Տպավորություն է ստեղծվում, որ պարբերաբար սրելով իրավիճակը Ղարաբաղում շփման գծում և Հայաստանի սահմանին՝ Իլհամ Ալիևը նպատակաուղղված փորձում է Սերժ Սարգսյանի հետ բանակցությունների նոր օրակարգ ստեղծել: Այլ կերպ ասած՝ դեկտեմբերի 19-ին Շվեյցարիայում կքննարկվեն արդեն ոչ թե խաղաղության պայմանները, այլ՝ հրադադարի նոր պայմանները:
Հայաստանի և ԼՂՀ զինված ուժերի և ադրբեջանական բանակի ստորաբաժանումների շփման գծում մարտական բախումների հրահրումը պաշտոնական Բաքվի քաղաքականության անբաժան բաղադրամասն է` Իլհամ Ալիևի կառավարման ողջ շրջանում: Վերջին ժամանակներս նման միջադեպերի հաճախակի դառնալը, ռեակտիվ հրետանի և, նույնիսկ, տանկեր կիրառելու փորձը խոսում է այն մասին, որ փոփոխված աշխարհաքաղաքական իրողությունները Ադրբեջանի իշխանություններին ստիպում են դիմել ռազմական շանտաժի ինտենսիֆիկացման` միջնորդների և հայկական կողմի նկատմամբ ճնշում գործադրելու նպատակով: Արևմուտքի հետ Ռուսաստանի հարաբերությունների կտրուկ սառեցման, ինչպես նաև ռուս-թուրքական հարաբերություններում ծագած լրջագույն ռազմաքաղաքակաան ճգնաժամի ֆոնին Ադրբեջանի ղեկավարության համար, գործնականում, Մոսկվայի, Վաշինգտոնի և Անկարայի միկջև ճկունորեն խուսավարելու տարածություն չի մնում: Իսկ եթե սրան գումարենք նաև նավթի գների անկումը և դրա արդյունահանման նվազումն Ադրբեջանում, ապա պարզ կդառնա, որ արցախա-ադրբեջանական հակամարտության ընդունելի լուծում որոնելու համար Ալիևին տրված ժամանակի լիմիտը լիովին սպառվել է: Եվ այժմ, ստիպված, կամ պետք է զգալի զիջումների գնա, կամ` իրապես պաատերազմի: Դատելով ըստ ամենայնի, Ալիևն առայժմ պատրաստ չէ ոչ մեկին, ոչ մյուսին և կփորձի ռետինը ձգել մինչև վերջ, այսինքն` մինչև այն պահը, երբ որոշում կկայացվի նրա փոխարեն, սակայն` առանց նրա:
Շատ գործընկերներ Բաքվի սադրանքները կապում են ռուս-թուրքական հարաբերությունների սրացման հետ: Ձեր կարծիքվ, որքանո՞վ է հիմնավոր նման վարկածը, և ինչպիսի՞ն են դրա հեռանկարները՝ հաշվի առնելով, որ ռուսական ռմբարկուի խոցման հետ կապված իրավիճակում Բաքուն, ի տարբերություն Երևանի, անվերապահորեն աջակցեց Անկարայի դիրքորոշմանը, ինչը հերթական անդամ փարատեց ռուս-ադրբեջանական դաշնակցության առնչությամբ պատրանքները:
Չեմ համաձայնի նման մեկնաբանությանը: Հայկական և ադրբեջանական զինված ուժերի շփման գծում լարվածության ակնհայտ աճն սկսվել է թուրքերի կողմից ռուսական ռմբարկուի խոցումից շատ առաջ: Միաժամանակ ռուսական խոցված ռմբարկուի առնչությամբ Բաքվի պաշտոնական դիրքորոշումն Անկարայի դիրքորոշմանն անվերապահորեն աջակցելու վերաբերյալ բավական ցուցադրական էր: Հատկանշական է այն, որ այդ հարցում Անկարային աջակցող Ադրբեջանի առաջնորդի նկատմամբ Ռուսաստանի ղեկավարության վերաբերմունքը դեռևս արտաքուստ որևէ փոփոխություն չի կրել: Դա վկայում է այն մասին, որ Ադրբեջանը խիստ անհրաժեշտ է Կրեմլին՝ Ալիևի հետ կամ առանց նրա:
Տարեսկզբից Հայաստանի զինված ուժերը և ԼՂՀ պաշտպանության բանակը կորցրել են մի քանի տասնյակ զինծառայող: Միայն դեկտեմբերին ԼՂՀ պաշտպանության բանակը յոթ զինծառայող է կորցրել: Արդյո՞ք բավարար եք համարում զինծառայողների շրջանում զոհերի խանխարգելմանը և պատասխան միջոցների մշկմանն ուղղված Արցախի և Հայաստանի բարձրագույն բանակային ղեկավարության գործողությունները:
Հայ զինծառայողների շրջանում զոհերն Արցախի և Հայաստանի ոչ թե զինվորական, այլ, առավելապես, քաղաքական ղեկավարության խղճի վրա են: Իմ կարծիքով, հենց այդտեղ է հարկավոր փնտրել խնդրի արմատը: Ողջ խնդիրը դա է: Մեր զինվորականները լիովին կատարում են երկրի սահմանների պաշտպանության խնդիրը, իսկ ահա գործող հայ պաշտոնյաների պաշտոնապես որգդեգրած քաղաքական-դիվանագիտական մոտեցումները ակնհայտորեն վնասակար են և նպաստում են այն բանին, որ ադրբեջանական կողմի ագրեսիվ գործողությունները ոչ միայն չեն նվազել, այլ, նույնիսկ, աճել են ժամանակի ընթացքում:
Դեկտեմբերի 8-ին Կրասնոդարի երկրամասից Հայաստանում տեղակայված ՙԷրեբունի՚ ռուսական ավիաբազա է ժամանել 7 ժամանակակից հարվածային ուղղաթիռ: Մինչև տարեվերջ ավիաբազա կտեղոփոխվի ուղղաթիռների ևս մեկ խմնաքանակ: Արդյո՞ք Հայաստանում ռուսական ռազմական ներկայության ամրապնդումը պայմանավորված է միայն Թուրքիայի հետ հարաբերությունների սրմամբ:
Ռուս-թուրքական հարաբերությունները կշարունակեն սրվել՝ առնվազն այնքան ժամանակ, քանի դեռ իշխանության ղեկին են գտնվում նախագահներ Վլադիմիր Պուտինը և Ռեջեփ Էրդողանը: Բայց նույնիսկ նրանից մեկի հեռացմամբ կոնֆլիկտից կվերանա ընդամենը դրա միջանձնային բաղադրիչը, մինչդեռ ռուս-թուրքական դիմակայության հետագա ուժեղացումը պայմանավորված է աշխարհաքաղաքական գլոբալ գործընթացի բուն էությամբ և հիմնական պարամետրերով:
Գոյություն ունի վարկած, ըստ որի Հայաստանի սահմանադրական բարեփոխումները պայմանավորված էին այդ թվում՝ ՙարևմտյան պատվերով՚, ինչը հեռահար նպատակներ է հետապնդել՝ բնականաբար Ռուսաստանին հակասող: Որքանո՞վ է հիմնավոր նման վարկածը:
ՀՀ Սահմանադրության ՙբարեփոխման՚ արտաքին պատվերի վարկածը բացառված չէ:
Դա միանգամայն հնարավոր է՝ հաշվի առնելով, որ շնորհիվ այդ ՙբարեփոխումների՚ մեր երկիրը կարող է արտաքին կառավարման տակ հայտնվել՝ առանց որևէ մեկի, ով անձնապես պատասխանատու կլինի դրա համար: Միաժամանակ, բարեփոխված Սահմանադրության շնորհիվ այսուհետ Հայաստանում փակ է կառավարող կամ պաշտոնապես ընդդիմադիր կուսակցապետության հետ չփոխկապակցված անձանց՝ իշխանության հասնելու նույնիսկ տեսական հնարավորությունը:
Միաժամանակ միանշանակ չէի հավաստի, որ ներկայիս ՙսահմանադրական իրարանցումը՚ արևմտյան պատվեր է: Այստեղ ավելի խորքային հոսանքներ կան:
Կմեկնաբանե՞ք Արևմուտքի և Ռուսաստանի դիմակայությունում Հայաստանի ներգրավման հնարավորությունը՝ ՙԻսլամական պետության՚ ահաբեկիչների սպառնալիքների աշխարհագրության ընդլայնման պայմաններում:
Հայաստանի համար, հատկապես ռուս-թուրքական ճգնաժամի համատեքստում, շատ ավելի ակտուալ է դարձել Ադրբեջանի և պակաս չափով Թուրքիայի հետ կոնվենցիոնալ պատերազմի սպառնալիքը, քան ինչ-որ ահաբեկչական խմբավորումների մշտական և մասշտաբային հարձակումների թիրախ դառնալու ռիսկը:Ամեն դեպքում մենք պետք է պատրաստ լինենք ցանկացած տեսակի սպառնալիքի կանխմանը և/կամ դիմագրավմանը, և, կարծում եմ, ավելորդ չի լինի, եթե այդ համատեքստում մշակվի և իրականացվի քաղաքացիական բնակչության սպառազինման և համապատասխան նախապատրաստման խելամիտ հայեցակարգ: