Հինգշաբթի, 15 Դեկտեմբերի 2016 16:21

XV գումարման Քնեսեթի պատգամավոր, Ընտրական համակարգերի միջազգային փորձագիտական կենտրոնի /ICES/ նախագահ Ալեքսանդր Ցինկերն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում կանխատեսում է առավել հավանական նախընտրական դասավորությունները Հայաստանում, խոսում Եվրոպայում, ԱՄՆ-ում և Իսրայելում վերջին քաղաքական և սոցիալական միտումների մասին: 
 

Կիսվեք ապրիլի 2-ին Հայաստանում նախատեսված խորհրդարանական ընտրությունների առավել հավանական ելքի կամ ելքի հնարավոր տարբերակների առնչությամբ Ձեր կանխատեսումներով՝ որպես ICES փորձագիտական կենտրոնը գլխավորող մարդ: Արդյո՞ք Գագիկ Ծառուկյանի «վերադարձի» լույսի ներքո Հայաստանում շատերի կողմից կանխատեսվող կոալիցիոն սցենարն այդքան անայլընտրանքային է թվում Ձեզ:

 

2017 ապրիլին նախատեսված խորհրդարանական ընտրությունները Հայաստանում կընթանան քաղաքական նոր կացութաձևի պայմաններում՝ խորհրդարանա-նախագահական հանրապետությունում: Այստեղից էլ առաջիկա ընտրապայքարի հանդեպ մեծ ուշադրությունը, քանի որ հաղթած կուսակցական ցուցակը կամ դաշինքը կձևավորի գործադիր իշխանության բարձրագույն մարմինը՝ կառավարությունը, որն իրականացնում է պետության ներքին և արտաքին քաղաքականությունը: Իսկ վարչապետն իր ձեռքում կկենտրոնացնի երկրի կառավարումը՝ թե խաղաղ ժամանակ, թե պատերազմի ժամանակ: Նման մեծ խաղադրույքների պայմաններում նախընտրական պայքարի շատ կարևոր փուլ է կուսակցական ցուցակի կամ կուսակցությունների դաշինքի արդյունավետ կառուցումը՝ կառավարության հետակա ձևավորման և վարչապետի թեկնածության համար:  

 

Առաջիկա ընտրություններում ՀՀԿ-ն, հատկապես նոր Ընտրական օրենսգրքի գործողության պայմաններում, պետք է բարդ խնդիր լուծի՝ ինչ տեսքով գնալ ընտրությունների. ինքնուրույն կամ դաշինքի կազմում, հնարավոր է, նույնիսկ նոր անվանմամբ: Որպես ՀՀԿ հետ դաշինքի իրական թեկնածու, որը լրացուցիչ ձայն բերելու շանս ունի, կարող է դիտարկվել միայն ՀՅԴ-ին, սակայն, վերջին տեղեկությունների համաձայն, այդ կուսակցության ղեկավարները մտադիր են ինքնուրույն գնալ ընտրությունների: Այս առումով, կարծում եմ, որևէ լուրջ քաղաքական կառույցի հետ ՀՀԿ դաշինքի ստեղծումը քիչ հավանական է: Իհարկե, չի բացառվում հանրապետականների ցուցակում հայ հասարակության նշանավոր անձանց ներառումը՝ ինչպես անկուսակցականների, այնպես էլ գրանցված ոչ մեծ կուսակցությունների ներկայացուցիչների: Հետաքրքրություն է ներկայացնում նաև կոալիցիայի հնարավոր կազմը: ՀՅԴ-ից հետո երկրորդ գործընկերոջ մասին անհրաժեշտ է լուրջ մտածել՝ հաշվի առնելով, որ կարող է ստեղծվել իրավիճակ, երբ կոալիցիոն մեծամասնության համար ևս մեկ մասնակից պահանջվի: Այստեղ ողջ ուշադրությունը սևեռված է քաղաքականություն վերադարձած «Բարգավաճ Հայաստան» կուսակցության առաջնորդ Գագիկ Ծառուկյանի վրա: Հենց ԲՀԿ-ն կարող է ստանձնել կառուցողական ընդդիմության գործառույթերը՝ մեծ թվով բողոքական ձայներ խլելով այլ կուսակցություններից, իսկ ընտրություններից հետո կոալիցիա կազմելով ՀՀԿ-ի և ՀՅԴ-ի հետ՝  ստեղծելով ազգային միասնության կոալիցիայի նախատիպ, ինչն օբյեկտիվորեն պահանջված է հայ հասարակությունում՝ գոյություն ունեցող արտաքին սպառնալիքներին հանդիման:

 

Ի՞նչ շանսեր ունի «Քաղաքացիական պայմանագիր», «Հանրապետություն» և «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցությունների դաշինքը: Արդյո՞ք այն կարող է անակնկալ մատուցել հանրապետականներին ապրիլի 2-ի խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ:

 

Գնահատել «Քաղաքացիական պայմանագիր», «Հանրապետություն» և «Լուսավոր Հայաստան» կուսակցությունների նորաստեղծ արևմտամետ դաշինքի ներուժն ընտրություններից 4 ամիս առաջ, երբ դեռ պարզ չէ մրցակիցների հստակ կազմը և դեռ նախընտրական արշավը չի սկսվել, պրոֆեսիոնալ չէ:  Հայկական էլեկտրոնային լրատվամիջոցներով հետևելով ընտրական գործընթացին նախապատրաստմանը՝ կարող եմ ասել, որ այդ կուսակցություններն առանձին նոր խորհրդարանի կազմում հայտնվելու որևէ շանս չունեն, այդ պատճառով միասնական դաշինքի ստեղծումը քաղաքագիտական խելամիտ քայլ է: Թե ով է կանգնած այդ միավոման հետևում, դժվար է ասել: Իհարկե, կա միայն 3 հնարավոր տարբերակ՝ կուսակցությունների ինքնուրույն նախաձեռնություն, Արևմուտքի  կամ իշխանական կառույցների նախաձեռնություն: Այս առնչությամբ կարծիքը նույնիսկ հայ փորձագետների շրջանում առայժմ միանշանակ չէ. պետք է սպասել նոր դաշինքի առաջին իրական քայլերին՝ գնահատելու վերջինիս ինքնուրույնության աստիճանը:

Ինչ վերաբերում է ապրիլին խորհրդարանական ընտրություններում նորաստեղծ դաշինքից հնարավոր անակնկալի հավանականությանը, պետք չէ մոռանալ, որ բողոքական ընտրազանգվածի համար պայքարելու են թե՛ ԲՀԿ-ն, թե՛ ՀԱԿ-ը: Իսկ «Ժառանգություն» կուսակցությունը՝ Րաֆֆի Հովհաննիսյանի գլխավորությամբ, որը արևմտամետ դաշինքի մեջ չմտավ, նույնպես պատրաստվում է ընդդիմադիր տրամադրված ընտրազանգված ներկայացնել: Դեռ սպասվում է երկար և հետաքրքիր պայքար՝ բազմաթիվ անակնկալներով, այդ պատճառով այսօր կանխատեսումներ անելը վաղ է:

 

Ի՞նչ կարևոր իրադարձություններով առանձնացավ 2016 թ. գլոբալ քաղաքականության «ղարաբաղյան վեկտորը»: Արդյո՞ք այդ  իրադարձությունները, առաջին հերթին՝ ապրիլյան,  տեսանելի հեռանկարում կարգավորման առանձին կոնկրետ ասպեկտների կանխատեսման հնարավորություն և, գլխավորը, հիմք են տալիս:

 

2016 թվականը կհիշվի ադրբեջանական ղեկավարության արկածախնդրությամբ, որը հրետանու, ռազմատեխնիկայի և ավիացիայի կիրառմամբ ԼՂՀ դիրքերը գրոհելու հրաման տվեց իր բանակին: Հարձակումը կասեցվեց, և դիմակայությունը քաղաքական հուն վերադարձավ՝ չնայած այն բանին, որ հակամարտության կարգավորման շուրջ գործընթացը դանդաղընթաց է: Պետք է նշել, որ տարեվերջին ԵԱՀԿ Մինսկի խմբի համանախագահներն ակտիվացել են և կոչ են արել Երևանին և Բաքվին՝ սկսել/ վերսկսել Ղարաբաղի շուրջ բանակցությունները: Համանախագահները բանակցությունների հիմք են համարում Հելսինկյան եզրափակիչ ակտի տեխնոլոգիական սկզբունքները, որոնք, կարծում եմ, վիճահարույց են, և, ամենայն հավանականությամբ, իրականանալի չեն: Այս առումով ղարաբաղյան հակամարտության շուտափույթ կարգավորում ակնկալելը դժվար է: Ավելացնենք նաև ավելի քան 10 տարի առաջ ստեղծված տարօրինակ իրավիճակը, երբ Լեռնային Ղարաբաղը  դուրսմղվեց բանակցային գործընթացից: Հնարավոր է, այժմ ժամանակն է ընդլայնելու բանակցությունների ձևաչափը և համապատասխանեցնել այն հակամարտության ձևաչափին:

 

Ուկրաինային և Վրաստանին առանց վիզայի ռեժիմի տրամադրման պայմանների հարցում Եվրամիության և Եվրախորհրդարանի կողմից ձեռքբերված փոխզիջումը հերթական անգամ ցույց տվեց դեպի Արևմուտք  այդ երկրների ընթացքի իրականությունը: Գնահատեք հհակառակ  ուղղությամբ Հայաստանի ընթացքի հեռանկարները:

 

Ես չունեմ դեղատոմս, թե Հայաստանի համար որ վեկտորն է ավելի լավ՝ արևմտամետ, թե եվրասիամետ: Բայց շատ կցանկանայի, որ ապրիլյան խորհրդարանական ընտրություններից հետո Հայաստանի Հանրապետության ղեկին լինեն հայամետ քաղաքական գործիչներ, ովքեր իրականում հասկանում են իրենց ժողովրդի պահանջմունքները և պետության զարգացման այս կամ այն վեկտորի իրականությունը:  

 

ԱՄՆ ընտրություններում Թրամփի՝ բոլորի համար անսպասելի հաղթանակը, BREXIT-ը, «Ազգային ճակատ» ծայրահեղ աջակողմյան կուսակցության առաջնորդ Մարին Լե Պենի Ֆրանսիայի նախագահական ընտրությունների երկրորդ փուլին մասնակցության և նույնիսկ հաղթանակի հեռանկարները, «ռուսամետ» թեկնածուների հաղթանակը Մոլդովայում, Բուլղարիակում  և այլ անակնկալներ ընդհանուր գործընթացի մա՞ս են կազմում: Եթե այո,  նշեք հնարավոր հետևանքները:

 

Եվրոպայում ազգայնական կողմնորոշում ունեցող քաղաքական ուժերի վերելքի ընդհանուր միտումը պարզելու փորձը հանգեցնում է հետևյալ եզրահանգման՝ «ժողովուրդները հոգնել են իրենց քաղաքական ընտրախավերի գործողություններից, որոնք զբաղվում են ինտեգրացիոն գործընթացներով՝ ի վնաս ազգային գործընթացների»:  Դոնալդ Թրամփն իր նախընտրական արշավը կենտրոնացրեց միջին վիճակագրական ամերիկացու վրա ու հաղթեց; BREXIT-ի կողմնակիցները պահանջեցին որոշումների կայացման ինքնուրույնություն ու հաղթեցին;  Բուլղարիայի և Մոլդովայի ընտրողները՝ հիասթափված սոցիալ-տնտեսական դրությունից, նախապատվությունը տվեցին ընդդիմության ներկայացուցիչներին և հաղթեցին: 2017 թվականին տեղի կունենան ընտրություններ Ֆրանսիայում և Գերմանիայում, և փորձագետը չի բացառում, որ այդ միտումը կշարունակվի: Կարծում եմ՝ Ֆրանսիայի գործող նախագահ սոցիալիստ Օլանդին կփոխարինի կոնսերվատոր Ֆայոնը, իսկ ահա Անգելա Մերկելը, օպերատիվորեն շտկելով միգրացոին քաղաքական պլատֆորմը, չորրորդ անգամ կանցլերի պաշտոնում ընտրվելու շանս ունի: Այսօր դժվար է կանխատեսել, թե դեպի ուր կգնա միացյալ Եվրոպան: Առավելապես դա կապված կլինի նաև այդ ուղղութամբ Թրամփի նոր վարչակազմի քաղաքականությունից: Եվրոպական նախագիծը կորցնում է իր գրավչությունը, իսկ եվրահոռետեսության միտումը թափ է հավաքում, նշանակում է՝ հնարավոր է ԵՄ վերաֆորմատավորում և/կամ դրա հիման վրա երկրների երկու-երեք դաշինքի ստեղծում: Ինչ վերաբերում է Եվրամիության հակառուսական վեկտորին, առաջիկա տարիներին, կարծում եմ, կտրուկ փոփոխություններ սպասել պետք չէ: 

 

Որքանով տեղյակ եմ, հանրապետական Դոնալդ Թրամփի հաղթանակը ընդհանուր առմամբ բավական բացասաբար ընկալվեց Իսրայելում: Ի՞նչ պատճառներով՝ հաշվի առնելով, որ Երուսաղեմի և Վաշինգտոնի միջև հարաբերություններն ակնհայտորեն լավագույնը չէին Օբամայի դեմոկրատական վարչակազմի իշխանավարության ժամանակաշրջանում:

 

Ես այդպես չեմ կարծում: Հանրապետականների թեկնածու Դոնալդ Թրամփի իշխանության գալը մեծ սպասումներ առաջ բերեց Իսրայելում:  Կարծիքը, որ մեր երկրների հարաբերություններն Օբամայի օրոք կտրուկ վատթարացել են, այնքան էլ միանշանակ չէ: Երկրների առաջնորդների միջև անձնական հարաբերությունները, իրոք, տարբեր պատճառներով չեն դասավորվել, բայց դա չի ազդել ԱՄՆ և Իսրայելի ռազմավարական գործընկերության մակարդակի վրա:  Իսրայելում սպասումները կապված են այն բանի հետ, որ ԱՄՆ ապագա հանրապետական վարչակազմի հետ ավելի հեշտ կլինի համագործակցել, քան դեմոկրատների հետ: Ավելի հեշտ՝ ամենևին ոչ այն պատճառով, որ Թրմափի հետ ավելի հեշտ կլինի պայմանավորվել անձնական մակարդակով, այլ՝ որովհետև Հանրապետական կուսակցության՝ պաղեստինա-իսրայելական համարտությանն առնչվող քաղաքական պլատֆորմն ավելի ընդունելի է շատերի համար Իսրայելի խորհրդարանում:

Իսկ դա իր հերթին թույլ է տալիս ակնկալել, որ ռազմավարական փոխըմբռնման դեպքում խնդիրները փոխզիջումային լուծում կգտնեն: Բայց այս ամենը ապագայում, իսկ առայժմ պետք է սպասել ԱՄՆ նոր նախագահի պաշտոնակալմանը: