Փետրվարին Դուք հայտարարեցիք, որ ԵԱՀԿ Մինսկի խումբն սպառել է իր հնարավորությունները ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հարցում: Արդյո՞ք այսօր Մինսկի ձևաչափի շրջանակներում բանակցային գործընթացն այլընտրանք ունի:
Ես ընդամենը գնահատական եմ տվել Մինսկի խմբի իրական ձեռքբերումներին: Այդ գնահատականն, իրոք, այնքան էլ դրական չէ, բայց մյուս կողմից` բանակցային ձևաչափի առկայության փաստը, ըստ երևույթին, նպաստում է լրացուցիչ լարվածության վերացմանը: Եկեք նայենք Մինսկի խմբի վերջին ձեռքբերումներին: Մադրիդյան սկզբունքներն անընդունելի էին հակամարտության կողմերից առնվազն մեկի համար: Չնայած բանակցողների ջանքերին`վերջին ժամանակներս, հատկապես Հայաստանում նախագահական ընտրարշավի ընթացքում, ադրբեջանական կողմը կրկին սադրիչ գործողություններ է իրականացրել: Առաջին և վճռորոշ պահը, որը խոչընդոտում է հակամարտության խաղաղ կարգավորմանը և բանակցային գործընթացին, անմիջապես շահագրգիռ կողմերից մեկի բացակայությունն է բանակցային ձևաչափում: Եթե բոլորը գիտակցում են դե-ֆակտո պետության գոյությունը, ինչպիսին ԼՂՀ-ն, կարծում եմ, պետք է, վերջապես, ընդունել Ստեփանակերտի կարգավիճակը`որպես բանակցությունների մասնակից: Կան նաև մի շարք այլ երկրներ, որոնց անվտանգությանը և շահերին անմիջականորեն սպառնում է ղարաբաղյան հակամարտությունը: Թուրքիան և Իրանը գործնականում հարևանությամբ են գտնվում: Անկարան կարող է էապես ազդել Բաքվի քաղաքական գործընթացների վրա: Իսկ Թեհրանը կարող է նույնպես մասնակցել բանակցություններին`շատ լավ հասկանալով հակամարտության սկզբնաղբյուրները:
Ղարաբաղյան շարժման 25-ամյակին նվիրված կլոր սեղանի ժամանակ Դուք նշեցիք, որ Ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման միակ միջոցը Լեռնային Ղարաբաղի անկախության ճանաչումն է: Խոսկը վերաբերում է Հայաստանի, թե՞ միջազգային ողջ հանրության կողմից գոյություն ունեցող իրողությունների ճանաչմանը: Ի՞նչ հետևանքների դա կարող է հանգեցնել:
2008 թվականից` Արևմուտքի կողմից Կոսովոն, այնուհետև Ռուսաստանի կողմից Հարավային Օսիան և Աբխազիան ճանաչելուց հետո, մենք հայտնվեցինք բացառապես նոր իրավիճակում:
Կարծում եմ, որ ՀՀ նախագահ Սերժ Սարգսյանը քաջ հասկանում է, որ որոշակի պահի Երևանն այլ ելք չի ունենա, քան ԼՂՀ-ն ճանաչելը: Այստեղ իրավիճակը բավականին բարդ է: Մի կողմից ՀՀ նախագահն իրավացի է` համարելով, որ միայն Հայաստանի կողմից ԼՂՀ ճանաչումը կարող է հանգեցնել լարվածության աճի և նույնիսկ զինված բախումների: Մյուս կողմից, եթե ենթադրենք, որ Հայաստանն սպասում է, թե երբ մյուս երկրները կճանաչեն Ստեփանակերտը, ապա նման բան կարող է երբեք էլ տեղի չունենալ, քանի որ մյուսներն էլ, իրենց հերթին, սպասում են Հայաստանին: Այս պարագայում, կարծում եմ, որ Հայաստանն, այնուամնեայնիվ, պետք է առաջինը ճանաչի Արցախի անկախությունը, բայց միայն այն դեպքում, եթե վստահ լինի, որ իրենից հետո այդ քայլին կդիմեն նաև Ռուսաստանը և, հնարավոր է, Իրանը: Իսկ հետո այդ նույն նպատակով կարելի է օգտագործել Սփյուռքի ներուժն Արևմուտքի երկրներում:
ICES դիտորդական առաքելության կազմում Դուք մասնակցել է Հայաստանի նախագահական ընտրություններին: Ձեր կարծիքով, որքանո՞վ են արդարացված և հիմնավորված Րաֆֆի Հովհաննիսյանի գլխավորած շարժման պահանջները:
Եկեք չձևացնենք, թե չգիտենք քաղաքական պայքարի կանոները: Պարտվելուց հետո ցանկացած թեկնածու հաղթողին մեղադրում է կեղծարարությունների մեջ: Առավել ևս, որ հաղթողը պետության ղեկավարն է: Իսկ եթե հարցնում եք իմ անձնական դիտարկումների մասին, ասեմ, որ քվեարկության օրն իրավիճակը միանգամայն հանգիստ էր, ինչը բնորոշ չէ կեղծարարությունների պարագայում: Երկրորդ` դիտորդներն Ընտրական օրենսգրքի լուրջ խախտումներ չբացահայտեցին, և երրորդ` նախագահ Սարգսյանն այդպես էլ լուրջ հակառակորդներ չունեցավ: Րաֆֆի Հովհաննիսյանը գործում է PR-խաղի կանոնների համաձայն: Չէ որ նրա շտաբը բավականին պրոֆեսիոնալ է, և այնտեղ զգում էին, որ քաղաքական գործիչն ընդդիմության առաջնորդ դառնալու համար պետք է դեռ շատ աշխատի ու չանհետանա ԶԼՄ-ներից: Իսկ ԶԼՄ-ներ կարծիքով, որպես կանոն, հետաքրքրություն են ներկայացնում միայն կոշտ հայտարարոությունները:
Ձեր կարծիքով, արտաքին խաղացողներից ո՞վ և ի՞նչ շարժառիթով է շահագրգռված Հայաստանում ընդդիմադիր ՙԲարևի հեղափոխության՚ հայտնությամբ:
Միակ բանը, որ կարող եմ ասել, այն է, որ Հայաստաննում չկան ներքին անկարգությունների և քաղաքական դաժան պայքարի նախադրյալներ: Հայաստանը գտնվում է ոչ թե դրախտային կղզու վրա, այլ ժամանակակից աշարհի ամենաանկայուն տրածաշրջաններից մեկում: Ո՞վ է պատվիրատուն: Չգիտեմ, բայց նա, անշուշտ, գոյություն ուն: Տեխնոլոգիաները, անգամ լոգոտիպերը, հիշեցնում են սերբական ՙՀակահարվածը՚, գույնը` ուկրաինկան ՙնարնջագույններին՚: Ավելի շուտ կիրառվում է Ժենե Շարփի կողմից մշակված տեխնոլոգիան, որից օգտվում էր Վաշինգտոնը: Իհարկե, Հայաստանի ներքին իրավիճակի անկայունության մեջ շատ է շահագրգռված նաև Ադրբեջանը:
ԱՄՆ-ը և ԵՄ-ն, փորձագիտական որոշ գնահատականների համաձայն, Ռուսաստանի անհետևողական և չհամակարգված քաղաքականության պայմաններում, արդեն սկսել են առաջին քայլերն անել Հարավային Կովկասի վրա իրենց ազդեցության տարածման ուղղությամբ: Ձեր կարծիքով, ի՞նչ միտումներ կան այս ուղղությաբ:
ԱՄՆ տեսանկյունից Անդրկովկասը Մեծ մերձավոր արևելքի, այսինքն, ինչպես ասել է Զբիգնև Բժեզինսկին, ՙեվրասիական Բալկանների՚ մի մասն է: Դրան համապատասխան, տարածաշրջանը պետք է գտնվի մշտական քաոսի վիճակում, պատերազմի եզրին: Հայաստանը ներառված է այդ սցենարում, առավել ևս` որպես Մոսկվայի սակավաթիվ դաշնակիցներից մեկը հետխորհրդային տարածությունում: Պատահական չէ, որ Երևանում է ԱՄՆ ամենամեծ դիվանագիտական հաստատությունը տարածաշրջանում: ԱՄՆ, անշուշտ, հիմնական խաղացողներից մեկն է Անդրկովկասի ուժերի աշխարհաքաղաքական դասավորությունում: Այդ առումով նրա դերն ու շահերի մասշտաբը կարելի է համեմատել միայն Ռուսաստանի հետ: Իհարկե, կան նաև տարածաշրջանային խաղացողներ` Թուրքիան և Իրանը, որոնց համար նույնպես կարևոր է իրադարձությունների ընթացքը: Տարածաշրջանում ԵՄ ազդեցության ներուժ, գործնականում, չկա: Հայաստանը, իհարկե, ավելի մոտ է ԵՄ-ին, քան հետխորհրդային մյուս երկրները` բազմադարյա մշակութային և հասարակական կապերի առնչությամբ: Հենց հայերն են Եվրոպայի և նրա նույնականության մասը: Ընդ որում հայկական սփյուռքն այսօր ԵՄ և Եվրոպայի առանձին երկրների վրա ազդեցության ավելի շատ լծակներ ունի, քան ԵՄ-ն` Հայաստանում: Բնականաբար, այդ ազդեցությունն առնչվում է soft power-ին, սակայն, այդուհանդերձ, ԵՄ այժմ Կովկասում ընդհանրապես չունի սեփական soft power, ինչպես նաև` hard power: Կարծում եմ, որ ԵՄ բյուջեից հազիվ թե կարող են ավելի շատ միջոցներ հատկացնել ՙԱրևելյան գործընկերություն՚ մեռնող ծրագրին; նախակինում դա ընդամենը 600 մլն եվրո էր, սակայն, մասնակից բոլոր 6 երկրների համար և 5 տարվա ընթացքում: Ճգնաժամի պայմաններում, ամենայն հավանականությամբ, միայն Գերմանիան ի զորու կլինի վարել հավակնոտ արտաքին քաղաքականություն, սակայն այսօր նա նույնպես այնքան էլ հետաքրքրված չէ անդրկովկասյան տարածաշրջանով:
Հայաստանում նախագահական ընտրություններից հետո Երևանին առաջարկվող Մաքսային միության և ԵՄ հետ Ասացացման համաձայնագրի հակադրման խնդիրն էլ ավելի արդիական է դարձել: Ի՞նչ հնարավոր սցենարներ են նկատվում այս ուղղությամբ:
Վստահ եմ, որ տնտեսական տեսակետից Հայաստանը պետք է դիտարկի այն տարբերակը, որը կամրապնդիր իր անվտանգությունը: Հաշվի առնելով ԵՄ համապատասխան գործիքների և ներուժի բացակայությունը`կարծում եմ, որ Հայաստանը շուտով 2014 թ. Եվրասիական միությանն անդամակցման շուրջ բանակցություններ կսկսի: Զարմանում եմ, որ Ռուսաստանի հետ Հայաստանի համագործակցության շատ հակառակորդներ ընդգծում են, որ ինտեգրումն անհնար է`ՌԴ հետ ընդհանուր սահմանների բացակայության պատճառով: Միաժամանակ նրանք երազում են եվրաինտեգրման մասին`իհարկե, մոռանալով, որ ԵՄ ամենամոտ երկիրը... Կիպրոսն է: Աբխազական երկաթուղու բացման նախագծի հաջող իրականացման և Մոսկվա-Թբիլիսի հարաբերությունների կարգավորման դեպքում Երևանը շատ ավելի մոտ կլինի Ռուսաստանին: Միաժամանակ Մոսկվան ցանկանում է որոշակի հաջողությունների հասնել հետխորհրդային տարածության ինտեգրման ճանապարհին, սակայն առայժմ դժվար է հաջողություն ակնկալել Ուկրաինայի հետ բանակցություններում: Այս առնչությամբ, հնարավոր է, Հայաստանի համար լավ պահ կստեղծվի` եվրասիական ինտեգրացիոն նախագծին մասնակցության շահավետ պայմանների հասնելու առումով: ԵՄ-ն օբյեկտիվորեն սպառել է զարգացման իր ներուժը, և հետխորհրդային տարածության երկրների ուղղությամբ եվրոպական նախագիծը փաստորեն կանգ է առել: Իսկ եվրասիական նախագիծը նոր է սկսվում: Իհարկե, հայտնի չէ, թե ինչ դրանից կստացվի, բայց շնորհիվ այդ նախագծի, Հայաստանն առնվազն մեկ` ակնհայտորեն ոչ ավելորդ, տարբերակ կունենա:
EU pursuing its own interests in South Caucasus - expert 
Azerbaijan is playing cat and mouse game with Armenia and the world - analyst
Political analyst: only way to change situation in Armenia is extraordinary parliamentary elections
Armenian general rules out any provocations on Armenian-Turkish border as long as Russian flag hoisted there 
Opinion: Lukashenko`s statements in Baku clearly demonstrate results of Armenian, Azerbaijani diplomacy work 
Poll: More than half of respondents in Armenia positively assess "Tavush for Motherland" movement
Experts discuss problems of Armenia 
Bagrat Galstanyan Armenia public and spiritual figure
Tavush movement returns our national dignity, Vazgen Manukyan
Nikol Pashinyan does not attend Victory Parade in Moscow either
May One procession to take place in Yerevan 
Tehran: foreign troops` presence in South Caucasus does not contribute to establishment of security, stability
Lavrov: Unilateral concessions by Armenian authorities make Armenia`s borders undefined
Armenia`s premier meets with residents of Berkaber
Rally in name of Armenian statehood starts in Voskepar 
No return to historical Armenia idea! Pashinyan calls on
Stark and unpleasant as it might be to the Washington establishment, that the best guarantors of Armenian security are Russia and Iran - The American Conservative
Armenian authorities` policy could affect country`s regional, international prospects - Russian MP
