Եվրասիական տնտեսական միությանը Հայաստանի անդամակցման հակառակորդներն արդեն հասցրել են դրանով հիմնավորել դրամի փոխարժեքի անկման պատճառը: Կիսվեք արժույթի փոխարժեքի տատանումների առնչությամբ Ձեր կարծիքով:
Ձեր հարցին հարցով կպատասխանեմ: Իսկ ի՞նչ կլիներ, եթե Հայաստանը չմիանար ԵՏՄ-ին, դրամի փոխարժեքը կլիներ կայուն, և դրա շուրջ որևէ սպեկուլյացիա չէ՞ր լինի: Բնականաբար, ոչ: Ինչ մնում է
փոխարժեքին, ապա դրամի համեմատական անկումը ռուսական տնտեսության վիճակի հետ կապող փորձագետները մասամբ իրավացի են: Հայաստանի տնտեսությունը սերտորեն կապված է Ռուսաստանի տնտեսության հետ: Պետք է հաշվի առնել նաև Ռուսաստանից Հայաստան տրանսֆերտների ծավալների անկումը, որոնք ուղարկում են այնտեղ աշխատող մեր քաղաքացիները: Միանգամայն բնական է, որ ռուբլու արժեզրկումը, դոլարի նկատամբ վերջինիս փոխարժեքի անկումը հանգեցրել է Ռուսաստանից Հայաստան փոխանցումների ծավալի նվազման: Մեր հաշվարկներով, այսօր այդ նվազումը հասել է 30%-ի, ինչն իսկույն զգացել է Հայաստանի արժութային շուկան: Այսպիսով, հիմնական պատճառներից մեկն այն բանի, ինչ մենք այսօր տեսնում ենք արժութային շուկայում, տրանսֆերտների անկումն է` պայմանավորված ռուբլու փլուզումով: Դրան է ավելանում նաև դոլարի նկատմամբ նախատոնական պահանջարկը ներմուծողների կողմից, ովքեր պատրաստվում են երկիր ներկրել ապրանքների նոր խմբաքանակներ: Գոյություն ունի ստեղծված իրավիճակից դուրս գալու մի քանի տարբերակ: Առաջինը`կայունացման վարկ խնդրել ռուս գործընկերներից:
Ինչպես տեղի ունեցավ կես միլիարդ վարկի հետ 2009 թվականի՞ն:
Այո, սակայն Հայաստանի վերջին տարիների «նախաձեռնողական» քաղաքականության հետևանքով, ինչն արտահայտվեց եվրաասոցացման երկակի խաղով, Ռուսաստանի ղեկավարության մոտ անվստահություն է առաջացել Երևանի իշխանությունների նկատմաբ:
Այդ պատճառով ակնկալել կրկնակի վարկ, որը մեր գործընկերների օգնությամբ կարելի էր ուղղել արժութային շուկայի կարգավորմանը, չենք կարող: Այդպիսի միջոցներ խնդրել Արևմուտքից`նույնպես անհնար է: Այնտեղ նույնպես Հայաստանի իշխանությունների վերաբերյալ ստեղծվել են Ռուսաստանում ձևավորված կարծիքներին համանման կարծիքներ: Մնում է միակ տարբերակը` արժութային միջամտությունները կազմակերպել սեփական միջոցներով, ինչը, ի դեպ, բազմիցս արվել է 2008-2009 թվականներին, որի արդյունքում 1 դոլարի դիմաց 305 դրամ կայուն փոխարժեք ապահովելու համար պահուստներից ծախսվել է շուրջ 700 մլն դոլար: Այնուամենայնիվ,
դա իշխանություններին չի խանգարել մեկ օրում դրամն արժեզրկել 25%-ով:
Վերջին 15 օրում դրամի փոխարժեքը կայունացնելու համար Կենտրոնական բանկը ևս ծախսել է մի քանի տասնյակ միլիոն դոլար: Սակայն, ըստ երևույթին, այսօր այնտեղ արդեն հասկացել են, որ միջամտությունները շարունակել հնարավոր չէ, քանի որ անհնար է հաշվարկել, թե որքան ժամանակ կտևեն Ռուսաստանի ֆինանսատնտեսական խնդիրները: Դրա համար էլ որոշել են չմիջամտել արժութային շուկայում տիրող իրավիճակին կամ միջամտել սահմանափակ ծավալներով:
Բաց թողնելով դրամը դեպի ազատ նավարկություն` իշխանությունները վախենում են անվերահսկելի գործընթացներից, և որպես հետևանք` կտրուկ գնաճից, ինչը կհանգեցնի ոչ միայն սոցիալ-տնտեսական, այլ նաև քաղաքական հետևանքների:
Արդյունքում այսօր գործնականում շատ դժվար է հաշվարկել իրական փոխարժեքը: Փոխանակման կետերում ցուցանակի վրա դոլարի փոխարժեքը գրված է 442 դրամ/դոլար, բայց վաճառվում է 450 դրամով, բանկերը ֆիզիկական անձանց վաճառում են 1000 դոլարից, իսկ իրավաբանական անձանց` 10 հազար դոլարից ոչ ավելի: Այս ամենը վկայում է այն մասին, որ իշխանություններն առայժմ չեն կարողանում գտնել խնդրի իրական և արդյունավետ լուծումները:
Այլ կերպ ասած`առևտրային բանկերն իրենց ապահովագրում են` փորձելով նվազագույնի հասցնել ռիսկե՞րը:
Հենց այդպես: Լեգիտիմություն չունեցող և հասարակության աջակցությունը չվայելող իշխանությունները չեն կարող այդ հասարակությանն ասել տնտեսությունում իրական իրադրության մասին ողջ ճշմարտությունը`սահմանափակվելով երկրորդական միջոցներով:
Կփորձե՞ք կանխատեսել իրավիճակի հետագա զարգացումը:
Դա շատ բարդ է, առնվազն` այսօր: Կարելի է միայն նշել, որ դրամը կշարունակի «թուլանալ»: Չեմ կարծում, որ այսօր որևէ մեկը կփորձի կանխատեսել, թե մինչև ուր ու մինչև երբ դա կշարունակվի:
Գնահատեք 2015 թ. պետբյուջեի նախագիծը: Արդյո՞ք այն համապատասխանում է այսօրվա մակրոտնտեսական իրողություններին ու մարտահրավերներին:
Բավականին երկար ժամանակ Հայաստանի պետական բյուջեն միջոցից վերածվել է ինքնանպատակի: Այլ խոսքով, հարկաբյուջետային քաղաքականությունն այսօր տնտեսական քաղաքականության վրա ազդեցության լծակ չի հանդիսանում:
Իշխանությունները պարզապես ցանկանում են ինչ-որ գումարներ հավաքել և ինչ-որ ծախսեր կատարել` անցքերը կարկատելու սկզբունքով: Իսկ հարկաբյուջետային որոշակի քաղաքականություն, որն ուղղված լինի Հայաստանում առկա հստակ խնդիրների լուծմանը, չեմ տեսնում: Ես միայն տեսնում եմ ավելի շատ գումարներ հավաքելու և որքան հնարավոր է ավելի շատ փոքր, միջին, իսկ հիմա արդեն մեծ բիզնեսին ճնշելու ձգտում: Հետևաբար, ըստ էության, 2015 թվականի բյուջեն կարելի է գնահատել որպես իրավիճակային
Եթե դրան ավելացնենք նաև Հայաստանում սպասվող քաղաքական գործընթացները` խորհրդարանական կամ նախագահական արտահերթ ընտրությունների տեսքով, ապա պարզ չի, թե վերջին հաշվով ով պետք է պատասխան տա այդ ոչ նպատակային ու անձամբ ինձ համար անհասկանալի պետբյուջեի համար:
Կնշե՞ք արտահերթ ընտրությունների անցկացման նախադրյալները:
Բավականաչափ ուժեղ չլինելով այս պահին իշխանափոխություն անելու համար, ոչիշխանական ուժերն այնքան թույլ չեն, որպեսզի թույլ տան Սերժ Սարգսյանի կողմից Սահմանադրության փոփոխությունների իրականացումը: Իսկ եթե սահմանադրական
փոփոխությունները չեն լինում, ապա այդ դեպքում իշխանական բուրգի ներսում անխուսափելիորեն վակուում է առաջանում`հաշվի առնելով, որ Սերժ Սարգսյանը քաղաքական ժառանգորդ չունի: Ըստ էության, այն չէր էլ կարող լինել`հաշվի առնելով նրա կառավարման երկու ժամկետների արդյունքները: Հետևաբար`ժառանգորդ նշանակելու խնդիր նա չունի, կա վարարտադրության խնդիր: Խնդիրը բավական դժվարլուծելի է`սահմանադրական փոփոխությունների բացակայության պայմաններում: Ավելին, այդ պայմաններում անխուսափելի է իշխանության էրոզիան: Այդ իսկ պատճառով այսօր ամեն բան կախված է իշխանությունների վրա ոչիշխանական ուժերի և հասարակության ճնշումից: Այդ ճնշման արդյունքը կարող է իշխանության հետ փոխզիջումը դառնալ`արտահերթ խորհրդարանական, և, ինչու ոչ, նախագահական ընտրությունների տեսքով:
Ի դեպ, արդյո՞ք Դուք կապ չեք տեսնում Սահմանադրության առաջիկա բարեփոխման և գալիք տարվա պետբյուջեի նախագծում ամրագրված` ուժայինների և պաշտոնյաների աշխատավարձերի բարձրացման նպատակով պատկառելի գումարների միջև:
Այդպիսով պատրաստվել հանրաքվեի իշխանություններն, իհարկե, կարող են: Միաժամանակ իշխանությունից դժգոհությունն իշխանության ներսում, խոշոր բիզնեսի, հասարակության ամենատարբեր շերտերի կողմից ոչ ոք չի հերքում:
Այդ դեպքում նշեք ռեսուրսը, որի վրա այսօր հենվում է իշխանությունը:
Իներցիան։ Հասարակությունում չեմ տեսնում որևէ շերտ, որը պատրաստ է աջակցել Սերժ Սարգսյանի ռեժիմին: Նույնիսկ պաշտոնյաները, ինչպես մնացած բոլորը, ովքեր զգում են իրենց անպաշտպանվածությունը, ինֆլյացիան և այլն, դժգոհ են նրա քաղաքականությունից: Այդ պատճառով իշխանությունն այսօր ինչ-որ չափով հենվում է միայն ուժայինների վրա, որոնք դեռևս դիմակայում են առայժմ չհամախմբված հասարակության դժգոհությանը:
Ձեր կարծիքով, ի՞նչ կարող է կամ պետք է տեղի ունենա մոտ ապագայում, որպեսզի հասարակությունը համախմբվի:
Ոչիշխանական ուժերն արդեն աշխատանք են տանում բնակչության հետ: Համաժողովրդական շարժման ձևավորած շտաբերն աստիճանաբար թափ են առնում: Եվ արդեն մոտ ժամանակներս հասարակության հետ շփման արդյունքում ոչիշխանական ուժերը կկարողանան վերլուծել ստեղծված իրավիճակը և սկսել ավելի ակտիվ ճնշում գործադրել իշխանության վրա:
Դեկտեմբերի 23-ին Մոսկվայում քննարկվելու է ԵԱՏՄ-ին Ղրղըզստանի անդամակցման վերաբերյալ պայմանագիրը: Այդպիսով, այդ կազմակերպությանը Բիշքեկի միանալուց հետո Ադրբեջանն այդ կառույցում կստանա Ղազախստանից հետո երկրորդ ձայնը սեփական շահերի լոբբինգի համար: Արդյո՞ք դրանում ռիսկեր չեք տեսնում Հայաստանի համար:
Վերջին ժամանակներս չափազանց կարևոր իրադարձություն է տեղի ունեցել, որի մասին, ոչ ոք, չգիտես ինչու, չի ցանկանում խոսել: Հայաստանը հրաժարվել է հավասարակշռված,
կոմպլեմենտար արտաքին քաղաքականությունից: Տեղի է ունեցել շատ լուրջ շրջադարձ դեպի փոքր-ինչ այլ քաղաքականություն, որն իշխանությունն անվանում է նախաձեռնող, և որն անձամբ ես գնահատում եմ որպես իրավիճակային, ու այդ պատճառով`անհեռանկարային:
4 տարի ասոցացման շուրջ բանակցություններ վարել ԵՄ հետ ու հետո մեկ օրում միանգամայն այլ կազմակերպության անդամ դառնալ կարող է միայն քաղաքականապես անմեղսունակ և աշխարհաքաղաքականության, արտաքին քաղաքականության ու թղթախաղի միջև տարբերություն չտեսնող իշխանությունը: Այդ իշխանության ջանքերի շնորհիվ էլ Հայաստանն անդամակցում է ԵԱՏՄ-ին`մոռանալով արժանապատվության, իրավահավասարության և սեփական շահերի մասին: Եվ դրանում մեղավոր չեն Ռուսաստանը կամ Ադրբեջանը: Պատճառները հարկավոր է փնտրել Հայաստանի ներսում, իսկ ավելի ճիշտ`իշխանությունների քաղաքականությունում: Անշուշտ, մենք շատ մեծ խնդիրներ և նույնիսկ չհաշվարկված ռիսկեր ենք տեսնում`կապված Եվրասիական միությանը Հայաստանի անդամակցման հետ: Սերժ Սարգսյանի այդ «նախաձեռնող» քաղաքականության արդյունքը հայ ժողովրդի համար կարող էր Ղարաբաղի, Սյունիքի, ողջ հայկական պետականության կորուստը դառնալ: Վերջիվերջո, Հայաստանի «արևմտամետ» քաղաքականության արդյունքում բարելավվեցին Բաքվի հետ Մոսկվայի հարաբերությունները, քանի որ Հայաստանի նկատմամբ ճնշման այլ լծակ Ռուսաստանը չուներ: Հետևանքներն ակնհայտ են։
Կնշեք այլընտրա՞նքը:
Հավասարակշռված արտաքին քաղաքականությունը, որը ենթադրում է խուսափում ցանկացած դաշինքի և ինտեգրացիոն միավորման անդամակցությունից,
լիովին համապատասխանում է Հայաստանի շահերին: Այս առումով Երևանին հարկավոր էր ռազմաստրատեգիական հարաբերություններ զարգացնել Ռուսաստանի հետ և բարեկամական-գործընկերային`Արևմուտքի հետ: Այսինքն`այն, ինչ մենք տեսնում ենք Ադրբեջանի վարած ներկայիս կուրսում: Կոպիտ ասած`Բաքվում, ի տարբերություն Երևանի, ոչ ոքի չեն «գցել»: Արդյունքում, մեզ չվստահող ռուսները կողպել են մեզ մութ սենյակում, իսկ բանալիները գետը նետել, իսկ Արևմուտքում ընդհանրապես չեն ցանկանում որևէ հարաբերություն ունենալ Հայաստանի հետ: Հայաստանի իշխանություններն ակնկալել են, որ հայ ժողովրդի մեջքի հետևում խաղալով Արևմուտքի հետ`կհաջողվի աչք փակել 2012-13 թթ. ընտրությունների կեղծման վրա: Գումարած «ավելի մեծ ինտեգրման» դեպքում Արևմուտքի խոստացած «մեծ գումարները»: Իսկ արևմտյան պաշտոնյաների համար «real politic»-ը Հայաստանի ոչ լեգիտիմ իշխանությունների լեգիտիմացման և նրանց Ռուսաստանի դեմ օգտագործելու մեջ է կայանում: Բնականաբար Մոսկվայում շատ լավ հաշվարկել են իրավիճակը և ճնշում գործադրել Սերժ Սարգսյանի վրա`ընդամենը մեկ օրում բացելով նրա աչքերն անմխիթարական իրողությունների վրա, քանի որ կորցնելով Ղարաբաղը, նա կկորցներ իշխանությունը: Այս առումով, կարծում եմ, Հայաստանում իշխանափոխությունն այսօր դարձել է հրամայական, առանց որի ԼՂՀ և Հայաստանի անվտանգության ապահովումն անհնար է: Դրանից հետո միայն հնարավոր կլինի քննարկել ԵԱՏՄ ներսում հարաբերությունները, փոխվստահելի հարաբերություններ հաստատել Եվրոպայի, ԱՄՆ և այլ գործընկերների հետ: Առանց դրա Հայաստանը հեռանկարներ չի ունենա ո’չ ԵԱՏՄ-ում,
ո’չ որևէ այլ ինտեգրացիոն միավորման մեջ:
Political analyst: only way to change situation in Armenia is extraordinary parliamentary elections
Armenian general rules out any provocations on Armenian-Turkish border as long as Russian flag hoisted there 
Crossroads of Peace project divorced from reality 
Armenia could hardly join EU of recent years - Boris Navasardyan
Armenian authorities` actions evidence of country`s movement to elimination of statehood - expert 
May One procession to take place in Yerevan 
Tehran: foreign troops` presence in South Caucasus does not contribute to establishment of security, stability
Lavrov: Unilateral concessions by Armenian authorities make Armenia`s borders undefined
Armenia`s premier meets with residents of Berkaber
Rally in name of Armenian statehood starts in Voskepar 
No return to historical Armenia idea! Pashinyan calls on
Stark and unpleasant as it might be to the Washington establishment, that the best guarantors of Armenian security are Russia and Iran - The American Conservative
Armenian authorities` policy could affect country`s regional, international prospects - Russian MP
Armenia needs teams work of all active people - expert
Moscow "testing" its relations with Yerevan
Pashinyan: External forces also provoked main force organizing ethnic cleansing in Karabakh
Our political force will follow path of institutional solutions - ex-mayor of Yerevan 
Large-scale events planned in April - Pashinyan
Armenian people has to choose between war or premier`s resignation
EU increases humanitarian aid to displaced Karabakh Armenians with EUR 5.5 million
