Չորեքշաբթի, 11 Հունիսի 2014

Ամբողջ 2014 թ. ընթացքում մենք ականատես ենք լինում արցախա-ադրբեջանական սահմանին լարվածության ուժգնացմանը: Երասխում վերջին փոխհրաձգությունը ցույց տվեց, որ անակնկալներ պետք է սպասել անգամ պատերազմի տարիներին խաղաղ մնացած նախիջևանյան սահմանի հատվածում: Ձեր կարծիքով, ինչո՞վ է բացատրվում, մասնավորապես, լարվածության ընդհանուր ուժգնացման տեղափոխումը դեպի սահմանի այս հատված:  

Ես բազմիցս նշել եմ, որ մեր տարածաշրջանում ուժերի
ներկա հաշվեկշռի պայմաններում Ադրբեջանը չի կարող ինքնուրույն կերպով պատերազմ
սանձազերծել: Սակայն առկա հաշվեկշռի խախտման և իր համար նպաստավոր պայմաններ առաջանալու
պարագայում Ադրբեջանը փորձելու է ուժի
միջոցով խլել ոչ միայն Արցախը, այլև ավելի հեռուն գնալ:

Դրա մասին է վկայում նաև նախիջևանյան սահմանի հատվածում հակառակորդի
ակտիվացումը:  Մեզ ուզում են հասկացնել, որ
պատերազմի դեպքում ռազմական գործողությունները չեն մնալու արցախա-ադրբեջանական
հակամարտության հատվածում, այլ ընդգրկելու են ամբողջ ներկայիս Հայաստանը, այդ
թվում՝ Արարատյան դաշտն ու Երևանը:

Միևնույն ժամանակ պետք է հաշվի առնել, որ վերջին ամիսներին Իրանը տարբեր առիթներով բարձրաձայնում է Նախիջևանով անցնող
կոմունիկացիաների վերագործարկման անհրաժեշտության
մասին։ Այս հանգամանքը ևս ազդած պետք է
լինի, որ Հայաստանի համար խիստ շահեկան այդ գործընթացը ապակայունացնող
ազդանշաններով փորձեն կասեցնել։

Տարածաշրջանում
աշխարհաքաղաքական ուժերի հերթական վերադասավորման պատճառով կրկին համընկել են
ռուսական կայսրապետության և թյուրքական ծավալապաշտության շահերը: Այդ շահերի
համընկնման արդյունք է նաև ռուս-թյուրքական եվրասիական նախագիծը: Մեր սահմանին
հակառակորդի աշխուժացումն էլ իր հերթին ռուս-թյուրքական հերթական սիրախաղի
արդյունքն է:

Մենք հերթական
անգամ արհավիրքի շեմին ենք հայտնվել ոչ թե այս կամ այն օտար ուժի, այլ գլխավորապես
մեր պատճառով: 1988 թ. սկսված արցախյան ազգային-ազատագրական պայքարը մենք
չկարողացանք վերածել նաև ինքնիշխան պետության ստեղծման պայքարի: Մենք չկարողացանք
ձևավորել իրապես անկախ ու ինքնիշխան պետություն, ինչի պատճառով մեր երկիրը
գաղութացվեց։

Ուստի մենք
պարտավոր ենք շրջել դեպքերի զարգացման ներկայիս ընթացքը, ինչի համար հարկավոր է
կազմակերպվել, հեռացնել այս վարչախմբին և երկրում հաստատել մեր ժողովրդի կամքն ու
իշխանությունը:

Դրանից հետո ոչ
ոք չի կարողանա մեզ ներքաշել իր դավադիր նախագծերի մեջ: Իսկ եթե մեր
անկախությունը, պատիվն ու արժանապատվությունը զենքով պաշտպանելու կարիք առաջանա,
ապա պատրաստ կլինենք նաև դրան: Այդ դեպքում մենք ներկայիս համեմատությամբ շատ
ավելի ուժեղ ու պատրաստված կլինենք, ինչպես նաև կունենանք իրական դաշնակիցներ:

Օրերս Հայաստանում Ռուսաստանի դեսպան Իվան Վոլինկինը լրագրողների հետ զրույցի ժամանակ չորս միլիարդանոց պայմանագրի շրջանակներում Ռուսաստանի կողմից Ադրբեջանին TOS - 1A ռեակտիվ կրականետերի հերթական խմբաքանակի և 100 հատ Т-90 С տանկերի խմբաքանակի վաճառքը բնութագրեց որպես «ընդամենը կոմերցիա»: Արդյո՞ք այդ կոմերցիան չի հանգեցնի Արցախյան նոր պատերազմի՝ հաշվի առնելով արցախա-ադրբեջանական հակամարտության գծում զոհերով ուղեկցվող փոխհրաձգությունների հաճախացումը:

Ռուսաստանն
ահագնացող տեմպերով կորցնում է արժեքներն ու զարգացման ուղենիշները, առհասարակ՝
ապագայի ռեսուրսը: Ներքին վերափոխման միջոցով իր ապագան ապահովելու փոխարեն նա
ընտրել է ուրիշների ունեցածը խլելու միջոցով 
այդ ռեսուրսը լրացնելու տարբերակը:

Այդ գործելակերպի
տիպական օրինակ են նաև թյուրքական գործոնը մեր հաշվին հզորացնելու միջոցով իր
կողմը գրավելու քայլերը, որոնցից մեկն էլ Ադրբեջանին արդիական սպառազինության
մատակարարումն է: Ռուսաստանը փորձում է այս մատակարարումների միջոցով միանգամից և′
աշխարհաքաղաքական և′ տնտեսական օգուտներ ստանալ:

Հարյուր տարի
առաջվա հայտնի դեպքերը հիշեցնող այս սիրախաղը խիստ վտանգավոր է ոչ միայն մեզ, այլև
Ռուսաստանի համար: Ռուսական և թյուրքական մրցակից գործոնների ներուժային, առաջին
հերթին՝ ժողովրդագրական, հարաբերակցությունն այդ ժամանակշրջանի համեմատությամբ
փոխվել է ոչ հօգուտ ռուսականի։ Եվ դժվար թե այս անգամ Ռուսաստանը կարողանա մարսել
այն:

Նման
պայմաններում չեմ բացառում, որ պատերազմ լինի: Եթե պատերազմն ավելի շուտ սկսվի,
քան մեզ կհաջողվի հեռացնել գործող գաղութային վարչակազմին և Հայաստանում
վերահաստատել մեր ժողովրդի կամքն ու իշխանությունը, ապա մեր գործը կրկնակի
կծանրանա: Այդ ժամանակ թերևս միակ տարբերակը կլինի ներքին և արտաքին սպառնալիքների
զուգահեռաբար չեզոքացումը, որը ենթադրում է ամբողջ ազգը ներառող լայնածավալ
ազատագրական պատերազմ:

Վերլուծական հանրության շրջանում լուրջ մտավախություններ կան, որ Ուկրաինայի շուրջ սրընթաց կերպով զարգացող ճգնաժամը լուրջ սպառնալիք է ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահության շրջանակներում Արցախի հարցով ԱՄՆ-ի, Ֆրանսիայի և Ռուսաստանի միջև առկա գործակցության համար: Կարո՞ղ է արդյոք Մոսկվայի և Վաշինգտոնի՝ ուկրաինական ճգնաժամի պատանդների վերածվելու հանգամանքը մյուս արտաքին քաղաքական հարթակները կերպափոխել հանուն Ուկրաինայի պայքարի «մասնաճյուղերի»: 

Ուկրաինական
ճգնաժամի դերը երկակի է: Ներկայումս այն զսպում է ռուսական կայսրապետական
նկրտումները մեր տարածաշրջանում, ինչի շնորհիվ ինքնուրույնությունից զրկված
Հայաստանը (Արցախը ներառյալ) դեռևս խուսափում է աղետին զոհ գնալուց: Մյուս կողմից՝
Ուկրաինայի արժեքը շատ մեծ է և նրա ռուսականացումը որոշիչ է այդ կայսրապետական
նկրտումների իրականացման հարցում: Նմանատիպ պատճառներով Ուկրաինան թանկ է նաև
Արևմուտքի համար:

Ուստի քաղաքական
տարբեր հարթակներում, այդ թվում՝ Արցախի հարցում, արդեն դրսևորվում է Ուկրաինայի
համար մղվող նրանց պայքարը: Այլ հարց է, թե դա կհասնի՞ արդյոք այն աստիճանի, որ
կարողանա քայքայել Մինսկի խումբը: Օրինակ՝ այդպիսի արդյունքի կարող է հանգեցնել
ռուսական թողտվությամբ Ադրբեջանի կողմից նոր պատերազմի սանձազերծումը:

Փաստարկելով Կրեմլի եվրասիական նախագծերում Հայաստանի մասնակցության անհրաժեշտությունը, ինչպես Հայաստանի, այնպես էլ Ռուսաստանի իշխանությունները որպես հիմնական գործոն հիշատակում են անվտանգությունը: Ձեր կարծիքով կարո՞ղ է արդյոք Հայաստանի մուտքը Եվրասիական Միություն  երաշխավորել Հայաստանի և Արցախի անվտանգությունը:

Այդ փաստարկումները ոչ միայն անհեթեթ են, այլև կործանարար: Մեր շահերին
հակասող նպատակներ ունեցող, Հայաստանի ինքնիշխանության ու մեր Հայրենիքի մասը
կազմող Արցախի կորստի հաշվին կայացող եվրասիական նախագիծը չի կարող ապահովել մեր
անվտանգությունը:



Առկա աշխարհաքաղաքական իրողությունների պարագայում արդյոք անհրաժեշտություն է Հայաստանում ռուսաստանյան 102-րդ ռազակայանի ներկայությունը, հաշվի առնելով, որ Արցախում, մասնավորապես՝ Իրանի հետ սահմանի հատվածում, որևէ օտար զորքի բացակայությունն ավելի շուտ բարձրացնում, քան թե ցածրացնում է Արցախի անվտանգությունը:

Առհասարակ՝ որևէ պետության տարածքում թեկուզ բարեկամական մեկ այլ պետության
զորքի առկայությունը խոսում է նրա թուլության և ոչ լիարժեք ինքնիշխանության մասին:

Սառը պատերազմի և երկբևեռ աշխարհի ժամանակներում, երբ Հայաստանը
խորհրդառուսական կայսրության մաս էր կազմում, Հայաստանում ռուսաստանյան զորքի
նպատակահարմարությունը որոշված էր ինքնըստինքյան:

ԽՍՀՄ-ի փլուզումից հետո, երբ դեռ պահպանվում էին սառը պատերազմի և երկբևեռ
աշխարհի չափանիշներն ու ուժերի հաշվեկշիռը, այդ զորքի առկայությունն Հայաստանում
առավել չափով կրում էր իներցիոն բնույթ։ Առաջ անցնելով հարկ եմ համարում ընդգծել,
որ  մենք պետք է այդ իներցիային հանձնվելու
փոխարեն վաղուց արդեն լուծած լինեինք դրա 
աստիճանական հաղթահարման ու նրանից դուրս գալու խնդիրը։

Սակայն ներկայումս մենք գործ ունենք արագ տեմպերով փոփոխվող իրավիճակի հետ:
Աշխարհն այլևս բազմաբևեռ է, տարածաշրջանում հանձինս Իրանի առաջացել է նոր և ուժեղ
աշխարհաքաղաքական և հայանպաստ գործոն։ Ի հակադրություն դրա՝ Ռուսաստանը զինում է
օր առաջ մեզ ոչնչացնելու դիտավորություն ունեցող մեր հակառակորդին և կլանում է մեր
ինքնիշխանությունը:

Այս հանգամանքներն են պատճառը, որ Արցախում օտար զորքերի բացակայությունը
նպաստավոր է նրա անվտանգության համար:

Նման պարագայում պետք է վերանայվի Ռուսաստանի հետ հարաբերությունների
ձևաչափը:  Դրանք պետք է կառուցվեն
հավասարության և միմյանց շահերը հարգելու սկզբունքների վրա: Մասնավորապես՝ առանց
որևէ պայմանի Հայաստանից պետք է դուրս բերվեն Ռուսաստանի հատուկ ծառայության՝
Ռուսաստանի Դաշնային անվտանգության ծառայության սահմանապահ զորքերը: Իսկ
Ռուսաստանի զինված ուժերի ստորաբաժանումներից բաղկացած 102-րդ բազայի հետագա
առկայության նպատակահարմարության որոշման, դրական որոշման դեպքում՝ դրա
կառուցվածքի, կազմի, խնդիրների, տեղակայման պայմանների և այլ անհրաժեշտ հարցերը
պետք է դիտարկվեն մեր շահերի տեսանկյունից:

Հայաստանի իշխանությունները և, մասնավորապես, Սերժ Սարգսյանը, գործնականորեն հետևում են Մոսկվայի և Վաշինգտոնի բոլոր «խորհուրդներին»: Օրինակ՝ հայ-թուրքական գործընթացը և Կրեմլի եվրասիական նախագծերին մասնակցելու Հայաստանի «բուռն ձգտումը»: Ի՞նչն է խանգարում Երևանին, որ նա «խորհրդատուներից» պահանջի միջոցներ ձեռնարկել Ալիևի ռազմատենչությունը զսպելու համար:

Հայաստանի անունից հանդես եկող ռեժիմը օժտված չէ ինքնուրույն կամքով: Ուստի նա
ոչ մեկից ոչինչ չի կարող պահանջել: Նա կարող է միայն ազգային շահերի հաշվին մի
փոքր էլ երկարաձգել իր գոյությունը: Ուստի մեր առաջնային նպատակը հնարավորինս շուտ
նրանից ձերբազատվելն է: