Հինգշաբթի, 25 Նոյեմբերի 2021 12:02

Արմինֆո. Ռուսական գիտնական-արևելագետ, "Մերձավոր արեւելքի ինստիտուտ" գիտական կենտրոնի նախագահ, տնտեսական գիտությունների թեկնածու Եվգենի Սատանովսկին խոսել է Թուրքիայում տեղի ունեցող հուզումների և դրանից բխող հնարավոր գործընթացների մասին՝ լիրայի անկման ֆոնին։

 

Պրոֆեսորի խոսքով, Թուրքիայում, որտեղ հերթական անգամ խիստ արժեզրկվել է ազգային արժույթը, 

Կառավարության հրաժարականի, նախագահ Ռեջեփ Թայիփ Էրդողանի պաշտոնանկության եւ նրա "Արդարություն եւ զարգացում" կուսակցության իշխանությունից հեռացման աղմկոտ պահանջներով հուզումները սեւեռուն,  բայց  ոչ այնքան հիմնավորված աշխուժացում են հարուցել հարեւան երկրների, այդ թվում ՝ Հայաստանի քաղաքական գործիչների եւ լրագրողների շրջանում:

 

"Արդյո՞ք դա Էրդողանի վերջի սկիզբը չէ։ Արդյո՞ք Թուրքիան չի նվազեցնի ճնշումը հարևան երկրների, հատկապես Երևանի վրա (առավել քան հասկանալի սպասումներ "Զանգեզուրի միջանցքի" շուրջ լարվածության ֆոնին, և ոչ միայն Հայաստանի Լաչինի շրջանի բնակիչների մոտ, որոնց դա առաջին հերթին վերաբերում է)։ Արդյո՞ք տնտեսության  խնդիրները չեն կանգնեցնի թուրքական էքսպանսիան հետխորհրդային տարածքում, որի լիարժեք ապահովման համար թուրքերն ուղղակի փող չեն ունենա։ Եւ այլն նույն ոգով", - նշել է ռուս գիտնականը։ Սատանովսկու համոզմամբ ՝ իրականում այդ բոլոր գործընթացները ավելի շուտ կարագացնեն թուրքական իշխանությունների գործողությունները։ Նրա խոսքով, այժմ Թուրքիային անհրաժեշտ են էներգակիրների նոր շուկաներ եւ նոր աղբյուրներ, իսկ Անդրկովկասը, Ղազախստանը եւ Միջին Ասիան այդ ամենը տրամադրում են, ինչպես, ի դեպ, նաեւ Ռուսաստանի թյուրքական տարածաշրջանները, որոնց հետ թուրք գործարարներն ավելի սերտ կապեր են պահպանում՝ ճանապարհ հարթելով "Մահմեդական եղբայրների" եւ պանթյուրքական գաղափարախոսության ոճով քաղաքական իսլամի թուրքական տարբերակի առաջխաղացման մասնագետներին:

 

Արևելագետը կարծում է, որ Էրդողանի ախորժակը մեծ է, իսկ ծրագրերը՝ ավելի մեծ, այնպես որ, թուրքական իսլամիստական հիմնադրամները կադրեր են պատրաստում և Հնդկաստանի ու Չինաստանի, և Ինդոնեզիայի ու Գերմանիայի, և ռուսական տարածաշրջանների մահմեդականների համար, ներառյալ միանգամայն աշխարհիկ Յակուտիան, որտեղ կրոններից առավել տարածված են ուղղափառությունը և ավանդական հավատալիքները: "Բայց յակուտները՝ չէ որ թյուրքեր են։ Թյուրքեր: Էրդողանի համար դա ավելի քան բավարար է։ Ինչ չեն հասկանում լավատեսները, ովքեր անկեղծորեն կարծում են, թե Թուրքիայի տնտեսության խնդիրները կկանգնեցնեն Էրդողանին,  դա այն է, որ ներքին քաղաքականության մեջ ցանկացած բարդություն ավելի հեշտ  լուծելի է արտաքին հակամարտությունների պայմաններում։ Այնպես որ, դրանք հաճախ սանձազերծում են հենց նրա համար, որ բնակչությանը շեղեն իրենց վերադասներից ու նրա գծից դժգոհությունից։ Դրանք գործնական քաղաքագիտության հիմունքներ են, սակայն դրանք ոչ ոք երբեք հաշվի չի առնում, սակայն՝ զուր։ Այնպես որ, Թուրքիայի և նրա նախագահի ագրեսիվ արտաքին քաղաքականությունը ոչ միայն չի փոխվի, այլ, հակառակը, այդ երկիրն էլ ավելի կոնֆլիկտային կլինի, քան այսօր է։ Էրդողանը նահանջելու տեղ չունի, իսկ ում գրոհի. Փարիզն ու Բեռլինը, Մոսկվան ու Երևանը կամ Դելին ու Պեկինը, նրանցից քամելով  այն ամենը,  ինչ որ կհաջողվի, նրա համար, ընդհանուր առմամբ, միևնույն է։ Թեկուզ ԱՄՆ-ը, ինչը նա Սիրիայում հաջողությամբ է ցուցադրում։ Այդպիսի մարդ, այդպիսի դարաշրջան.." – ամփոփել է Սատանովսկին։

 

Նշենք, որ նոյեմբերի 23-ին Թուրքիայում արձանագրվել է վերջին 20 տարիների ընթացքում դոլարի նկատմամբ ազգային արժույթի փոխարժեքի առավելագույն անկում։ Այդ ֆոնին, նույնիսկ, Apple ընկերությունը դադարեցրել է իր սարքերի վաճառքը Թուրքիայում։ Ստամբուլում եւ Անկարայում ռեկորդային ինֆլյացիայից հետո տարերային բողոքներ են տեղի ունեցել։ Ցուցարարները պահանջել են կառավարության եւ իշխող "Արդարություն եւ զարգացում" կուսակցության հրաժարականը։ Ոստիկանությունը ցրել է ցուցարարներին։ Ըստ ԶԼՄ-ների, Թուրքական լիրայի  անկումը բումերանգի նման հարվածել է Սիրիայի հյուսիսային շրջաններին, որոնք վերահսկվում են Անկարայի կողմից աջակցվող ընդդիմության կողմից: Հաղորդագրությունների համաձայն, լիրայի փոխարժեքի կտրուկ անկման հետեւանքով  Իդլիբ եւ Համա նահանգների մի շարք շրջաններում պարենի գներն աճել են 400 տոկոսով, վառելիքի գները ՝ 350 տոկոսով, ոչ պարենային ապրանքների գները՝ 200 տոկոսով:

 

Փորձագետների կարծիքով, Թուրքիայում բողոքի ակցիաներն ինքըստինքյան կմարեն եւ չեն կարողանա լուրջ ազդեցություն ունենալ երկրի ներքաղաքական գործընթացների վրա: