Միջազգային և անվտանգության հարցերի հայկական ինստիտուտի (AIISA) ղեկավար Ստեփան Սաֆարյանն ԱրմԻնֆո-ին հարցազրույցում մեկնաբանում է ՀՀ կառավարությունում վերջին նշանակումների տրամաբանությունը, կանխատեսում կառավարության ղեկին Կարեն Կարապետյանի գտնվելու ժամկետներն ու հեռանկարները, ինչպես նաև հաջորդ գումարման խորհրդարանում ուժերի առավել հավանական դասավորությունը՝ ելնելով ՏԻՄ ընտրությունների արդյունքներից:
Ձեր կարծիքով, ո՞րն է Հայաստանի կառավարությունում վերջին հրաժարականների և նշանակումների տրամաբանությունը:
Կառավարությունում վերջին նշանակումների տրամաբանությունը հասկանալու համար հարկավոր է գիտակցել կառավարության առջև դրված հիմնական խնդրի էությունը: Այդ խնդիրն ամենասեղմ ժամկետում ՀՀԿ դեմքն անվստահությունից մաքրելը և փայլեցնելու աստիճանի ողորկելն է` խորհրդարանական ընտրությունների նախաշեմին: Այդ իմաստով ակնհայտ է, որ խոսքը վերաբերում է առաջին հերթին կառավարության տնտեսական և կառավարման բլոկին: Հենց այդ ուղղություններն են այսօր նորանշանակ վարչապետի առաջնային խնամակալության ներքո, ով փորձում է ձերբազատվել այն անձանցից, որոնք խոչընդոտում են հարկերի հավաքմանը, հարկային վարչարարությանը և այլն: Կարծում եմ, որ ֆինանսների նախկին նախարար Գագիկ Խաչատրյանի հեռացումը լիովին տեղավորվում է այդ տրամաբանությունում և հաստատում է այն: Իր ողջ պարկեշտությամբ և բարձր մասնագիտական որակավորմամբ հանդերձ էկոնոմիկայի նախկին նախարար Արծվիկ Մինասյանը նույնպես որոշակի իմաստով խանգարում էր Կարեն Կարապետյանին, ուստի նրա պաշտոնանկությունը ևս անձամբ ինձ չի զարմացնում: Եվ կարճաժամկետ արդյունքի հասնելու համար այդ բոլոր ազատված պաշտոններին նշանակվում են մարդիկ, որոնց կենսագրությունը, ունեցվածքի չափերը հասարակայնությանը չեն վրդովում: Հենց այդ մարդիկ ի զորու են ամենասեղմ ժամկետում օպտիմալացնել և արդյունավետություն հաղորդել երկրի կառավարման համակարգի գոնե մենեջմենթին:
Արդյո՞ք այդ տրամաբանությունից են բխում նշանակումներն ուժային բլոկում:
Այդպես չեմ կարծում, քանի որ կառավարության ուժային բլոկը, ինչպես և ԱԳՆ-ն շարունակում են մնալ Սերժ Սարգսյանի միանձնյա վերահսկողության ներքո, և այստեղ վարչապետը ոչինչ չի որոշում: Պետք է նշեմ, որ ապրիլյան պատերազմից հետո Սարգսյանը, շատ լավ գիտակցելով, որ տարածքների կորուստն այդ հինգ օրվա լավագույն ավարտը չէր հայկական հանրապետությունների համար, այդուհանդերձ, կամ պատասխանատվության չենթարկեց բարձրաստիճան զինվորականներին, կամ չնշեց նրանց պաշտոնանկության պատճառները: Նաև ակնհյատ էր, որ անմիջապես ապրիլյան պատերազմից հետո Սեյրան Օհանյանի պաշտոնանկությունը կնշանակեր այդ պատերազմում սեփական պարտության խոստովանում: Ուստի դա արվեց փոքր-ինչ ավելի ուշ: Ընդ որում, ես մնում եմ այն համոզման, որ ապրիլյան պատերազմը կողմերի համար ավարտվել է ոչ-ոքի: Իսկ ինչ վերաբերում է Օհանյանին, ապա ես ամենևին չեմ բացառում, որ հին հաշվարկները դեռ ուժի մեջ են, և 2018 թվականին նա լիովին կարող է զբաղեցնել երկրի նախագահի խորհրդանշական պաշտոնը: Այլ կերպ ասած` որպես Սերժ Սարգսյանի վստահված կադր, Սեյրան Օհանյանը մնում է առաջիկա նշանակումների պահունակում:
ՙՍասնա ծռերի՚ կողմից ՊՊԾ գնդի շենքի զավթումից հետո ՀՀ ոստիկանապետից առնվազն հրաժարական էին սպասում: Դա տեղի չունեցավ, և փաստը կարծես չի տեղավորվում հանրապետականների դեմքն անվստահությունից մաքրելու նախընտրական ծրագրերի մեջ:
Դա առաջին հերթին վկայում է Վլադիմիր Գասպարյանի նկատմամբ Սերժ Սարգսյանի լիակատար վստահության և այն մասին, որ առնվազն տվյալ պահին նախագահը նրան փոխարինող չունի: Ոստիկանությանը հաջողվեց գրեթե անարյուն և առանց մեծ կորուստների ճնշել ապստամբությունը:
Արդյո՞ք փոխադարձ կապ եք տեսնում ՀՀ ԱԳՆ ղեկավարի պաշտոնում Էդվարդ Նալբանդյանի գործունեության շարունակման և ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման որոշակի նրբերանգների միջև:
Միանշանակ: Նալբանդյանի մոտալուտ փոխարինման մասին շատ էր խոսվում, և այդ խոսակցություններն ավելի կենսունակ էին, քան, օրինակ, պաշտպանության նախարարին փոխելու մասին խոսակցությունները: Սակայն, կարծում եմ, Նալբանդյանին փոխելու մտադրությունները հանդիպել են Մոսկվայի դիմադրությանը: Ռուսաստանն այնքան էլ չի ցանկանում վերստին բանակցություններ սկսել նոր կետից՝ հատկապես ԵԱՀԿ Մինսկի խմբում ամերիկյան և ռուսական համանախագահության պայքարի լույսի ներքո, թե որ ծրագիրը՝ վիեննական, թե՞ պետերբուրգյան, ղարաբաղյան հակամարտության կարգավորման հիմքում կլինի: Եվ եթե պետերբուրգյան ծրագիրը ենթադրում է պարզապես բանակցությունների շարունակում՝ առանց որևէ նախապայմանի, ապա վիեննականը ենթադրում է նորմալ բանակցությունների անցկացման համար պայմանների ստեղծում: Այս իմաստով, Հայաստանին ԱԳՆ ղեկավարի փոփոխումը, իհարկե, ձեռնտու էր: Սակայն, հայ-ռուսական բարեկամության ամրապնդման համար մեդալով պարգևատրված ՀՀ ԱԳՆ ղեկավարի փոխարինմամբ Մոսկվայում ակնհայտորեն շահագրգռված չէին:
Նոր վարչապետի աշխատանքի ժամկետների և առաքելության առնչությամբ տարբեր վարկածներ կան: Ո՞րն է Ձեր տեսակետը:
2017 թ. խորհրդարանական ընտրություններից հետո կառավարության ղեկին Կարեն Կարապետյանին միանշանակ չեմ տեսնում: Հայաստանի ներկայիս կառավարության ձևավորումը պայմանավորված չէր ներքաղաքական գործոններով, ինչպես Հովիկ Աբրահամյանի կառավարությունը, որը ձևավերվել էր՝ հաշվի առնելով ընդդիմության հնարավոր գործողությունները և Հայաստանի արտաքին խնդիրները: Կարեն Կարապետյանի կառավարությունը ձևավորվեց՝ ներքին ընդդիմության տոտալ բացակայության պայմաններում և ՙՍասնա ծռերի՚ հարուցած ներքաղաքական լարվածության անկումից հետո: Սերժ Սարգսյանը պարզապես իր համար նպաստավոր այդ պայմաններում ձևավորեց կառավարություն, որը կարող է լուծել իր անձնական շահերից բխող խնդիրները: Այլ կերպ ասած՝ այդ կառավարությունն անցումային է: Այլ հարց է, որ որոշ նախարարները կարող են իրենց պորտֆելները պահպանել նաև 2017 թվականի ընտրություններից հետո: Բայց այն, որ այդ ընտրություններից հետո Հայաստանը բոլորովին այլ քաղաքական իրավիճակում կհայտնվի, իսկ ՀՀԿ մոտ կառաջանան միանգամայն այլ պահանջներ, օրինակ՝ կոալիցիայի, վկայում է վերջինիս անցումայնության մասին:
Դուք կանխատեսում եք, որ հանրապետականները կոալիցիա կձևավորեն՝ ելնելով Գյումրիի և Վանաձորի տեղական ինքնակառավարման մարմինների արդյունքների՞ց:
Կարծում եմ, որ հենց այդ ընտրությունները հայ հասարակությունում տրամադրությունների լավագույն ցուցիչը հանդիսացան: Իսկ այդ երկու քաղաքների ընտրողների 70%-ի՝ ՏԻՄ ընտրություններին ընդհանրապես մասնակցելուց հրաժարվելը վկայում է ցանկացած քաղաքական ուժի նկատմամբ քաղաքացիների տոտալ անվստահության մասին: Եվ դա նշանակում է, որ այդ հատվածը կարող է միանգամայն այլ վարքագիծ դրսևորել խորհրդարանական ընտրությունների ժամանակ՝ դրանց բոլորովին այլ քաղաքական ուժերի մասնակցության դեպքում: Այդ իսկ ընտրությունները ցույց տվեցին ՏԻՄ ընտրություններին մասնակցած ընտրողների 30%-ի նույնիսկ կեսի աջակցությունն ապահովելու հանրապետականների անկարողությունը: Այդ պատճառով ՀՀԿ-ին համարում եմ ամենակազմակերպվածը, բայց՝ փոքրամասնություն: Նույն Վանաձորում և նույնիսկ Գյումրիում հանրապետականները քաղաքապետի պաշտոնը ստանալու համար արդեն ՙԲարգավաճ Հայաստանի՚, ՙՀայկական վերածնունդի՚ կամ ՙԼուսավոր Հայաստանի՚ աջակցության կարիքն ունեն: Նման պայմաններում 2017 թ. խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում կոալիցիա ձևավորելու հնարավորությունը բացառել չենք կարող, նույնիսք եթե հանրապետականներին հաջողվի դրանց արդյունքում խորհրդարանում հարաբերական մեծամասնություն կազմել:
Չե՞ք կարծում արդյոք, որ ապագա կոալիցիայի ձևավորումը նույնպես կարող է պլանավորված բնույթ կրել: Միշտ չէ, որ հանրապետականները մեծամասնություն են լինելու՝ հատկապես ոչ այնքան հզոր արտաքին և, իհարկե, ներքին աջակցության պայմաններում: Ի դեպ, ՀՀԿ-ն ունի կոալիցիոն գործընկերների դերի համար ինչպես հին, այնպես էլ նոր, սակայն, գլխավորը, կանխատեսելի թեկնածուներ:
ՀՀԿ-ն ուժ է, որը հոգնել է ցանկացած կոալիցիայից: Ամենաակնհայտ օրինակը 2000-ականներն են, երբ հանրապետականներն ստիպված էին համակերպվել իշխանությունում Ռոբերտ Քոչարյանի համար հենարան հանդիսացող քաղաքական այլ ուժերի առկայության հետ: Այդ իսկ պատճառով առաջին իսկ հնարավորության դեպքում հանրապետականները գնացին իշխանության մոնոպոլացման: Սակայն, այսօր կյանքն ինքը և քաղաքական գործընթացներն ստիպում են ՀՀԿ-ին կրկին վերադառնալ կոալիցիա ստեղծելու գաղափարին: Այդ գործընթացը դրական եմ համարում՝ անկախ այն բանից, թե քաղաքական ինչ ուժ կընդգրկվի ՀՀԿ-ի հետ կոալիցիայում: Արդեն լավ է այն, որ հանրապետականներն ստիպված են գիտակցել իշխանության նկատմամբ իրենց քաղաքական մոնոպալիայի երկարակեցության անհնարինությունը: Այդ պատճառով, եթե այստեղ կա պլանավորվածություն, այն բխում է անցյալի դասերից, քանի որ հենց իշխանական մոնոպոլիան հանգեցրեց թշնամիներով ՀՀԿ շրջապատմանը:
Կրկին ելնելով Գյումրիում, Վանաձորում, երկրի այլ բնակավայրերում ՏԻՄ ընտրությունների արդյունքներից՝ կարո՞ղ եք նշել հաջորդ գումարման խորհրդարանում հայտնվելու հավանական թեկնածու կուսակցություններին:
Տվյալ պահին չենք կարող թերագնահատել ՀՀԿ-ին, որն իր ձեռքում է պահում վարչական և այլ ռեսուրսներ: Ընդդիմության ներկայիս ապակազմակերպվածության պայմաններում հանրապետականներն ունեն 2017 թ. խորհրդարանում հարաբերական մեծամասնություն կազմելու բոլոր շանսերը: Առայժմ ընտրազանգվածի ձայների 10-15%-ը ստանալու կարողություն է ցույց տալիս ՙԲարգավաճ Հայաստանը՚: Չնայած այն բանին, որ ԲՀԿ ներկայացվածությունն ապագա խորհրդարանում ավելի ցածր կլինի, քան այս խորհրդարանում՝ այդ կուսակցությունը դեռևս պահպանում է երկրորդ տեղը: Այսօր ՙԲարգավաճ Հայաստանը՚ շարունակում է գալիք տարվա ապրիլին նախատեսվող խորհրդարանական ընտրությունների արդյունքում հանրապետականների հետ կոալիցիայի № 1 հավակնորդը մնալ:
Կարծում եմ, որ Գյումրիի և Վանաձորի տեղական ինքնակառավարման մարմինների ընտրություններում ՙՀայկական վերածննդի՚ հաջողությունը թույլ է տալիս վերջինիս
գալիք տարվա ապրիլին ձայների 5-6%-ի հավակնել: 5 տոկոս շեմի հաղթահարման մեծ շանսեր ունի ՙԲարգավաճ Հայաստանը՚, որը տեղական ընտրություններում ցույց տվեց մարտահրավեր նետող ուժի իր կարողությունը: Մինչդեռ ՙՔաղաքացիական պայմանագիր՚ կուսակցությունը տեղական ընտրություններում իր ռազմավարության հարցում միանշանակ սխալ հարշվարկ կատարեց, սակայն ընտրություններից հետո այդ կուսակցության վարչության կազմի վերանայումը վկայում է այդ քաղաքական ուժի դինամիկության մասին, ինչը թույլ է տալիս վերջինիս հաջորդ տարվա ապրիլին հավակնել 5% շեմի հաղթահարում: Ինչ վերաբերում է ՙՀայ ազգային կոնգրես՚ և ՙԺառանգություն՚ կուսակցություններին, վերջիններիս հեռանկարները բավական մշուշոտ են թվում ինձ՝ հաշվի առնելով, որ այդ երկու կուսակցությունները, հատկապես վերջին շրջանում, ձեռք չբերելով նոր ընտրազանգված, կորցրեցին ունեցածը:
ԿԱՐԴԱԼ ԲՈԼՈՐ ՄԵԿՆԱԲԱՆՈՒԹՅՈՒՆՆԵՐԸ