիչը: Վրաստանի հիմնական խնդիրները տարածքային են, ահաբեկչալան սպառնալիքները՝ բացասական սցենարների զարգացման դեպքում, արմատական իսլամը: Մեր անմիջական հարևաններից Վրաստանը վտանգներ չի զգում:

 

Ռուսաստանում գոյություն ունի անձամբ ինձ համար անհասկանալի՝ ՙՌուսաստանի ջավախահայ համայնք՚ կազմակերպությունը, որը պարբերաբար Սամցխե-Ջավախքի հայերի անունից հանդես է գալիս վրացական կառավարության հասցեին սպառնալիքներով: Արդյո՞ք այդ տարածաշրջանում բնակվող հայերն իրական գործոն են հայ-վրացական և ռուս-վրացական հարաբերություններում: Եվ, Ձեր կարծիքով, ի՞նչ իրական և մտացածին խնդիրներ կան այնտեղ:

 

Կարծում եմ՝ Սամցխե-Ջավախքում գոյություն ունեն նույն խնդիրները, ինչ Վրաստանի բոլոր տարածաշրջաններում՝ աղքատություն, միգրացիայի բարձր մակարդակ և այլն: Միակ առանձնահատկությունը տարածաշրջանի բնակիչների ինտեգրման ցածր մակարդակն է, ինչը պայմանավորված է շատ գործոններվ: Վրացական պետականությունն ընդամենը 25 տարեկան է, իսկ խորհրդային ժամանակներում, հասկանալի պատճառներով, ինտեգրվելու և վրացերեն սովորելու որևէ շարժառիթ չկար՝ թե՛ հայերի, թե՛ Վրաստանում ապրող այլ ազգային փոքրամասնությունների մոտ:  Եվ անկայունությունը, որում Վրաստանը գտնվել է բավական երկար ժամանակ, թե՛ հայերի, թե ադրբեջանցիների մոտ ինտեգրվելու ցանկությունը չի ավելացրել: Ջավախքի հայերի և Քվեմո-Քարթլիի ադրբեջանցիների նկատմամբ ինտեգրացիոն գործընթացներ սկսվել են միայն Միխաիլ Սահակաշվիլիի օրոք: Զարգացել է ենթակառուցվածքը, իրականացվել են կրթական նախագծեր, այդ մարդիկ, վերջապես, զգացել են, որ գոյություն ունի այնպիսի պետություն, ինչպես Վրաստանը, որում իրենք ապրում են: Կարծում եմ՝ տվյալ փուլում Ջավախքի բնակիչների հետ Թբիլիսիի փոխհարաբերություններում Հայաստանի դերը շատ դրական է: Եվ Երևանը պարբերաբար հանգստացնում է բացասական քայլերի ձգտող տաք գլուխները՝ հիշեցնելով նրանց սեփական խնդիրների և, ըստ էության, Ջավախքի իր քաղաքացիների նկատմամբ Թբիլիսիի կողմից ճնշման բացակայության մասին: Այդ պատճառով, եթե Ռուսաստանը հանկարծ ցանկանա ապակայունացնել իրավիճակը Վրաստանի այդ կամ այլ տարածաշրջանում, մի կողմից Թբիլիսիի, իսկ մյուս կողմից Երևանի կողմից ցուցաբերվող ճնշման պայմաններում, դա այդքան էլ հեշտ չի լինի անել: Կարծում եմ, որ Սամցխե-Ջավախքում աստիճանաբար ստեղծվում է տեղական ընտրախավ, որը հայերենին հավասար կտիրապետի վրացերենին և կներկայացնի տարածաշրջանը կառավարությունում: Այդ գործընթացը դանդաղ, բայց ընթանում է, ինչն արդեն որոշակի լավատեսություն է ներշնչում: